Το Δ.Σ. της Γ’ ΕΛΜΕ Θεσσαλονίκης συζήτησε για το θέμα των σχολικών εκδρομών, με αφορμή μία σειρά από δυσάρεστα γεγονότα που συμβαίνουν σ’ αυτές.

Δυστυχώς, ο πρόσφατος τραγικός χαμός της μαθήτριας της Γ’ Λυκείου από την Αλεξάνδρεια Ημαθίας έφερε πάλι παγωμάρα και προβληματισμό στην εκπαιδευτική κοινότητα. Επίσης πριν από λίγες μέρες δύο καθηγητές γυμνασίου από τον Αλμυρό Μαγνησίας καταδικάστηκαν σε φυλάκιση 15 και 10 μηνών με αναστολή, γιατί κρίθηκαν ένοχοι για σωματική βλάβη από αμέλεια για το πρόβλημα υγείας μαθητή τους κατά τη διάρκεια σχολικής εκδρομής.

Μπορεί κανείς να απαριθμήσει πολλά δυσάρεστα περιστατικά που συμβαίνουν στις εκδρομές. Περιστατικά μικρά ή μεγάλα και ορισμένες φορές με τραγική κατάληξη, που αναστατώνουν τις ζωές καθηγητών, μαθητών και γονέων.

Σε πολλές περιπτώσεις οι ιδιαίτερες αιτίες για αυτά τα περιστατικά δε μπορούν να προσδιοριστούν εύκολα. Μερικές παρατηρήσεις μόνο μπορούν να γίνουν με βάση την εικόνα του παρελθόντος:

Οι μαθητές έχουν κατά νου «να περάσουν καλά» και «να ξεδώσουν» σύμφωνα με τα επιβαλλόμενα κλισέ από τα ΜΜΕ . Σε πολλούς αυτή η ανάγκη δημιουργείται από τη δύσκολη καθημερινότητα του σχολείου, ειδικά των μαθητών της Γ’ Λυκείου που ακολουθούν το πιεστικό πρόγραμμα του σχολείου και του φροντιστηρίου ενόψει του εφηβοκτόνου θεσμού των πανελλαδικών. Ταυτόχρονα οι συνοδοί καθηγητές έχουν την ευθύνη να κρατήσουν την όλη συμπεριφορά των μαθητών μέσα στα «επιτρεπτά όρια». Είναι μία μικρή «μάχη» θέσεων και συμπεριφορών. Αυτό είναι το φόντο, από την αρχή μέχρι το τέλος, πάνω στο οποίο η εκδρομή ολοκληρώνεται καλά ή … όχι τόσο καλά.

Το σημαντικό είναι ότι υπάρχουν πράγματα που μπορούν να προβλεφτούν κατά την προετοιμασία της εκδρομής, αλλά αφήνονται στην τύχη: Δηλαδή κάποιο πρόβλημα υγείας, που οι γονείς ή ο μαθητής δεν γνωστοποίησε στους συνοδούς, το φάρμακο που πρέπει να πάρει ή το φαγητό που δεν πρέπει να φάει.

Οι συνθήκες φιλοξενίας και ιδιαίτερα η ποιότητα τους (ξενοδοχεία –εστιατόρια κτλ) συνήθως δεν ελέγχονται από το σχολείο, είναι επιλογή του ταξιδιωτικού γραφείου. Η συμπεριφορά των μαθητών που αλλάζει σε κάποιο βαθμό, επειδή βρίσκονται σε άλλο περιβάλλον, εκτός σχολείου και δεν λειτουργούν με τον καθημερινό τρόπο που γνωρίζουν οι καθηγητές τους. Οι συνοδοί καλούνται να αντικαταστήσουν τους γονείς των μαθητών και να λύσουν προβλήματα που προκύπτουν στην πορεία.

Όμως πέρα από την καταγραφή κάποιων αιτιών για τα δυσάρεστα των εκδρομών, είναι ανάγκη να δούμε την υπόθεση της σχολικής εκδρομής έχοντας κατά νου το στόχο που υπηρετούν και αν οι τρόποι πραγματοποίησης λειτουργούν ή όχι για την επίτευξη του στόχου. Στη νομοθεσία διαβάζουμε:
«Οι εκπαιδευτικές εκδρομές αποτελούν αναγκαίο συμπλήρωμα της αγωγής των μαθητών, γιατί τους δίνουν τη δυνατότητα να έρθουν σε επαφή με τόπους που έχουν ιδιαίτερη μορφωτική αξία, να γνωρίσουν τα επιτεύγματα του ανθρώπου μέσα στη μακροχρόνια πορεία του πολιτισμού και να καλλιεργήσουν την κοινωνικότητά τους…». «Τις εκδρομές επιβάλλουν εκπαιδευτικοί λόγοι, οι οποίοι απορρέουν από τον παιδαγωγικό−μορφωτικό χαρακτήρα του σχολείου και επομένως, κρίνεται σκόπιμο να καταβάλλεται κάθε δυνατή προσπάθεια για την πραγματοποίησή τους».

Δε διαφωνεί κανείς με το στόχο. Όμως εδώ μπαίνουν κάποια ζητήματα: Έχει γίνει συζήτηση με τους μαθητές για το στόχο; Έχει προετοιμαστεί από κοινού με τους μαθητές το περιεχόμενο και το πρόγραμμα της κάθε εκδρομής; Ή μήπως ακολουθούν το ημερήσιο πρόγραμμα δραστηριοτήτων σαν μία αγγαρεία που είναι υποχρεωτική μέχρι να έρθει η ώρα της βραδινής διασκέδασης σε κάποιο κλαμπ; Έτσι πολλές φορές η αιτία για να πάει κάτι στραβά βρίσκεται στην κακή προετοιμασία και στην έλλειψη συζήτησης για τους λόγους που γίνεται η εκδρομή. Στη «χαλάρωση» του «αυστηρού προγράμματος» με την κακώς νοούμενη βραδινή διασκέδαση, κάτω από την πίεση των μαθητών προς τους καθηγητές.

Από την άλλη ό,τι κι αν συμβεί, που αφορά την υγεία και τη σωματική ακεραιότητα μαθητή, ή τις κακής ποιότητας υπηρεσίες υπεύθυνοι θεωρούνται οι συνοδοί καθηγητές. Όσο και να προσπαθήσουν να είναι προσεκτικοί, απρόβλεπτα συμβάντα τους έχουν οδηγήσει σε καταδικαστικές αποφάσεις στις αίθουσες δικαστηρίων. Με βαρύ, πολλές φορές, κόστος στην αξιοπρέπεια και στη ζωή τους. Αυτό αποτρέπει πολλούς εκπαιδευτικούς να συνοδεύουν στις σχολικές εκδρομές. Η αναλογία συνοδών προς μαθητές, 1 καθηγητής για κάθε 30 μαθητές στις εκδρομές εσωτερικού, θεωρείται μικρή. Το υπουργείο παιδείας πρέπει να ξεκαθαρίσει το ζήτημα των ευθυνών των εκπαιδευτικών που σύμφωνα με το υπάρχον νομοθετικό πλαίσιο ευθύνονται για τα πάντα. Η στάση του ως τώρα θυμίζει «πόντιο Πιλάτο».

Πέρα από τα δυσάρεστα, η συζήτηση πρέπει να ανοίξει και για τα άλλα φαινόμενα που παρατηρούνται στις εκδρομές.

Το οικονομικό κόστος αποκλείει τη συμμετοχή μαθητών από τα κατώτερα εισοδηματικά στρώματα. Περισσότεροι από 1 στους 2 μαθητές, που ρωτήθηκαν είπαν ότι επισκέφθηκαν μουσεία, αρχαιολογικούς χώρους, πόλεις και περιοχές της Ελλάδας αποκλειστικά με το σχολείο τους. Αυτό δείχνει το πόσο σημαντικό είναι να στηριχτούν οι επισκέψεις και οι εκδρομές.

Η ποιότητα των υπηρεσιών πολλές φορές είναι δυσανάλογα κατώτερη από το αντίτιμο που πληρώνουν οι οικογένειες των μαθητών. Το σχολείο είναι ανάγκη να απεξαρτηθεί από το καρτέλ των ταξιδιωτικών γραφείων που λυμαίνονται τις εκδρομές. Χωρίς τη διαμεσολάβηση των ταξιδιωτικών γραφείων το σχολείο μπορεί να έρχεται σε απευθείας συμφωνία με τα μέσα μεταφοράς, με ξενοδοχειακές μονάδες ή ξενώνες. Να ελέγχει το ίδιο, όσο είναι δυνατό την ποιότητά τους.

Για τις μετακινήσεις των μαθητών από το ξενοδοχείο στους τόπους που προγραμμάτισαν να επισκεφτούν να χρησιμοποιούνται τα τοπικά μέσα μεταφοράς. Στη λογική αυτή είναι ανάγκη να ανταποκριθούν και να συμβάλλουν κρατικοί και δημοτικοί φορείς: Να διευκολύνουν τα σχολεία για τη χρήση των υποδομών τους, και να παρέχουν πληροφόρηση για την περιοχή τους.

Με λίγα λόγια τα σχολεία χρειάζεται να ξεφύγουν από στην «πεπατημένη» διαδικασία στη διοργάνωση των εκδρομών και το υπουργείο σε συνεργασία με περιφερειακούς δημόσιους φορείς να φροντίσει για τη μείωση του κόστους και τις ποιοτικές υπηρεσίες.