της Ζέτας Κοπανέλη*
Όλοι παραδεχόμαστε ότι, αν θέλουμε ν΄αλλάξουμε ως κοινωνία, οφείλουμε να σκύψουμε καταρχήν πάνω στο πρόβλημα της Παιδείας και από κει να ξεκινήσουμε . Τίθενται λοιπόν τα παρακάτω ερωτήματα.
Τι Παιδεία έχουμε σήμερα;
Σήμερα τα παιδιά από πολύ μικρή ηλικία αρχίζουν να αισθάνονται και να καταλαβαίνουν ότι ο βασικός σκοπός του σχολείου είναι να πάρουν τον καλό βαθμό. Ο ανταγωνισμός, λοιπόν, διαμορφώνει τη στάση τους απέναντι στους συμμαθητές, αλλά και απέναντι στη γνώση. Δεν υπάρχει διαδικασία γνώσης που αποσκοπεί απλά και μόνο στην ευχαρίστηση, όπως θα όφειλε, αλλά στην κατάκτηση του καλού βαθμού.
Ο καταναγκασμός για την τήρηση του προγράμματος και το κυνήγι του χρόνου ώστε να βγει η διδακτέα ύλη, στερεί απ΄τον δάσκαλο αλλά και απ’ το παιδί κάθε δυνατότητα δημιουργίας. Το να ξεφύγει κάποιος απ΄τα προκαθορισμένα όρια καταλήγει να είναι μεμπτό.
Τι ισχύει για το δάσκαλο; Προκαθορισμένη ύλη, προκαθορισμένος τρόπος διδασκαλίας, σε συγκεκριμένο χρόνο και συγκεκριμένες απαιτήσεις απ΄τους μαθητές.
Τι ισχύει για το μαθητή; Αυτό πρέπει να διαβάσεις, με συγκεκριμένο τρόπο, σ΄αυτό θα εξεταστείς και αυτό πρέπει ν΄αποδώσεις.
Έτσι, το σημερινό σχολείο καταπιέζει και το δάσκαλο αλλά και το παιδί
Για να καταλάβει κανείς εύκολα την ποιότητα της Παιδείας μας αρκεί να κοιτάξει τ΄αποτελέσματά της. Τα παιδιά τελειώνοντας το σχολείο καταλήγουν να μην αγαπούν το διάβασμα, το βιβλίο να τους δημιουργεί απέχθεια, να μην ξέρουν να ψάχνουν, ν΄αναζητούν τη γνώση. Έχουν γίνει δηλαδή απλοί καταναλωτές πληροφοριών.
Επίσης, πολύ σημαντικό είναι ότι τα παιδιά δεν γνωρίζουν τι σημαίνει συλλογικότητα, συνεργασία και σεβασμός στη διαφορετικότητα του άλλου και βέβαια σε καμιά περίπτωση δεν έχουν αναπτύξει τις δεξιότητές τους. Καταλήγουμε, δυστυχώς, στο συμπέρασμα ότι αυτό που έχει καταφέρει το σημερινό σχολείο είναι να περιορίζει τους ορίζοντες των παιδιών, να καταπνίγει την φαντασία τους και την ορμητικότητά τους για αναζήτηση και να δημιουργεί ρομποτάκια.
Τι Παιδεία θέλουμε λοιπόν;
Το παραπάνω ερώτημα πιο σωστά πρέπει να τεθεί ως εξής: Τι Ανθρώπους – Πολίτες θέλουμε;
Η Παιδεία διαμορφώνει ήθη, πεποιθήσεις, διαπλάθει χαρακτήρες και κοινωνίες. Χρειαζόμαστε όσο ποτέ άλλοτε Ανθρώπους όχι καλουπωμένους με στενότητα σκέψης, πράγμα που το πετυχαίνει άψογα η σημερινή Παιδεία, αλλά Ανθρώπους που:
· Να ξέρουν να αναζητούν
· Να έχουν κατανοήσει ότι το ατομικό καλό περνά μέσα απ΄το συλλογικό καλό
· Να γνωρίζουν πως αναπτύσσουν τις δεξιότητές τους
· Να κατανοούν τη διαφορά της πληροφορίας απ΄τη γνώση
· Να σέβονται τη διαφορετικότητα, να συμμετέχουν και τελικά να συνδιαμορφώνουν το περιβάλλον τους
· Να κατανοούν ότι η Δημοκρατία είναι σύνθεση και όχι η γνώμη του ισχυρού
· Να είναι ελεύθεροι Άνθρωποι και να έχουν τη δυνατότητα ν ΄αναπτυχθούν ολόπλευρα, «ψυχή τε και σώματι».
