Χαιρετισμός του Θεοδόση Πελεγρίνη στο Ελληνορωσικό συνέδριο

02-11-16 Χαιρετισμός του Θεοδόση Πελεγρίνη στο Ελληνορωσικό συνέδριο

«Ελλάδα-Ρωσία: Η γλώσσα ως δίαυλος επικοινωνίας και διαπολιτισμικών επαφών»

Αγαπητοί και αγαπητές σύνεδροι, φίλες και φίλοι,

Έχουμε αφιερώσει την φετινή χρονιά στον εορτασμό της σχέσης της Ελλάδας με την Ρωσία. Η διασταυρούμενη πορεία των δύο χωρών πηγαίνουν βαθιά πίσω στους αιώνες. Σχέσεις κυρίως πολιτισμικές.

Όταν τον 10ο αιώνα οι Ρώσοι ασπάστηκαν επίσημα τον χριστιανισμό του Βυζαντινού κράτους, ήρθαν σε άμεση επαφή με την ελληνική γραμματεία. Δεν είναι μάλιστα υπερβολή να υποστηρίξουμε ότι ο Ρώσικος πολιτισμός σφυρηλατήθηκε πάνω σε αυτήν την βάση. Το βλέπουμε στη γλώσσα, στην εικονογραφία, στην αρχιτεκτονική και τη μουσική, στην εκκλησιαστική παράδοση και στην οργάνωση του κράτους. Έκτοτε, οι ανταλλαγές και η συνεργασία ανάμεσα στο Κίεβο και το Βυζάντιο ήταν συνεχείς: πολύ συχνά βυζαντινοί βρίσκονταν σε επισκοπικούς θρόνους της Ρωσίας και πολλοί Ρώσοι λόγιοι και γραφείς σπούδαζαν και είχαν τα αντιγραφικά τους εργαστήρια στην Κωνσταντινούπολη και στο Άγιο Όρος.

Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης παράλληλα με τους διανοούμενους που αναζήτησαν καταφύγιο στην Δύση, πολλοί ήταν αυτοί που κατευθύνθηκαν προς τη Ρωσία και συχνές ήταν επίσης οι προσκλήσεις Ελλήνων λογίων, προκειμένου και να ενισχυθούν οι σχέσεις των δύο λαών αλλά και να συμβάλλουν στη διαμόρφωση της πνευματικής ηγεσίας της Ρωσίας. Ο Κωνσταντίνος Θεοτόκης, ο Ευγένιος Βούλγαρης είναι οι ποιο γνωστοί από αυτούς. Από τον 18ο αιώνα αρχίζουν και αναπτύσσονται συστηματικά ελληνικές παροικίες στην περιοχή της Ρωσίας, ιδιαίτερα στα νότια παράλια, στην περιοχή της Κριμαίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Οδησσός, αλλά και η Σεβαστούπολη: ακμάζουσες κοινότητες, με αξιόλογη εμπορική και πνευματική παρουσία, υπήρξαν ο χώρος όπου ιδρύθηκε και αναπτύχθηκε η Φιλική Εταιρεία που προετοίμασε την ελληνική επανάσταση

Αν τα παραπάνω κινούνται σε ένα ελληνορωσικό κύκλο, ο άλλος μεγάλος κύκλος που διαμόρφωσε τις στενές σχέσεις των δύο λαών είναι ευρύτερος. Είναι ο ευρωπαϊκός κύκλος των ιδεών και του πνεύματος στον οποίο η ρωσική λογοτεχνία, το θέατρο, η μουσική και η ζωγραφική, και μάλιστα η πρωτοποριακή τέχνη του 20ου αιώνα, είχε εξέχουσα σημασία. Τα μεγάλα μυθιστορήματα των Ρώσων συγγραφέων, του Τολστόι, του Ντοστογιέφκσι, του Πούσκιν, του Τουργκένιεφ φτάνουν στην Ελλάδα όχι μέσω γαλλικών μεταφράσεων, όπως πιστεύαμε μέχρι πριν λίγα χρόνια, αλλά από Έλληνες μεταφραστές που γίνονται οι ίδιοι γέφυρες ώστε να επικοινωνήσουν δύο πολιτισμοί. Ταυτόχρονα από κει ξεκινάει η θεωρία του φορμαλισμού, που μας έδωσε εντελώς νέα εργαλεία για να κατανοήσουμε τη δομή της λογοτεχνικής γραφής. Είναι κρίμα που αυτοί οι μεγάλοι ευρωπαίοι συγγραφείς δεν διδάσκονται σήμερα στα σχολεία μας – ή διδάσκονται εντελώς αποσπασματικά. Έχει φτάσει ίσως η ώρα να διεκδικήσουμε ξανά το δικαίωμα στην απόλαυση της λογοτεχνίας για τα παιδιά μας, εξοικειώνοντάς τα με την ανάγνωση ολόκληρων έργων της παγκόσμιας λογοτεχνίας.

Πρόκειται για ανοικτά ενδεχόμενα που η υλοποίησή τους θέλει σκέψη και σχεδιασμό. Προσδοκούμε ωστόσο ότι η διάνοιξη τέτοιων δρόμων επικοινωνίας μεταξύ των δύο πολιτισμών θα είναι από τα θέματα που θα σας απασχολήσουν στις εργασίες του συνεδρίου.

Σας εύχομαι ένα γόνιμο συνέδριο.