Τι συμβαίνει στην ελληνική παιδεία του 2015;

Εθνικός διάλογος: με τι στόχο; (του Χρήστου Πιλάλη)

Τι συμβαίνει στην ελληνική παιδεία του 2015; Είναι το εκπαιδευτικό σύστημα θύμα των μνημονιακών πολιτικών μόνο των τελευταίων πέντε χρόνων; Που μπορεί να πάει με την κυβέρνηση της Αριστεράς;

Ο ψύχραιμος παρατηρητής των όσων συμβαίνουν στην παιδεία τις τελευταίες δυο δεκαετίες μπορεί να δει απολογιστικά μεταξύ άλλων και τα εξής:
Επί Υπουργίας του Γερ.Αρσένη στο τέλος της δεκαετίας του 90, σε χρονικό διάστημα ενός μήνα (όταν αντίστοιχη προσπάθεια π.χ. στη Γαλλία κράτησε 10 χρόνια με σταδιακή πειραματική εφαρμογή) η τότε κυβέρνηση εκπόνησε και ψήφισε το νόμο πλαίσιο 2525/97. Με αυτόν εισήγαγε την «κατάρτιση» στο εκπαιδευτικό σύστημα και την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών, ενώ κατήργησε την επετηρίδα των διορισμών για τους εκπαιδευτικούς. Υλοποίησε έτσι τα πορίσματα της «Επιτροπής Μπλέσιου», γνωστής για τις νεοφιλελεύθερες κατά τα Θατσερικά πρότυπα απόψεις της.

Εξορθολογισμός ή νεοφιλελευθερισμός;

Η αποσύνδεση του πτυχίου από το επάγγελμα, που «επετεύχθη» με την κατάργηση της επετηρίδας των πτυχιούχων εκπαιδευτικών, που μέχρι τότε διορίζονταν με βάση τη χρονολογία απόκτησης του πτυχίου τους , ήταν σημαντική επιτυχία για τους οπαδούς του νεοφιλελευθερισμού. Με το νόμο Αρσένη νομοθετήθηκε και η σύνδεση του μισθού με την παραγωγικότητα και τη διαρκή αξιολόγηση – χειραγώγηση των εκπαιδευτικών.

Τα δυο τελευταία ζητήματα φαινομενικά πάγωσαν μετά από αντιδράσεις του συνδικαλιστικού κινήματος, δηλαδή δεν εφαρμόστηκαν, όμως ο δρόμος τους είχε χαραχτεί. Η τότε πολιτική ηγεσία του Υπουργείου έκανε εμφανή τη τάση που είχε για λιγότερους διορισμούς στην παιδεία, για «εξορθολογισμό» του συστήματος εισαγωγής διδακτικού προσωπικού, σε συνάρτηση με τις προβλέψεις για εξέλιξη του μαθητικού πληθυσμού για το επόμενο τέταρτο του αιώνα.

Σήμερα, δεκαοχτώ χρόνια αργότερα μπορούμε να δούμε καθαρά ότι η «πολιτική Αρσένη» έβαλε τις βάσεις για πολλά απ΄όσα καταστροφικά για τη δημόσια εκπαίδευση συνέβησαν όλα αυτά τα χρόνια.

Όλα αυτά τα χρόνια οι διεθνείς οργανισμοί όπως ο ΟΟΣΑ, φροντίζουν να υπενθυμίζουν στις κυβερνήσεις της χώρας, τις «υποχρεώσεις» τους. Μεταξύ οδηγιών που κατά καιρούς παραδίδει ο ΟΟΣΑ, ήταν η μείωση των πανεπιστημίων, η αύξηση των ωρών εργασίας των εκπαιδευτικών, τα φοιτητικά δάνεια, η θεσμοθέτηση της αριστείας στην εκπαίδευση, η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών.

Οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές που παράγονται στην Ευρώπη (πρόγραμμα Πίζα του ΟΟΣΑ το 1997, διαδικασία της Μπολόνια το 1999, της Πράγας το 2001, κ.α.) όποτε μπορούσαν πέρναγαν με νομοθετικές ρυθμίσεις στην Ελλάδα. Με βασικό στόχο την προώθηση της δεξιότητας αντί της γνώσης, την ανταγωνιστικότητα, την εισαγωγή των χρηματοοικονομικών όρων λειτουργίας στη δημόσια εκπαίδευση, την παράδοση της δημόσιας εκπαίδευσης στις αγορές.

Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ

Η σημερινή κυβέρνηση, όπως και η πρώτη κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ βρέθηκε αντιμέτωπη με οξυμένα προβλήματα που γιγαντώθηκαν εδώ και πολλά χρόνια. Κινήθηκε όμως στον αντίποδα της νεοφιλελεύθερης αντίληψης που αποδομούσε μέχρι τον Γενάρη του 2015 και την παιδεία. Γι΄αυτό και:

• Με τη νέα σχολική χρονιά, παρά τον δημοσιονομικό καταναγκασμό, προχώρησε σε προσλήψεις 22.616 αναπληρωτών εκπαιδευτικών στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, έναντι 18.469 πέρυσι, δηλαδή 4.147 περισσότερους από πέρυσι (αύξηση 22,45%).
• Ειδικότερα στα σχολεία ειδικής αγωγής πραγματοποίησε φέτος προσλήψεις-ρεκόρ, αφού προσλήφθηκαν 2.468 για το Ειδικό Εκπαιδευτικό και Βοηθητικό Προσωπικό, έναντι 1.244 πέρυσι.
• Από φέτος επανέρχεται ο θεσμός της ενισχυτικής διδασκαλίας και αμέσως μετά τα Χριστούγεννα θα ξαναλειτουργήσουν οι τάξεις ενισχυτικής διδασκαλίας.
• Ως αποτέλεσμα των πολιτικών επιλογών της πρώτης κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, με την επιστροφή των διαθεσίμων εκπαιδευτικών και τη δημιουργία ειδικοτήτων, που είχαν καταργηθεί και αφορούν κυρίως τα κορίτσια, αυξήθηκε φέτος κατά 8.000 ο αριθμός των μαθητών και των μαθητριών στη Β΄ τάξη των ΕΠΑΛ.
• Αυτή την περίοδο βρίσκεται σε εφαρμογή πιλοτικό πρόγραμμα για το «δεκατιανό στα σχολεία». Αφορά 11.000 μαθητές και μαθήτριες, που φοιτούν σε σχολεία χωρίς κυλικείο, δηλαδή σε σχολεία που οι οικογένειες δεν μπορούν να χρηματοδοτήσουν το καθημερινό χαρτζιλίκι των παιδιών. Το πρόγραμμα αυτό, που γίνεται σε συνεργασία με το Υπουργείο Κοινωνικής Αλληλεγγύης, προβλέπεται να επεκταθεί από το Σεπτέμβριο σε περισσότερα σχολεία, ακόμη και με διανομή γευμάτων.
• Ανοίγει το Ανοικτό Πανεπιστήμιο, προκειμένου, χωρίς περιορισμούς στον αριθμό των εισακτέων, να μπορούν να παίρνουν μαθήματα οι ενδιαφερόμενοι. Με το μέτρο αυτό, εκτός των άλλων, δημιουργούνται θέσεις εργασίας για πολλούς νέους επιστήμονες κατόχους διδακτορικών.
• Από την πρώτη μέρα της Αριστεράς στην κυβέρνηση, τον Γενάρη, σταμάτησε το κλίμα τρομοκρατίας και καταπάτησης κάθε δημοκρατικού δικαιώματος που είχε επιβληθεί από την προηγούμενη κυβέρνηση. Η ανακοίνωση των άμεσων μέτρων στα σχολεία, με ταυτόχρονο ξεκίνημα της θεσμοθέτησής τους, έφερε νέο κλίμα δημοκρατίας και δημιουργίας.

Στις επόμενες βδομάδες θεσμοθετήθηκαν:

