Θέλουν τον εκπαιδευτικό άνθρωπο-ορχήστρα και ολίγον δάσκαλο

Πιστεύω ότι αυτό που νιώθουν όλοι οι εκπαιδευτικοί αυτήν τη εποχή είναι αυτή η βίαια επιχείρηση αφαίρεσης της επιστημοσύνης τους και η μετατροπή τους σε ένα είδος εργαλείων διεκπεραίωσης αφενός και αφετέρου αλληλέγγυων παρόχων γενικής φροντίδας σε νέους.

Γράφει ο Δημήτρης Τσιριγώτης  Φυσικός

Ας θεωρήσουμε ότι ένας εκπαιδευτικός, μιας και έχει σαν βασική αποστολή να δίνει 4-5 παραστάσεις καθημερινά μέσα στην τάξη, ομοιάζει με έναν θεατρικό ηθοποιό. Φανταστείτε τώρα έναν ηθοποιό να πρέπει να κάθεται στην είσοδο για να κόψει τα εισιτήρια, να εκτελεί χρέη ταξιθέτη, να ασχολείται με τη σκηνοθεσία, τα φώτα , τον ήχο, τα κουστούμια και τα σκηνικά, να απαντάει στα τηλέφωνα για πληροφορίες και στο τρίτο κουδούνι με την ψυχή στο στόμα να ανεβαίνει και να τα δίνει όλα στην παράσταση.

Προσέξτε τώρα έρχεται και το γκραν φινάλε: στο τέλος της παράστασης οι κριτικοί του θεάτρου να βάζουν χαμηλή βαθμολογία στην παράσταση θεωρώντας ότι αυτό που φταίει κατά την άποψή τους είναι ότι ο ηθοποιός μετά το τέλος της παράστασης δεν κάθεται να σκουπίσει και να σφουγγαρίσει το θέατρο. Κάτι παρόμοιο βιώνουν οι εκπαιδευτικοί σήμερα. Νιώθουν ότι ο διδακτικός τους ρόλος συνεχώς υποτιμάται και ταυτόχρονα ότι «βαραίνουν» διαρκώς τα εξωδιδακτικά τους καθήκοντα. Αν πραγματικά το υπουργείο Παιδείας ήθελε με τις νέες εξαγγελίες να οδηγήσει τους εκπαιδευτικούς στη ματαίωση και στο σύνδρομο επαγγελματικής εξάντλησης, τα θερμά μου συγχαρητήρια γιατί σίγουρα θα τα καταφέρει.
Θέλουν να στραγγίξουν όλο το χρόνο των εκπαιδευτικών
Είναι εγκληματική για την εκπαίδευση η προσπάθεια μετατροπής των εκπαιδευτικών από επιστήμονες σε εργαλεία διεκπεραίωσης γραφειοκρατικών διαδικασιών. Την επόμενη λοιπόν φορά που κάποιοι θα σκεφτούν ότι οι εκπαιδευτικοί αντιδρούν στην αύξηση του φόρτου εργασίας τους γιατί είναι τεμπέληδες μάλλον θα πρέπει να το σκεφτούν καλύτερα αφού η αντίδραση αυτή είναι ο μόνος τρόπος για να μπορούν να κάνουν την δουλειά τους καλύτερα.

Την πραγματική δουλειά τους και όχι εκείνες τις δουλειές που όλα αυτά τα χρόνια το τσιγγούνικο κράτος τους έχει φορτώσει και που τώρα προγραμματίζει να τους φορτώσει με ακόμα περισσότερες. Και την επόμενη φορά που θα τολμήσουν να συγκρίνουν τους έλληνες εκπαιδευτικούς με τους εκπαιδευτικούς άλλων προηγμένων χωρών ας ρίξουν μια πιο προσεχτική ματιά στις αρμοδιότητες τους.

Γιατί σε αυτές τις χώρες τα αντίστοιχα υπουργεία Παιδείας φροντίζουν να έχουν στα σχολεία γραμματεία, βοηθούς εκπαιδευτικών και τεχνικό προσωπικό ώστε να μπορούν οι εκπαιδευτικοί να είναι απερίσπαστοι στο έργο τους. Ξέρουν πολύ καλά ότι η ενέργεια που ξοδεύει ένας εκπαιδευτικός σε εξωδιδακτικές εργασίες αναπόφευκτα θα αφαιρεθεί από τη διδασκαλία.

