Το στραμπούληγμα των εγκεφάλων πρέπει να σταματήσει!

Εχω καταλήξει σε κάποια συμπεράσματα από την πολυετή ενασχόλησή μου με τη διδασκαλία στο πανεπιστήμιο. Στη συντριπτική τους πλειονότητα οι απόφοιτοι Λυκείου «μαθαίνουν» ό,τι μαθαίνουν για να δώσουν εξετάσεις για το πανεπιστήμιο. Δεν θεωρούν ότι η όποια γνώση αποκομίζουν έχει σχέση με τη ζωή τους και την καθημερινότητά τους και επομένως την απορρίπτουν αμέσως μετά τις εξετάσεις. Το βασικό είναι ότι οι μαθητές Λυκείου δεν θεωρούν ότι η γνώση είναι αξία από μόνη της, ανεξάρτητα από τη χρησιμότητά της, ότι είναι συνεχής διαδικασία και πολύ περισσότερο μια διαδικασία αναθεώρησης ως αποτέλεσμα της έρευνας. Θλιβερή κατάληξη όλων των παραπάνω είναι η απουσία κριτικής σκέψης. Αυτή η αντιμετώπιση έρχεται σε κραυγαλέα αντίφαση με την αγωνία που εκφράζεται για εκσυγχρονισμό της ύλης του Λυκείου. Εως τώρα ωστόσο, εκλαμβάνεται αυτός ο εκσυγχρονισμός ως συνεχής προσθήκη νέων γνώσεων ή αυτών ακόμα που βρίσκονται σε διαδικασία πειραματισμού, δηλαδή προστίθεται «ό,τι νέο πετάει», αδιαφορώντας αν οι μαθητές έχουν τις γνώσεις να το εντάξουν σε κάτι που ήδη ξέρουν.

Οι εγκέφαλοι των μαθητών αντιμετωπίζονται σαν κουτιά όπου προσγειώνονται διάφοροι πλίνθοι και κέραμοι, με αποτέλεσμα τα παιδιά να αποστηθίζουν για τις εξετάσεις και μετά βέβαια να πετούν τελείως από τον εγκέφαλό τους τις «άχρηστες γνώσεις», και καλά κάνουν!

Ενα παράδειγμα από τη Βιολογία. Διδάσκονται στη Γ΄ Λυκείου οι μαθητές για τον ιό που προκαλεί το AIDS, και πολύ σωστά, γιατί πρέπει να ξέρουν για να προφυλαχθούν. Υπάρχουν όμως τόσες λεπτομέρειες στην ύλη για τον ιό, που δεν είναι σε θέση να καταλάβουν (και ούτε χρειάζεται εξάλλου), ενώ διαφεύγει το κύριο. Εδώ χρειάζονται δύο φράσεις κυριολεκτικά! Αυτός ο ιός εγκαθίσταται στο DNA του ανθρώπινου οργανισμού και ώς αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει εμβόλιο ή άλλη ριζική θεραπεία, επομένως ασθενείς και φορείς εξαρτώνται διά βίου από δαπανηρή φαρμακευτική αγωγή. Ως εκεί! Πριν από 3 χρόνια ένα από τα θέματα των Πανελληνίων στη Βιολογία ήταν η δομή του ιού! Μια εξαιρετικά σύνθετη δομή, την οποία βέβαια αποστήθισαν. Επί σειρά ετών κάνω την ίδια ερώτηση στους τριτοετείς φοιτητές – είναι η προσωπική μου δημοσκόπηση: «Γιατί πρέπει να προφυλαχθείτε από τον ιό;». Πέρυσι ήταν η χρονιά αυτών που ρωτήθηκαν στις Πανελλήνιες για τη δομή του, δεν απάντησε κανείς!

Για την αδυναμία έκφρασης των αποφοίτων του Λυκείου και τον χειρισμό της γλώσσας έχουν γραφτεί πολλά. Είναι προβλήματα που δύσκολα θεραπεύονται στο πανεπιστήμιο γιατί αποτελούν ήδη μια παγιωμένη κατάσταση. Η περίφημη «Εκθεση Ιδεών» έχει μετατραπεί σε συνταγές μαγειρικής, καθώς όταν «καθορίζεται» τι πρέπει να γράψουν οι εξεταζόμενοι στις Πανελλήνιες και με ποια ιεράρχηση, δεν υπάρχει προφανώς χώρος για την έκφραση προσωπικής άποψης. Ενας πρωτοετής φοιτητής μού είπε ότι αν έγραφε τι πραγματικά πίστευε στο μάθημα της Εκθεσης, δεν υπήρχε περίπτωση να περάσει…

Αυτόνομο Λύκειο ή όχι, αυτό που επείγει είναι η συζήτηση για το πρόγραμμα σπουδών στο Λύκειο. Δεν μπορεί στην εποχή μας παιδιά του Δημοτικού να χειρίζονται με εκπληκτική άνεση τους υπολογιστές και να απαιτείται από τους μαθητές του Λυκείου να αποστηθίζουν. Το στραμπούληγμα των εγκεφάλων πρέπει να σταματήσει.

* Η κ. Σόνια Τσιτήλου είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια Μοριακής Βιολογίας.