Πως μπορούμε να πετύχουμε τα παραπάνω;
Το κέντρο της εκπαίδευσης χρειάζεται να είναι ο μαθητής – Άνθρωπος και όχι η στείρα μετάδοση πληροφοριών ατάκτως ειρημένες στο μυαλό των παιδιών. Η διδασκαλία πρέπει να είναι κατ αρχήν βιωματική ώστε να κινεί το ενδιαφέρον στο παιδί.
Στις πρώτες τάξειςβασικός στόχος του σχολείου να είναι:
· Να μάθει στο παιδί τις βασικές έννοιες της συνεργασίας, της συλλογικότητας, φροντίζω το χώρο μου γιατί ανήκει σε μένα αλλά και στους συμμαθητές μου , τον συνδιαμορφώνω μαζί τους.
· Να μαθαίνει πως ν΄αγαπά τον εαυτό του, ν ΄ανακαλύπτει τις ικανότητές του , αλλά ταυτόχρονα ν΄αγαπά και να σέβεται και τα υπόλοιπα πλάσματα της φύσης. Να μάθει ότι είναι κομμάτι της φύσης και όχι κύριός της.
· Το σχολείο να είναι χώρος χαράς και όχι φυλακή και οφείλει να εξάρει την φαντασία και την ανησυχία των παιδιών.
Για τις μεγαλύτερες, δε, τάξειςνα υπάρχουν θεματικές με τις οποίες τα παιδιά ασχολούνται ολόκληρη τη χρονιά.
Για φανταστείτε πχ. το μάθημα της Ιστορίας να συνδεόταν με επισκέψεις στους ιστορικούς τόπους, με δρώμενα φτιαγμένα απ΄τα παιδιά , με έρευνα για το πώς ζούσαν οι άνθρωποι εκείνη την εποχή, ποιες δυσκολίες συναντούσαν, πώς ήταν διαμορφωμένη η κοινωνία τοπικά αλλά και ευρύτερα και βέβαια να συνδέεται το μάθημα της Ιστορίας και με άλλες επιστήμες, τη γεωγραφία, τη λογοτεχνία κτλ. Μ΄αυτό τον τρόπο ό,τι μαθαίνει το παιδί είναι πολύπλευρα συνδεδεμένο στο μυαλό του και είναι αποτέλεσμα δικής του αναζήτησης και όχι έτοιμης «μασημένης τροφής».
Όλο αυτό βέβαια είναι αντικείμενο δράσης της τάξης για μια ολόκληρη χρονιά.
Στις ακόμα μεγαλύτερες τάξεις
· Το παιδί να ανακαλύπτει τα ενδιαφέροντά του και τον εαυτό του γνωρίζοντας από κοντά διάφορα επαγγέλματα , από τον τσαγκάρη μέχρι τον πυρηνικό φυσικό. Και βέβαια δίνεις τη δυνατότητα στο παιδί ν΄αλλάξει τον προσανατολισμό του αν διαπιστώσει στην πορεία ότι δεν επέλεξε τελικά το επάγγελμα που του ταιριάζει. Πως είναι δυνατό σήμερα να ζητάμε απ΄τα παιδιά 17 χρονών , χωρίς καμιά εμπειρία , να πάρουν την πιο σημαντική απόφαση για τη ζωή τους δηλ. το επάγγελμα;
· Καθ΄όλη τη διάρκεια της σχολικής ζωής τα παιδιά να συμμετέχουν σε όλες τις αποφάσεις που αφορούν το σχολείο τους. Ήδη από πολύ νωρίς θα έχουν μάθει τι σημαίνει συνδιαμορφώνω με δημοκρατικό τρόπο. Το σχολείο να είναι χώρος ανοιχτός στην κοινωνία , τόπος πολιτισμού και τα παιδιά μαζί με τους δασκάλους ν΄αποφασίζουν ποιες εκδηλώσεις μπορούν να υποστηρίξουν και να παρουσιάσουν κάθε χρόνο στην τοπική κοινωνία.