Προφανώς όμως οι αρμόδιοι στη δική μας χώρα σκέφτονται κάπως διαφορετικά: το μόνο που έχει σημασία για αυτούς είναι να εξοικονομούν χρήματα φορτώνοντας τους εκπαιδευτικούς να κάνουν όλο και περισσότερα με όλο και λιγότερα. Αυτός είναι και ο λόγος που δεν έχουν αφήσει κανένα περιθώριο στην τόση απαραίτητη πλευρά της διδασκαλίας που λέγεται αποσυμπίεση.

Όχι μόνο δεν είναι τεμπελιά να θέλει ένας εκπαιδευτικός στο διάλλειμα ή στο κενό του να αφήσει το νου του λιγάκι να ηρεμήσει αλλά τουναντίον είναι ένδειξη της υπευθυνότητας με την οποία ένας εκπαιδευτικός αντιμετωπίζει το ρόλο του αφού αν μπει στο μάθημα με το μυαλό του σκορπισμένο σε χίλια κομμάτια το μόνο σίγουρο είναι ότι δεν θα μπορεί να διδάξει όπως πρέπει.
Το σχολείο από εκπαιδευτήριο μετατρέπεται σε ίδρυμα φροντίδας νέων
Αν δούμε λιγάκι αναλυτικά τις αλλαγές που έχουν επιφέρει ή έχουν σκοπό να επιφέρουν οι αποφάσεις του υπουργείου Παιδείας τα τελευταία χρόνια, θα διαπιστώσουμε ότι υπάρχει ένα σαφές σκεπτικό, ένα απόλυτα χαρτογραφημένο σχέδιο δράσης με ξεκάθαρο στόχο.

Οι αλλαγές αυτές είναι οι εξής:
Α)Λιγότερες ώρες μαθήματος για τους μαθητές.
Β) Λιγότερα εξεταζόμενα μαθήματα.
Γ)Η τσάντα στα σχολεία κάποιες μέρες της εβδομάδας.
Δ) Θεματική εβδομάδα, Θεματικές ημέρες, δημιουργικές εργασίες.
Ε) Αυστηρή ποινικοποίηση του καπνίσματος στο σχολείο.
ΣΤ) Διαρκής αμφίδρομη ενημέρωση μεταξύ εκπαιδευτικών και γονέων για τις απουσίες.
Ζ) Προώθηση στενότερης επαφής μεταξύ γονέων και εκπαιδευτικών.
Η) Απόλυτα καθορισμένα καθήκοντα των εκπαιδευτικών.
Θ) Πρόταση αύξησης του χρόνου παραμονής των εκπαιδευτικών στο σχολείο(30ωρο).
Ι) Ψυχολόγοι και κοινωνικοί λειτουργοί στα σχολεία.
Κ)Σχολικοί σύμβουλοι σε νέο αναβαθμισμένο ρόλο ως προς τα κοινωνικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα σχολεία.
Και όμως όλες αυτές οι αλλαγές μπορεί φαινομενικά να μοιάζουν αποσπασματικές, στην πραγματικότητα όμως υπάρχει ένας συνδετικός ιστός καλά καλυμμένος: Καμία από αυτές δεν αφορά την ίδια την ουσία της διδασκαλίας.
Δεν προβλέπεται λοιπόν καμία αλλαγή στα αναλυτικά προγράμματα, καμία επικαιροποίηση στην ύλη των μαθημάτων που παραμένει ίδια τα τελευταία 20 χρόνια που παρεμπιπτόντως θεωρούνται τα χρόνια που ο κόσμος έχει αλλάξει όσο ποτέ.

Καμία επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, κανένας διορισμός εκπαιδευτικών, καμία βελτίωση των κτιριακών συνθηκών και καμία βελτίωση των συνθηκών διδασκαλίας. Το μήνυμα του υπουργείου προς τους εκπαιδευτικούς είναι σαφές: «κατά πρώτο λόγο θα προσέχετε τα παιδιά, να μην κάνουν κοπάνες, να μην καπνίζουν, να μην πληγώνονται, να έχουν ανεβασμένη ψυχολογία, να μην τα κουράζετε και κατά δεύτερο λόγο κάντε τους και λίγο μάθημα». Είναι φανερή η μετατόπιση του ρόλου του σχολείου που από εκπαιδευτήριο μετατρέπεται σε ίδρυμα φροντίδας νέων. Όμως να ξεκαθαρίσω κάτι.

