Τι αλλάζει στην έρευνα και στα πανεπιστήμια με τη μεταφορά της ΓΓΕΤ στο υπ. Ανάπτυξης

«Είναι αναγκαία η εξισορρόπηση μεταξύ της ακαδημαϊκής και εφαρμοσμένης γνώσης, έτσι ώστε να γεφυρωθεί το χάσμα ανάμεσα στον ακαδημαϊκό χώρο και στα ερευνητικά κέντρα και τον επαγγελματικό τομέα», δηλώνει ο γενικός γραμματέας Έρευνας και Τεχνολογίας του υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων, καθηγητής Αθανάσιος Κυριαζής.

Σε συνέντευξή του στο Αθηναϊκό – Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, ο κ. Κυριαζής εξηγεί, γιατί η μεταφορά της ΓΓΕΤ από το υπουργείο Παιδείας στο Ανάπτυξης «όχι μόνο δεν καταργεί τον ενιαίο χώρο έρευνας και εκπαίδευσης, αλλά τον ενισχύει και σηματοδοτεί την ταύτιση της έρευνας και της καινοτομίας με την ανάπτυξη, τις επενδύσεις και τη βελτίωση της οικονομίας».

«Η στήριξη της βασικής έρευνας σε συνδυασμό με την εφαρμοσμένη, με σκοπό τον περιορισμό του brain drain συνιστά βασική επιδίωξη της κυβέρνησης», διαβεβαιώνει, παρατηρώντας πως η Ελλάδα κατέχει μόλις τη 18η θέση σε σύνολο 28 κρατών- μελών, ως προς το ποσοστό 1,14% του ΑΕΠ που διατίθεται για την Έρευνα, σε σχέση με τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό μέσο όρο 3%.

Προκειμένου να μετουσιωθούν τα ερευνητικά δεδομένα σε προϊόντα, ο κ. Κυριαζής επισημαίνει πως «είναι απαραίτητο να δοθούν κίνητρα, ώστε τα πανεπιστήμια να γίνουν περισσότερο εξωστρεφή, να έχουν τη δυνατότητα συνεργειών και δημιουργιών spin off εταιριών» και προσθέσει ότι η ΓΓΕΤ θα συμβάλλει μέσω των ερευνητικών της προγραμμάτων στην κατεύθυνση αυτή. Σημειώνει ακόμη πως στο νέο απλοποιημένο θεσμικό πλαίσιο των Ειδικών Λογαριασμών Κονδυλίων Έρευνας (ΕΛΚΕ) των Πανεπιστημίων η ΓΓΕΤ έχει βασικό ρόλο «όχι μόνο γιατί αφορά όλους τους ερευνητικούς εποπτευόμενους φορείς της, αλλά και γιατί οι ΕΛΚΕ αφορούν την Έρευνα».

Σχετικά με το θέμα της διαφάνειας και του αδιάβλητου των διαδικασιών για τις αξιολογήσεις ερευνητικών έργων, που χρηματοδοτούνται από το ΕΣΠΑ, το ΕΛΙΔΕΚ και άλλες πηγές γνωστοποιεί ότι μελετώνται αλλαγές, καθώς «υπάρχουν αρκετές διαμαρτυρίες και ενστάσεις για τα προηγούμενα αποτελέσματα». Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης του γενικού γραμματέα Έρευνας και Τεχνολογίας, καθ. Αθανάσιου Κυριαζή στη Σμαρώ Αβραμίδου για το ΑΠΕ-ΜΠΕ:

Ερώτηση: Σε τι ποσοστό του ΑΕΠ θα πρέπει να φθάσουν οι δαπάνες για την Έρευνα και Ανάπτυξη, για να μπορούμε να λέμε πως είμαστε μία χώρα, που επενδύει εκεί το μέλλον της οικονομίας της;

Απάντηση: Είναι γεγονός ότι οι δαπάνες για την Έρευνα και την Καινοτομία στην παρούσα φάση στη χώρα μας βρίσκονται σε χαμηλό επίπεδο. Μόνο το 1.14% του ΑΕΠ διατίθεται για την Έρευνα, τη στιγμή κατά την οποία στην Ευρώπη ο αντίστοιχος μέσος όρος του ΑΕΠ φτάνει στο 3%. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η Ελλάδα να κατέχει μια αρκετά χαμηλή θέση, την 18η θέση σε σύνολο 28 κρατών – μελών. Ως εκ τούτου, κρίνουμε ότι είναι επιτακτική η ανάγκη να αυξήσουμε αυτό το ποσοστό, ώστε να συντονιστούμε με τις πολιτικές της ΕΕ για την αύξηση των κονδυλίων για την έρευνα και την καινοτομία με στόχο την αύξηση του ποσοστού στο ΑΕΠ.