Από πού και πότε πρέπει να ξεκινήσουν οι αλλαγές στην Παιδεία;
Το πρώτο στάδιο στο οποίο χρειάζεται να μπει αυτή η αλλαγή νοοτροπίας είναι οι Παιδαγωγικές σχολές. Αν πρώτα οι δάσκαλοι δεν ενστερνιστούν την αναγκαιότητα αλλαγής προσανατολισμού της Παιδείας δεν πρόκειται να γίνει τίποτα προς τη σωστή κατεύθυνση. Αν πρώτα εκείνοι δεν κατανοήσουν ότι η ποιότητα της Παιδείας δεν συνδέεται σε καμιά περίπτωση με την ποσότητα και ότι ο ρόλος τους είναι καθαρά ανθρωποκεντρικός , το μόνο που θα πετύχουμε είναι πασαλείμματα , σαν αυτά που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε μέχρι τώρα.
Οι πρώτοι δάσκαλοι που θα τελειώσουν τις Παιδαγωγικές αυτές σχολές για το νέο σύστημα Παιδείας , θα καλύψουν τις πρώτες τάξεις του Δημοτικού και την προσχολική αγωγή και σταδιακά θα επεκτείνεται σε όλες τις βαθμίδες του σχολείου.
Κλείνοντας θα ήθελα να τονίσω ότι το θέμα της Παιδείας είναι απ΄τα σημαντικότερα και ότι όλα τα παραπάνω που αποτελούν σκέψεις, πρώτα μητέρας και μετά εκπαιδευτικού, φιλοδοξούν να προστεθούν σ΄ένα ευρύ διάλογο που χρειάζεται ν΄ανοιξει στην κοινωνία, με συνελεύσεις τοπικές στο χώρο των σχολείων ώστε να διαμορφωθούν προτάσεις βγαλμένες απ΄το σώμα των Πολιτών και όχι από μια κάστα κλειστή καθηγητάδων που πολλές φορές δεν έχει καμιά επαφή με τη σχολική διαδικασία και στερείται παντελώς οράματος.
Προϋπόθεση βέβαια για όλο αυτό είναι να συνειδητοποιήσουμε ότι η Παιδεία αφορά εμάς και τα παιδιά μας και άρα είναι δική μας υπόθεση να πούμε την άποψή μας και μαζί με όλους τους εμπλεκόμενους τελικά να την επιβάλουμε.
Τέλος, θα ήθελα να προσθέσω ότι οι γονείς μαζί με τους εκπαιδευτικούς δεν είναι άμοιροι ευθυνών για την κατάντια της Παιδείας. Ποτέ δεν διεκδίκησαν, δεν απαίτησαν πραγματική Παιδεία.
Που είναι το Κίνημα των Γονέων;
Που είναι το Κίνημα των εκπαιδευτικών ώστε να δείξουν στην κοινωνία ότι δεν είναι απλοί Δημόσιοι Υπάλληλοι αλλά ότι τιμούν και έχουν συναίσθηση του λειτουργήματός τους;
Ξεκινήστε οι εκπαιδευτικοί, βρεθείτε μεταξύ σας, όσοι μοιράζεστε τις ίδιες αγωνίες, καλέστε και τους γονείς δίπλα σας, σίγουρα στον ίδιο δρόμο θα βρεθείτε πολλοί.
Ένα είναι το ερώτημα και ο στόχος που πρέπει να τεθεί:
Πως το σχολείο θα κάνει ευτυχισμένα τα παιδιά μας!

* Η Ζέτα Κοπανέλη είναι μέλος του ΕΠΑΜ Ακρόπολης.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
Αυξήσεις μισθών: Πώς θα ενισχυθεί το εισόδημα σε ιδιωτικό και δημόσιο τομέα