Φυσικά και το σχολείο πρέπει να μορφώνει ολιστικά τους μαθητές και όχι μόνο γνωστικά. Φυσικά και οφείλει να καλλιεργεί τις κοινωνικές δεξιότητες και τον ανθρωπισμό των μαθητών αλλά όμως χωρίς την υποχώρηση της επιστήμης ως βασικού στοιχείου της γενικής παιδείας.
Χρειάζονται ψυχολόγους τα σχολεία; Μα φυσικά, όχι όμως για τους μαθητές αλλά για τους εκπαιδευτικούς αφού το υπουργείο έχει βαλθεί να τους τρελάνει τελείως
Ο υπουργός Παιδείας Κ. Γαβρόγλου σε πολύ πρόσφατη συνέντευξή του δήλωσε ότι σύμφωνα με νέο νόμο για τις Δομές Στήριξης του Εκπαιδευτικού Έργου που θα ψηφιστεί μέσα στον Φεβρουάριο, πολύ σύντομα θα έχουμε στα σχολεία κοινωνικούς λειτουργούς και ψυχολόγους και ότι τα ΚΕΣΥ θα αναλάβουν την ψυχολογική υποστήριξη των σχολείων.

Μάλιστα τόνισε ότι αυτό θα αφαιρέσει μεγάλο φορτίο από την πλάτη των εκπαιδευτικών αφού αυτοί έχουν αναλάβει πολλούς ρόλους που δεν τους αναλογούν. Πιθανόν λοιπόν κάποιοι εδώ να σκεφτούν: «Ορίστε, το υπουργείο θέλει να σας αφαιρέσει μέρος του φόρτου εργασίας και εσείς πάλι γκρινιάζετε. Αποφασίστε τελικά τι θέλετε». Φαινομενικά δηλαδή μοιάζει σαν να φάσκουμε και αντιφάσκουμε. Αλλά μήπως τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά; Μήπως η παρουσία ειδικών (ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών) στα σχολεία αφαιρεί και άλλο ένα μέρος από την ήδη κουτσουρεμένη επιστημοσύνη των εκπαιδευτικών, αυτό της παιδαγωγικής προσέγγισης των συμπεριφορών των νέων;
Διεθνώς υπάρχει μια τάση αντιμετώπισης των συμπεριφορών των παιδιών από την επιστήμη της ψυχολογίας με την χρήση θεραπευτικών μεθόδων ενώ, κατά τη γνώμη μου, όταν πρόκειται για παιδιά-μαθητές η αντιμετώπιση θα έπρεπε να είναι κυρίως παιδαγωγική. Εξάλλου το σχολείο είναι ο χώρος στον οποίον όλες οι παρεμβάσεις οφείλουν να έχουν παιδαγωγικό χαρακτήρα. Ακόμα και όταν κρίνεται απαραίτητη η παρέμβαση ειδικού ψυχολόγου ή κοινωνικού λειτουργού αυτό πρέπει, κατά την γνώμη μου, να γίνεται σε παιδαγωγικά πλαίσια και όχι με κριτήρια ψυχοπαθολογίας. ‘

Η αντιμετώπιση της επιθετικής συμπεριφοράς με όρους αμιγώς της ψυχολογίας κατά πάσα πιθανότητα θα απαιτήσει την θεραπεία ενός προσωπικού προβλήματος(ψυχοθεραπεία). Αντιθέτως η παιδαγωγική θα αντιμετωπίσει το θέμα στο φυσικό περιβάλλον των παιδιών(σχολείο) με την αλληλεπίδραση των παιδιών μεταξύ τους και των παιδιών με τους εκπαιδευτικούς , έτσι ώστε να ωθηθούν να ωριμάσουν. Ακόμα λοιπόν και σε ειδικές περιπτώσεις που απαιτείται η παρέμβαση ψυχολόγων αυτό θα πρέπει να γίνεται σε συνεργασία με τον σύλλογο διδασκόντων και όχι σαν ανεξάρτητες και παράλληλες μονάδες, που διαγιγνώσκουν και θεραπεύουν σαν να επρόκειτο για ιατρείο και όχι για σχολείο.