Ερ.: Η λογική του ενιαίου χώρου έρευνας και εκπαίδευσης είναι μία θεωρητική προσέγγιση ή πρακτικό ζητούμενο; Υπηρετείται καλύτερα μέσα από τη μεταφορά της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Τεχνολογίας από το υπουργείο Παιδείας στο Ανάπτυξης;

Απ.: Η έρευνα και η καινοτομία αποτελούν βασικό μοχλό για την αντιμετώπιση των παγκόσμιων προκλήσεων. Η ανάγκη για την αύξηση των επενδύσεων για την έρευνα και την καινοτομία τόσο σε επίπεδο εθνικό όσο και ευρωπαϊκό, με παράλληλη αύξηση των επενδύσεων από τον ιδιωτικό τομέα και τις επιχειρήσεις, αλλά και με συνέργειες μεταξύ εθνικών προγραμμάτων και δράσεων του «Ορίζοντας Ευρώπη», αποτελεί άμεση και πρακτική προϋπόθεση για την ανάπτυξη της οικονομίας της χώρας μας. Στο πλαίσιο αυτό, η μεταφορά της ΓΓΕΤ στο Υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων όχι μόνον δεν καταργεί τον ενιαίο χώρο έρευνας και εκπαίδευσης, αλλά τον ενισχύει και σηματοδοτεί ακριβώς αυτή την ταύτιση της έρευνας και της καινοτομίας με την ανάπτυξη, τις επενδύσεις και τη βελτίωση της οικονομίας. Σκοπός είναι η ΓΓΕΤ να γίνει ο βασικός βραχίονας ανάπτυξης της χώρας στις επενδύσεις για την έρευνα. Εξάλλου, το ερευνητικό πνεύμα και η ευρεσιτεχνία είναι σύμφυτα χαρακτηριστικά στον Έλληνα και τώρα είναι καιρός να τα αξιοποιήσουμε πιο αποτελεσματικά και μεθοδικά. Στο πνεύμα αυτό στόχος μας είναι να παραχθούν καινοτόμα προϊόντα χρήσιμα τόσο για την κοινωνία αλλά και για την ανάπτυξη των επιχειρήσεων.

Ερ.: Πώς θα υποστηριχθεί η έρευνα που δεν είναι άμεσα συνυφασμένη με την οικονομία; Τα διδακτορικά που εκπονούνται στα πανεπιστήμια, η ακαδημαϊκή βασική έρευνα, ποια σχέση μπορεί να έχουν με ένα παραγωγικό υπουργείο;

Απ.: Στις μέρες μας, καμία στρατηγική ανάπτυξης δεν μπορεί να είναι βιώσιμη αν δεν επενδύει στη γνώση και στην αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων και των καινοτομιών. Είναι προφανές ότι πρέπει να υπάρξει καλύτερη χρηματοδότηση για τη βασική έρευνα, η οποία αποτελεί τη βάση για την εφαρμοσμένη έρευνα, τόσο για τα Πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα αλλά και για τα δημόσια και ιδιωτικά ερευνητικά ινστιτούτα. Είναι αναγκαία η εξισορρόπηση μεταξύ της Ακαδημαϊκής και εφαρμοσμένης γνώσης έτσι ώστε να γεφυρωθεί το χάσμα ανάμεσα στον ακαδημαϊκό χώρο και στα ερευνητικά κέντρα και τον επαγγελματικό τομέα. Προκειμένου να μεταμορφωθούν τα ερευνητικά δεδομένα σε προϊόντα είναι απαραίτητο να δοθούν κίνητρα, ώστε τα πανεπιστήμια να γίνουν περισσότερο εξωστρεφή, να έχουν τη δυνατότητα συνεργειών και δημιουργιών spin off εταιριών. Ένας μηχανισμός εξωστρέφειας λχ. θα μπορούσε να θεωρηθεί η δημιουργία των technology transfer offices μέσα στα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα, η θέσπιση της Ελληνικής Ακαδημίας της Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας αλλά και οι φορολογικές ελαφρύνσεις για επιχειρήσεις που χρηματοδοτούν ερευνητικές δράσεις και προγράμματα.