• Επέστρεψαν στις οργανικές τους θέσεις οι καθηγητές που βρίσκονταν σε διαθεσιμότητα – απόλυση. Το ίδιο συνέβη και με τους σχολικούς φύλακες, κ.α. (καθαρίστριες, εργαζόμενους ΕΡΤ, κ.λ.π.)
• ·Επανιδρύθηκαν οι τομείς και ειδικότητες που η προηγούμενη κυβέρνηση είχε καταργήσει. Οι ειδικότητες των ΕΠΑΣ που επίσης είχαν καταργηθεί θεσμοθετήθηκε πλέον η λειτουργία τους στα ΕΠΑΛ.
• Σταμάτησαν οι διαδικασίες για νέες καταργήσεις και συγχωνεύσεις σχολείων που είχαν προγραμματιστεί και δρομολογηθεί από την προηγούμενη κυβέρνηση και τους μηχανισμούς της στη διοίκηση.
• Αναστάλθηκε από την πρώτη στιγμή η λειτουργία Τράπεζας θεμάτων ως παράγοντα που μετέτρεπε τις ενδοσχολικές προαγωγικές εξετάσεις σε πανελλαδικές και στη συνέχεια νομοθετήθηκε η κατάργησή της και η μετατροπή της σε συμβουλευτικό και μόνο ρόλο.
• Αποδεσμεύτηκαν οι εξετάσεις του Λυκείου για την προαγωγή και το απολυτήριο
• Πραγματοποιήθηκαν αλλαγές που ήταν αναγκαίες για το εξεταστικό σύστημα εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, το πρόγραμμα σπουδών και τη διδακτέα ύλη των πανελλαδικώς εξεταζόμενων μαθημάτων του ΓΕΛ και του ΕΠΑΛ. Προηγήθηκαν πολλές συναντήσεις με επιστημονικές ενώσεις εκπαιδευτικών, συστάθηκαν άμισθες επιτροπές από σχολικούς συμβούλους και εκπαιδευτικούς αυξημένων προσόντων και επιστημονικές, για να αντιμετωπισθεί και το γεγονός ότι η προηγούμενη ηγεσία δεν είχε ολοκληρώσει τα παραπάνω ως όφειλε.
• Θεσμοθετήθηκε ένα νέο σύστημα εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Σε σχέση με το σύστημα που ίσχυσε μέχρι το σχ. έτ. 2014-5 τα πανελλαδικώς εξεταζόμενα μαθήματα μειώθηκαν, ενώ αυξήθηκε η δυνατότητα επιλογής περισσότερων επιστημονικών πεδίων άρα και σχολών για την εισαγωγή στη τριτοβάθμια εκπαίδευση.
• Καταργήθηκε η πολιτική επιστράτευση για αντιμετώπιση των απεργιών και άλλων αγώνων των εργαζομένων (σε συνεργασία με το Υπ. Διοικητικής Μεταρρύθμισης).
• Άρχισε η κατάργηση του αυταρχικού πειθαρχικού δικαίου για του Δημ. Υπαλ. με επαναφορά του τεκμηρίου αθωότητας (σε συνεργασία με το Υπ. Διοικητικής Μεταρρύθμισης).
• Καταργήθηκε η Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου για διώξεις μαθητών σε περιπτώσεις καταλήψεων. Ο σύλλογος διδασκόντων σε συνεργασία με την εκπαιδευτική κοινότητα θα ρυθμίζει ζητήματα σχετικά με τη φοίτηση των μαθητών.
• Από την πρώτη στιγμή καταργήθηκε στη πράξη όλο το πλέγμα των νόμων της ψευδεπίγραφης «αξιολόγησης» εκπαιδευτικών και σχολείων που οδηγούσε σε διαρκείς ανούσιες συγκρούσεις, εντάσεις στα σχολεία και τελικά σε πολιτικές διακρίσεις και διώξεις με διαθεσιμότητες – απολύσεις και κλείσιμο σχολείων.
• Θεσμοθετήθηκε η επαναλειτουργία του ιστορικού Τεχνικού Επαγγελματικού σχολείου του Ζαννείου στο Πειραιά. Η προηγούμενη κυβέρνηση μετά από μεθοδεύσεις κατάργησε το σχολείο το Σεπτέμβριο του 2014, προκειμένου να εξυπηρετηθούν συμφέροντα ιδιωτών στο χώρο της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης στο Κέντρο του Πειραιά.
• Θεσμοθετήθηκε η Δημοκρατική Επιλογή στελεχών Εκπαίδευσης εισάγοντας στοιχεία άμεσης δημοκρατίας στα σχολεία. Για πρώτη φορά οι σύλλογοι διδασκόντων συμμετείχαν στις κρίσεις και τις επιλογές των στελεχών.
• Οι μεταθέσεις – μετατάξεις – αποσπάσεις προχώρησαν με διαφανείς διαδικασίες και με ιδιαίτερη ευαισθησία και σεβασμό στους ανθρώπους, τις οικογένειές τους με ταυτόχρονη βελτίωση της λειτουργικότητας του εκπαιδευτικού συστήματος.
• Εκδόθηκαν νέα ωρολόγια και αναλυτικά προγράμματα σπουδών για τάξεις του ΕΠΑΛ, τα οποία εκκρεμούσαν από το 2013, καθώς και να γίνουν διορθώσεις σε άλλα. Έτσι έγινε κατορθωτό παρά τα ασφυκτικά χρονικά περιθώρια να δοθούν παραγγελίες για βιβλία, ώστε να βρίσκονται έγκαιρα στα σχολεία.
• Πραγματοποιήθηκαν σοβαρές βελτιώσεις στις αναθέσεις μαθημάτων με τη συμβολή επιστημονικών φορέων και σχολικών συμβούλων, ενώ έχει προγραμματιστεί να ολοκληρωθούν το Σεπτέμβριο με επιτροπές από την ΟΛΜΕ, τις επιστημονικές Ενώσεις και τους Σχολικούς Συμβούλους.
• Εκδόθηκε Υπουργική Απόφαση για το νέο κανονισμό λειτουργίας των Εργαστηριακών Κέντρων (Ε.Κ.) στην Επαγγελματική Εκπαίδευση.
• Ρυθμίστηκαν ζητήματα που αφορούσαν τις εγγραφές – μετεγγραφές των μαθητών στην Επαγγελματική Εκπαίδευση, καθώς και ζητήματα για τον αριθμό μαθητών ως προς τη σύσταση τομέων και ειδικοτήτων, απουσιών, κ.λ.π..
• Θεσμοθετήθηκαν Πειραματικά σχολεία σε όλη τη χώρα, τα οποία θα λειτουργήσουν με τυχαίο δείγμα μαθητών/τριών. Έτσι , η εκπαιδευτική πολιτική της χώρας θα μπορεί να στηρίζεται στην εκπαιδευτική έρευνα που θα πραγματοποιείται με πιλοτικά προγράμματα σε αυτά τα σχολεία, ώστε από τα πορίσματα να επωφεληθεί συνολικά ο μαθητικός πληθυσμός της χώρας. Ταυτόχρονα, συνεχίζουν τη λειτουργία τους ως πρότυπα πέντε σχολεία με μακρά παράδοση.
• Συστάθηκαν 1000 οργανικές θέσεις ειδικοτήτων στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση (μουσικοί, γυμναστές)