Έτσι θα αποφύγουμε να ακολουθήσουμε τη ανησυχητική διεθνή τάση όπου οι επαγγελματίες της ψυχικής υγείας ιατροποιούν λανθασμένα συναισθηματικές και μαθησιακές δυσκολίες , μετατρέποντάς τες σε ψυχικές διαταραχές. Στις ΗΠΑ οι ψυχολόγοι χορηγούν πλέον με πάρα πολύ μεγάλη ευκολία ψυχοφάρμακα σε μαθητές για συνηθισμένες μαθησιακές δυσκολίες (π.χ διάσπαση προσοχής) καθώς επίσης με αφορμή την άσκηση bullying.
Δεν κρύβω καθόλου ότι ανησυχώ πάρα πολύ για το μέλλον του σχολείου και τον ρόλο του εκπαιδευτικού που εκκολάπτεται στα ανήλιαγα συρτάρια των ειδικών.

Πολύ φοβάμαι ότι οι εκπαιδευτικοί προορίζονται για απλοί καταγραφείς συμπεριφορών των μαθητών με σκοπό την παρέμβαση των ειδικών όπου χρειάζεται. Ελπίζω να διαψευστώ αλλά θεωρώ ότι συμπεριφορές του τύπου: «Η Μαρία κάνει συχνά κοπάνα την πρώτη ώρα», «Ο Γιωργάκης πιάστηκε να καπνίζει στο προαύλιο του σχολείου», «Ο Κωστάκης δεν προσέχει στο μάθημα και κάνει φασαρία» αφού θα καταγράφονται από τους εκπαιδευτικούς θα ενημερώνονται τα ΚΕΣΥ και θα κρίνονται ως ιδιαίτερα αποκλίνουσες οπότε θα απαιτείται η παρέμβαση των ειδικών και η αντιμετώπιση με όρους ψυχοπαθολογίας. Και προσέξτε, με τους γονείς ευχαριστημένους ότι «κάποιοι επιτέλους ασχολούνται σε βάθος με τα παιδιά τους».
«Εκπαιδευτικοί αφήστε το μάθημα και αρχίστε την καταγραφή στοιχείων»
Θα αναρωτιέται βέβαια κανείς ποιο είναι το κέρδος του υπουργείου με όλες αυτές τις νέες αλλαγές; Πιθανά να σας παραξενέψει η απάντηση που θα δώσω αλλά πραγματικά την πιστεύω βαθύτατα. Θεωρώ λοιπόν ότι πάει χέρι –χέρι με την αυτοαξιολόγηση σχολικής μονάδας που εξόφθαλμα είναι ο διακαής πόθος του υπουργείου, παρά το γεγονός ότι το πολιτικό κόμμα από το οποίο προέρχεται η ηγεσία του ήταν αυτό που αντιτάχθηκε πιο πολύ στην επιχειρούμενη από την προηγούμενη κυβέρνηση εφαρμογή της και έδινε το σύνθημα για ανυπακοή. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι η αυτοαξιολόγηση και οι δομές στήριξης του εκπαιδευτικού έργου προβλέπεται να ψηφιστούν σε κοινό νομοσχέδιο ως αλληλένδετες ενότητες.

Αφού λοιπόν το υπουργείο φρόντισε να νομοθετήσει την αυτοαξιολόγηση στο νόμο με τα υποχρεωτικά καθήκοντα των εκπαιδευτικών τώρα θέλει να την πλασάρει ως δομή στήριξης του εκπαιδευτικού έργου και ευαίσθητης παρέμβασης για να λύνει όσα θέματα απαιτούν ειδικό, δηλαδή να πείσει τους εκπαιδευτικούς ότι γίνεται για το καλό τους και το καλό των παιδιών. Η αλήθεια όμως είναι άλλη: η αυτοαξιολόγηση θέλει λεπτομερή καταγραφή στοιχείων για τα πάντα που συμβαίνουν σε ένα σχολείο.
Οπότε «εκπαιδευτικοί αφήστε το μάθημα και αρχίστε την καταγραφή. Και αν κάποια μέρα την ώρα που παρακολουθείτε τους μαθητές σας διαπιστώσετε ότι κάποια κάμερα παρακολουθεί και εσάς, να ξέρετε…….. ότι για τη δική σας ασφάλεια οι κινήσεις σας καταγράφονται».