Χαμηλές επιδόσεις και πτώση των βάσεων.Τις πταίει;

Χαμηλές επιδόσεις και πτώση των βάσεων. Τις πταίει; (του Δημήτρη Τσιριγώτη)

Η ανακοίνωση των βάσεων εισαγωγής στα ΑΕΙ –ΤΕΙ απλά επιβεβαίωσε αυτό που περιμέναμε: την μεγάλη πτώση των βάσεων στις περισσότερες σχολές. Σύμφωνα με το υπουργείο Παιδείας οι Πανελλαδικές εξετάσεις ολοκληρώθηκαν με απόλυτη επιτυχία για άλλη μια φορά. Αν αναφερόμαστε στο πρακτικό μέρος που αφορά τη διενέργεια των εξετάσεων τότε η επιτυχία είναι δεδομένη. Αν όμως αναφερθούμε στο καθαρά αξιολογικό μέρος των φετινών εξετάσεων σίγουρα θα τις χαρακτηρίζαμε ως αποτυχημένες. Οι μαθητές ,στην συντριπτική τους πλειοψηφία, έγραψαν πολύ χαμηλότερα από την πραγματική τους αξία και νιώθουν ότι αδικήθηκαν. Σημειωτέον ότι αυτό ισχύει ακόμα και για εκείνους τους μαθητές που πέτυχαν υψηλές επιδόσεις- ακόμα και αυτοί νιώθουν ότι έγραψαν χειρότερα από ότι περίμεναν.

Δεν είναι μόνο οι κακές βαθμολογίες των μαθητών στη Φυσική κατεύθυνσης, στα Μαθηματικά κατεύθυνσης, στη Βιολογία κατεύθυνσης και στα Αρχαία κατεύθυνσης, στα Μαθηματικά γενικής παιδείας και σε άλλα μαθήματα. Δεν είναι μόνο ότι τα θέματα δεν κατέδειξαν την προσπάθεια και τον αγώνα των περισσότερων μαθητών. Είναι κυρίως το γεγονός ότι οι φετινές εξετάσεις είχαν ένα άνευ προηγουμένου έλλειμμα διακριτότητας και εγκυρότητας. Για το έλλειμμα διακριτότητας αποκλειστικοί υπεύθυνοι είναι οι θεματοδότες των εξετάσεων εξαιτίας των θεμάτων που επέλεξαν. Για το έλλειμμα εγκυρότητας δεν φταίνε μόνο τα θέματα που επιλέχθηκαν αλλά και ολόκληρο το οικοδόμημα προετοιμασίας των μαθητών για τις εξετάσεις αυτές.

Καλή Αξιολόγηση

Σύμφωνα με τη παιδαγωγική επιστήμη μια αξιολόγηση για να θεωρείται «καλή» πρέπει ικανοποιεί κάποια πολύ συγκεκριμένα παιδαγωγικά κριτήρια :

α) Διακριτότητα : Μια αξιολόγηση χαρακτηρίζεται από διακριτότητα όταν διακρίνει και κατατάσσει τους μαθητές ανάλογα με την πραγματική τους κατηγορία επίδοσης (π.χ. άριστοι, πολύ καλοί, καλοί, μέτριοι, αδύνατοι, πολύ αδύνατοι). Η διακριτική ικανότητα μιας αξιολόγησης είναι μικρή, όταν το αποτέλεσμα της αξιολόγησης δίνει υψηλή ή χαμηλή βαθμολογία στην πλειονότητα των εξεταζομένων. Σύμφωνα με τους ειδικούς, για την επίτευξη υψηλής διακριτότητας πρέπει η αξιολόγηση να προσεγγίζει την κανονική κατανομή του Gauss.(Δείτε το παρακάτω σχήμα).

β) Εγκυρότητα :Μια αξιολόγηση χαρακτηρίζεται από εγκυρότητα όταν ελέγχει αυτό που είχε εξαρχής την πρόθεση να ελέγξει (π.χ μια ερώτηση κρίσεως ,για να έχει εγκυρότητα, πρέπει να εξετάζει την κριτική ικανότητα των μαθητών και όχι την ικανότητα απομνημόνευσης).

γ) Αξιοπιστία : Για να είναι αξιόπιστο ένα διαγώνισμα θα πρέπει να βαθμολογείται με τον ίδιο βαθμό κάθε φορά που διορθώνεται είτε από τον ίδιο βαθμολογητή είτε από άλλον.

δ) Αντικειμενικότητα : Μια αξιολόγηση χαρακτηρίζεται αντικειμενική όταν δεν επηρεάζεται από άσχετους, ως προς την αξία του εξεταζομένου, παράγοντες (όπως η υποκειμενική εκτίμηση του βαθμού, η προσωπική σχέση εξεταστή-εξεταζομένου κ.α).

Πολύ φοβάμαι ότι με τις φετινές Πανελλαδικές Εξετάσεις μόνο 2 από τα 4 παραπάνω κριτήρια ικανοποιήθηκαν, η αξιοπιστία και η αντικειμενικότητα τα οποία ,κατά τη γνώμη μου, είναι και τα λιγότερο σημαντικά. Υπήρξε όμως καθαρό έλλειμμα στα δύο πιο σημαντικά κριτήρια, τη διακριτότητα και την εγκυρότητα.

Έλλειμμα διακριτότητας

Για να θεωρείται μια αξιολόγηση υψηλής διακριτικής ικανότητας πρέπει τα αποτελέσματά της να προσεγγίζουν την κανονική κατανομή (καμπύλη Gauss).Αυτό με απλά λόγια σημαίνει ότι τα κακά γραπτά πρέπει να είναι λίγα (16 %) ,επίσης τα καλά γραπτά πρέπει να είναι λίγα (16 %) και η συντριπτική πλειοψηφία των μαθητών(68%) πρέπει να έχει μέση επίδοση. Επίσης προβλέπει ότι τα πολύ κακά γραπτά όπως και τα άριστα γραπτά πρέπει να είναι ελάχιστα(περίπου 2% από το κάθε είδος).

Ας πάρουμε για παράδειγμα τα στατιστικά αποτελέσματα στις φετινές εξετάσεις για Φυσική της Τεχνολογικής κατεύθυνσης ΙΙ ,της κατεύθυνσης με τους περισσότερους μαθητές (33.000 από τους 79.000 που είναι συνολικά).Δείτε τον παρακάτω πίνακα:

Παρατηρήσεις

1) Περίπου 80% των μαθητών έγραψαν κάτω από τη βάση (ενώ σύμφωνα με την καμπύλη του Gauss το ποσοστό θα έπρεπε να κυμανθεί περίπου στο 50 %)

2)Περίπου 43 % των μαθητών έγραψαν πολύ άσκημα με βαθμό κάτω από 5 ( ενώ σύμφωνα με την καμπύλη του Gauss το ποσοστό θα έπρεπε να κυμανθεί περίπου στο 12 %)

3)Πάνω από τη βάση πήρε μόλις το 20 % των μαθητών (ενώ σύμφωνα με την καμπύλη του Gauss το ποσοστό θα έπρεπε να κυμανθεί περίπου στο 50%)

4)Πολύ καλά και άριστα (βαθμούς 15-20) πήρε μόλις το 5 % των μαθητών (ενώ σύμφωνα με την καμπύλη του Gauss το ποσοστό θα έπρεπε να κυμανθεί περίπου στο 12 %).

Συμπεράσματα

Πρέπει να πούμε ότι οι υπολογισμοί και ο σχεδιασμός του σχήματος έχουν γίνει κατά προσέγγιση αλλά είναι πολύ κοντά στην πραγματικότητα. Η μαύρη γραμμή είναι η κανονική κατανομή (Gauss).Παρατηρείστε ότι είναι συμμετρική γύρω από την βαθμολογία της βάσης 10.

Η κόκκινη γραμμή παριστάνει τις φετινές επιδόσεις των μαθητών στη Φυσική της Τεχνολογικής κατεύθυνσης ΙΙ. Είναι σαφές ότι είναι πολύ μετατοπισμένη προς τα αριστερά (προς τις χαμηλότερες βαθμολογίες) σε σχέση με την καμπύλη Gauss. Ενώ το μέγιστο (οι πιο πολλοί μαθητές) της καμπύλης του Gauss αντιστοιχεί στο βαθμό 10 ,το μέγιστο της φετινής καμπύλης αντιστοιχεί στο βαθμό 5 περίπου. Αυτό πάρα πολύ απλά σημαίνει ότι τα θέματα ήταν υπερβολικά δύσκολα και μη διαβαθμισμένα ως προς τη δυσκολία με συνέπεια να μην καταφέρουν να καταδείξουν την πραγματική αξία των μαθητών και να μην προσφέρουν διαβάθμιση στις επιδόσεις των μαθητών.

Αξιολογώντας λοιπόν τα θέματα, όσον αφορά τη διακριτότητα, κρίνονται άκρως αποτυχημένα. Σαν συνέπεια αυτού και οι βαθμοί κρίνονται άδικοι όσον αφορά την απόδοση της πραγματικής αξίας των μαθητών. Τελικά το αποτέλεσμα ήταν οι καλοί μαθητές να γράψουν μέτρια (ή και πιο κάτω) ,οι μέτριοι μαθητές να γράψουν άσκημα και οι αδύναμοι πολύ άσκημα. Κάποιοι εδώ μπορεί να ισχυριστούν ότι ακόμα και έτσι το σύστημα των εξετάσεων έχει μιας κάποιας μορφής διακριτική ικανότητα. Μοιάζει με το πολύ συνηθισμένο επιχείρημα που ακούγεται : «ακόμα και άμα πέσουν οι βάσεις πάλι οι ίδιοι θα μπουν». Μας διαφεύγει όμως κάτι βασικό. Διακριτότητα δεν σημαίνει μόνο να διακρίνονται μεταξύ τους οι άριστοι, οι καλοί ,οι μέτριοι και οι αδύναμοι μαθητές. Δεν σημαίνει απλά να ξεχωρίσουν μεταξύ τους. Σημαίνει να ξεχωρίσουν με βάση την πραγματική τους αξία. Χωρίς δηλαδή να αλλάζουν κατηγορία επίδοσης, ούτε προς τα πάνω ,ούτε και προς τα κάτω.

Έλλειμμα εγκυρότητας

Μια εξέταση θεωρείται έγκυρη, όταν είναι σε θέση να μετρήσει αυτό για το οποίο κατασκευάστηκε. Ας πάρουμε πάλι το παράδειγμα των πανελλαδικών εξετάσεων στο μάθημα της φυσικής κατεύθυνσης. Ποιά είναι τα γνωστικά χαρακτηριστικά των υποψηφίων τα οποία έχει σκοπό να αξιολογήσει ; Σύμφωνα και με το αναλυτικό πρόγραμμα είναι τα εξής : α) η γνώση σε έννοιες φυσικής (απομνημόνευση) β) η κριτική σκέψη γ) η βαθύτερη εννοιολογική κατανόηση δ) η ικανότητα στην επίλυση προβλημάτων.

Το ερώτημα όμως είναι ποια από τα παραπάνω χαρακτηριστικά τελικά έχουν έγκυρη αξιολόγηση; Προσωπικά θεωρώ ότι με το είδος των θεμάτων των εξετάσεων μόνο η γνώση (απομνημόνευση) εννοιών φυσικής έχει έγκυρη αξιολόγηση. Ούτε η κριτική σκέψη ,ούτε η κατανόηση, ούτε η ικανότητα επίλυσης προβλημάτων μετριούνται σωστά. Είναι τόσο τυποποιημένα τα θέματα των εξετάσεων που δεν απαιτείται καμία ικανότητα σαν τις παραπάνω για να έχει κάποιος μαθητής καλή επίδοση. Το μόνο που χρειάζεται είναι να έχει απαντήσει σε χιλιάδες ερωτήσεις και να έχει λύσει χιλιάδες ασκήσεις ώστε την ώρα της εξέτασης να βρεθεί μπροστά σε ίδια ή παρόμοια θέματα. Δηλαδή ουσιαστικά μιλάμε για μια άκρως τυποποιημένη προετοιμασία που έχει σκοπό την επιτυχή αντιμετώπιση επίσης άκρως τυποποιημένων θεμάτων εξετάσεων. Η κριτική σκέψη , η βαθύτερη κατανόηση και η πραγματική ικανότητα επίλυσης προβλημάτων φυσικά είναι εντελώς αχρείαστα, για να μην πούμε και επικίνδυνα, για την επιτυχία των μαθητών. Εδώ χρειάζονται συνταγές του τύπου «κάντε ότι κάνω» και αυτοματισμοί του τύπου «όταν βλέπετε αυτό θα κάνετε τούτο». Επειδή υπάρχει ο κίνδυνος να βγουν λανθασμένα συμπεράσματα ότι ίσως ο λόγος που είχαμε αποτυχία φέτος στη φυσική είναι ότι μπήκαν θέματα που απαιτούσαν κριτική ικανότητα θα πρέπει να είμαστε ξεκάθαροι. Και φέτος τα θέματα τυποποιημένα ήταν ,απλά έτυχε να μην έχουν «προβλεφθεί και δουλευτεί από τα φροντιστήρια».

Έτσι λοιπόν οι θεματοδότες και οι φροντιστές κλείνουν το μάτι οι μεν στους δε και δίνουν κάθε χρόνο ραντεβού στον κοινό τους τόπο ,τα εξωσχολικά βοηθήματα. Καμιά φορά όμως ,όπως έγινε φέτος, οι θεματοδότες δεν πάνε στο ραντεβού…….

Δημήτρης Τσιριγώτης. Φυσικός