Εξετάστηκαν είτε αντιμετωπίστηκαν θέματα που αφορούσαν:

• Στη λειτουργία και τη δομή των ολοήμερων δημοτικών σχολείων
• Στις τοποθετήσεις ειδικοτήτων σε καλλιτεχνικά σχολεία
• Τη σχολική διαρροή-διερεύνηση υπάρχοντος θεσμικού πλαισίου και διατύπωση προτάσεων για αλλαγή και βελτίωση αυτού.
• Τη λειτουργία, ωρολόγιο πρόγραμμα και οργάνωση των σχολείων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.
• Στην κατανομή των μαθητών στα σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας.
• «Χαρισματικά παιδιά-μαθητές με ιδιαίτερες ικανότητες» – εξέταση υπάρχοντος θεσμικού πλαισίου και διατύπωση προτάσεων για αλλαγή-διεύρυνση αυτού σε συνεργασία με την αρμόδια Διεύθυνση του Υ.ΠΑΙ.Θ.

Ο διάλογος

Σήμερα το Υπουργείο Παιδείας προχωρά σε ένα ευρύ εθνικό και κοινωνικό διάλογο, οι προθέσεις του οποίου αμφισβητούνται από δεξιά και από αριστερά του ΣΥΡΙΖΑ. Ο διάλογος αυτός αποτελεί δομική αντίληψη του ΣΥΡΙΖΑ και όποιος ανατρέξει στις θέσεις του της εποχής του 3 και 4%, θα δει ότι παρά τις άλλοτε πολύ και άλλοτε λιγότερο συγκεκριμένες θέσεις του στα καυτά θέματα της Παιδείας, πάντα ανέφερε κατηγορηματικά ότι η παιδεία είναι ένα πάρα πολύ σοβαρό πεδίο για να προχωρήσει μια κυβέρνηση σε μονομερείς στρατηγικές επιλογές.