Ερ.: Η υποστήριξη της μετουσίωσης των ερευνητικών αποτελεσμάτων σε προϊόντα και υπηρεσίες θα πλαισιωθεί και από ένα σύστημα κεντρικής υποστήριξης των νέων ερευνητών, για τη δημιουργία ελκυστικών θέσεων απασχόλησης στους ερευνητικούς οργανισμούς, με στόχο και τον επαναπατρισμό του ανθρώπινου κεφαλαίου, που εγκατέλειψε την Ελλάδα στη διάρκεια της κρίσης;

Απ.:

Η στήριξη της βασικής έρευνας σε συνδυασμό με την εφαρμοσμένη με σκοπό τον περιορισμό του brain drain συνιστά βασική επιδίωξη της κυβέρνησης. Σε αυτή την κατεύθυνση θα συμβάλει η ΓΓΕΤ μέσω των ερευνητικών της προγραμμάτων, της συνέργειας των Ερευνητικών Κέντρων, των Πανεπιστημίων, των Ερευνητικών Ινστιτούτων κ.λπ. Επίσης, το πρόγραμμα «Knowledge bridges» (www. Knowledgebridges.gr) είναι μια ψηφιακή πλατφόρμα δικτύωσης για τους Έλληνες της Διασποράς, με την οποία ένα υψηλής ποιότητας ανθρώπινο δυναμικό μπορεί να αλληλοεπιδρά και να αναπτύσσει δεσμούς συνεργασίας. Όπως είναι φυσικό, κυρίαρχο θέμα που θα συμβάλει θετικά στον επαναπατρισμό των Ελλήνων επιστημόνων από το εξωτερικό είναι η ανάπτυξη και η καινοτομία. Και αυτό είναι ένας ακόμη λόγος της επανένταξης της ΓΓΕΤ στο Υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων.

Ερ.: Υπάρχουν συγκεκριμένες περιοχές της γνώσης και της έρευνας που είναι στην πρωτοπορία. Έχετε καταλήξει σε κάποιες εμβληματικές δράσεις, τις οποίες θα προωθήσετε κατά προτεραιότητα;

Απ.: Οι επιτυχημένες εμβληματικές δράσεις της ΓΓΕΤ θα συνεχιστούν και θα υποστηριχθούν ακόμη περισσότερο. Επιπλέον, θα δοθεί έμφαση για επέκταση των εμβληματικών δράσεων σε περιοχές της γνώσης και σε τομείς που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ερευνητικό ενδιαφέρον και που τα αποτελέσματά τους θα έχουν εφαρμογές στην οικονομία και την κοινωνία.

Ερ.: Έχετε διαπιστώσει ανάγκη να ενισχυθεί το πλαίσιο διαφάνειας και αδιάβλητο των διαδικασιών για τις αξιολογήσεις των ερευνητικών έργων, τα οποία χρηματοδοτούνται από το ΕΣΠΑ, το ΕΛΙΔΕΚ και άλλους φορείς;

Απ.: Το θέμα της διαφάνειας και του αδιάβλητου των διαδικασιών για τις αξιολογήσεις ερευνητικών έργων είναι κάτι που μελετάμε. Δεν σας κρύβω ότι υπάρχουν αρκετές διαμαρτυρίες και ενστάσεις για τα προηγούμενα αποτελέσματα. Αυτό μας κάνει να προσπαθήσουμε να βελτιώσουμε και να ενισχύσουμε έτι περαιτέρω τις διαδικασίες αξιολόγησης των έργων, ώστε να μειώσουμε όσο γίνεται τις ενστάσεις και τις διαμαρτυρίες και να γίνουν περισσότερο αδιάβλητες.

Ερ.: Θα αλλάξει κάτι στον προσανατολισμό των προκηρύξεων του ΕΛΙΔΕΚ;

Απ.:

Το ΕΛΙΔΕΚ είναι ένας καλός θεσμός ο οποίος θα συνεχίσει να λειτουργεί. Αν και ο σκοπός του ΕΛΙΔΕΚ είναι ξεχωριστός, δεν το βλέπουμε ως κάτι ξεχωριστό από τα άλλα ερευνητικά κέντρα που εποπτεύει η ΓΓΕΤ. Σκοπός μας είναι να υπάρξει σαφές χρονοδιάγραμμα για άμεσα και μακροπρόθεσμα έργα και όχι μόνο για το ΕΛΙΔΕΚ, προκειμένου οι ερευνητές να είναι ενήμεροι εγκαίρως για όλα τα ερευνητικά έργα που θα βγουν έτσι ώστε να έχουν τον απαιτούμενο χρόνο για να καταθέσουν ολοκληρωμένες προτάσεις που να οδηγούν σε καλύτερα ερευνητικά αποτελέσματα. Επιπροσθέτως, η έγκαιρη γνωστοποίηση των προκηρύξεων θα συντελέσει και στην ανάπτυξη καλύτερων συνεργειών.

Ερ.: Η υπουργός Παιδείας -και ο ίδιος ο πρωθυπουργός από το βήμα της ΔΕΘ- ανακοίνωσε ότι πολύ σύντομα θα έλθει στη Βουλή η αλλαγή του ρυθμιστικού πλαισίου των ερευνητικών λογαριασμών των Πανεπιστημίων, για την απελευθέρωσή τους από τις γραφειοκρατικές αγκυλώσεις. Στο νέο πλαίσιο των ΕΛΚΕ η ΓΓΕΤ θα έχει αρμοδιότητα;

Απ.: Οι Ειδικοί Λογαριασμοί Κονδυλίων Έρευνας (ΕΛΚΕ) έγιναν για να βοηθήσουν την Έρευνα στα Πανεπιστήμια και τα Ερευνητικά Κέντρα, όσον αφορά την ευελιξία και τη γρήγορη ανταπόκριση κατά τη διάρκεια ενός ερευνητικού προγράμματος, αφού διαχειρίζονται χρήματα εκτός κρατικού προϋπολογισμού. Με την ένταξή τους κυρίως στο δημόσιο λογιστικό έπαψαν πλέον να είναι «ειδικοί λογαριασμοί» με αποτέλεσμα να δημιουργείται τεράστιο πρόβλημα στις ερευνητικές προσπάθειες των ερευνητών τόσο των Ερευνητικών Κέντρων όσο και των Πανεπιστημίων. Στην πρώτη συνάντηση του Υφυπουργού κ. Δήμα και εμού με τους προέδρους των Ερευνητικών Κέντρων, κατά την οποία ετέθη το θέμα, τονίστηκε ότι θα αναληφθεί άμεσα πρωτοβουλία για την αλλαγή του θεσμικού πλαισίου των ΕΛΚΕ. Πράγματι, σε κοινές συναντήσεις με την ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας, τέθηκαν οι άξονες των αλλαγών και ήδη βρισκόμαστε στο στάδιο της επεξεργασίας συγκεκριμένων αλλαγών με το Υπουργείο Οικονομικών, ώστε σύντομα, όπως πιστεύω, να δοθεί λύση στο συγκεκριμένο θέμα. Όσον αφορά την ερώτηση αν η ΓΓΕΤ έχει αρμοδιότητα, νομίζω ότι από τις προηγούμενες τοποθετήσεις μου είναι προφανής η άμεση εμπλοκή της ΓΓΕΤ στο θέμα αυτό, όχι μόνο γιατί αφορά όλους τους ερευνητικούς εποπτευόμενους φορείς της αλλά και γιατί οι ΕΛΚΕ αφορούν την Έρευνα και φυσικά η ΓΓΕΤ έχει βασικό ρόλο. Θέλω ιδιαιτέρως να σας επισημάνω ότι σκοπός μας είναι να καταστήσουμε τη ΓΓΕΤ Οργανισμό – Ηγέτη της Έρευνας στην Ελλάδα, που θα σχεδιάζει, θα χαράσσει στρατηγική, θα συντονίζει, θα παρακολουθεί και θα αξιολογεί την Έρευνα σύμφωνα με τις διεθνείς τάσεις και τις ανάγκες της χώρας μας.