Αυτή την άποψη υπηρετεί και η κυβερνητική πολιτική από τον Γενάρη μέχρι σήμερα, όταν ξεκίνησε με διορθωτικές κυρίως νομοθετικές παρεμβάσεις επάνω σε ένα σκοπίμως πολυδαίδαλο νομοθετικό πλαίσιο, που με την λογική των φωτογραφικών παρεμβάσεων από τις προηγούμενες κυβερνήσεις, στόχο είχε τη διαιώνιση της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας και της πελατειακής βάσης. Από την πρώτη στιγμή οι Υπουργοί Παιδείας του ΣΥΡΙΖΑ είπαν ότι τα κρίσιμα ζητήματα σχεδιασμού του σχολείου και το πανεπιστημίου θα έπονταν των πρώτων διορθωτικών και μεταβατικών ρυθμίσεων, μόνο μετά από ευρύ κοινωνικό διάλογο.

Και προκαλούν κατάπληξη «αριστερές» αναλύσεις όπως αυτή του Χρήστου Κάτσικα. «Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ ούτε προλάβαινε, ούτε είχε δημιουργήσει την κατάλληλη υποδομή (πρόσωπα, νομοθεσία), ούτε ενοχλούνταν από την παρουσία των διευθυντών εκπαίδευσης που είχαν οριστεί από την προηγούμενη κυβέρνηση καθώς είναι γνωστό ότι τα άτομα που διεκδικούν και καταλαμβάνουν αυτές τις θέσεις υπηρετούν ένα σύστημα και δεν επηρεάζονται από τις αλλαγές στους διαχειριστές του συστήματος…» (alfavita 9.12.2015). Είναι συγγενής ιδεολογικά με την ανάλυση του στις 23/3/2015 στην efsyn.gr, όταν ερμήνευε την πρόθεση του Υπουργείου να εισάγει την εκλογική διαδικασία στην επιλογή διευθυντών σχολικών μονάδων καταλήγοντας: «…Το κυρίαρχο ζήτημα παραμένει το ιεραρχικό πλέγμα της διοίκησης, το θεσμικό πλαίσιο που υποβαθμίζει τις αρμοδιότητες των συλλόγων διδασκόντων και η κατεύθυνση της εκπαιδευτικής πολιτικής. Όσο αυτά δεν αλλάζουν πρόσημο, ελάχιστα μπορεί να συνεισφέρει στη δημοκρατική λειτουργία της εκπαίδευσης ο τρόπος επιλογής των διευθυντών των σχολικών μονάδων…».

Και οι δυο αναλύσεις ενός συνήθως διαλεκτικού εκπαιδευτικού, δεν μπορούν να αποφύγουν την μικροκομματική (και αντιδιαλεκτική) λογική και επιχειρούν να αποδομήσουν το ότι η κυβέρνηση της Αριστεράς από την πρώτη στιγμή της ύπαρξης της σεβάστηκε και προσπάθησε να αξιοποιήσει την υπάρχουσα κρατική μηχανή, ενώ παράλληλα άνοιξε το δρόμο σε ένα δημοκρατικότερο τρόπο επιλογής των στελεχών της εκπαίδευσης. Κάθε άλλη ερμηνεία άλλωστε θα αποδυνάμωνε το συνολικότερο αφήγημα της «εξ αριστερών» κριτικής για το ΣΥΡΙΖΑ.

Σήμερα που το γιγάντιο «διαχειριστικό» αλλά απολύτως κρίσιμο κομμάτι της διοίκησης του Υπουργείου Παιδείας αρχίζει να ισορροπεί (θα ισορροπήσει μόλις υλοποιηθούν οι διορισμοί 10.000 εκπαιδευτικών μέσα στο 2016), θα μπουν στο τραπέζι τα μεγάλα θέματα της παιδείας.

Στον εθνικό και κοινωνικό διάλογο δεν χωρούν μικροκομματικές λογικές, ούτε από δεξιά, πολύ περισσότερο από αριστερά. Η ευκαιρία μιας μεγάλης εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης δεν πρέπει να χαθεί.

Εκπαιδευτικός Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης και μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ.