Τα μεζεδάκια του Δημοψηφίσματος (ορθογραφικά, μεταφραστικά και άλλα λάθη)

Νίκος Σαραντάκος

Προδημοψηφισματικά μεζεδάκια

Φτάσαμε πάντως στην Παρασκευή για να αναγνωρίσει ο Ντόναλντ Τουσκ ότι «Το δημοψήφισμα δεν αφορά την παραμονή ή την αποχώρηση της Ελλάδας από την Ευρωζώνη», σε ένα άρθρο που παρουσιάστηκε σε πολλούς ιστότοπους με τον άτσαλο τίτλο «Η Ελλάδα θα μείνει στην ευρωζώνη ανεξάρτητα του δημοψηφίσματος». Ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, θα έλεγα. Ή έστω, ανεξαρτήτως του αποτελέσματος.

* Φίλος μού στέλνει ένα άρθρο του Πρώτου Θέματος που ξεκινάει ως εξής: «Πέντε μήνες μετά τις εκλογές, η προεκλογική προπαγάνδα του ΣΥΡΙΖΑ για το «κανονικό» μετεκλογικό ξημέρωμα, μοιάζει να επαληθεύεται ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία μπροστά στα εκτός λειτουργίας ΑΤΜ των τραπεζών.»

Και σχολιάζει ο φίλος μου: Καταρχάς είναι αυτονόητο ότι μια «αυτοεκπληρούμενη προφητεία» επαληθεύεται, γιατί αλλιώς δεν θα ήταν «εκπληρούμενη». Αλλά πώς διάολε εκπληρώνεται η προφητεία, όταν (αυτό που υπονοεί ο συντάκτης είναι ότι) σήμερα ΔΕΝ είναι μια κανονική μέρα στην Ελλάδα, με κλειστές τις τράπεζες; Του άρεσε φαίνεται πολύ το «εύρημα», γιατί παρακάτω το επαναλαμβάνει: «Πέντε μήνες μετά, ο,τιδήποτε άλλο ξόρκιζε η προπαγάνδα της ομάδας που απολύτως απαράσκευη ανέλαβε τις τύχες της χώρας τον περασμένο Ιανουάριο, το βρίσκει πλέον μπροστά της, με τη μορφή, ίσως, της αυτοεκπληρούμενης προφητείας.» Το πόνημα έχει και κανά δυο ασυνταξίες ακόμη, αλλά είναι πταίσματα.

Νομίζω ότι ο φίλος μου έχει δίκιο. Πέρα από αυτό να σημειώσω πως όταν γράφετε «οτιδήποτε» δεν έχετε κανένα λόγο να βάζετε υποδιαστολή μετά το όμικρον (*ο,τιδήποτε δηλαδή). Στο αναφορικό ό,τι βάζουμε υποδιαστολή για να το ξεχωρίσουμε από το άλλο «ότι», τον σύνδεσμο. Με το οτιδήποτε δεν υπάρχει περιθώριο σύγχυσης.

* Μιλώντας για το δίλημμα του δημοψηφίσματος και την άκυρη επιλογή του ΚΚΕ, η Λιάνα Κανέλλη είπε: Όποιος απαντήσει, απαντάει σε κάτι που δεν τον αφορά. Είναι μεταξύ λαιμητόμου και καρμανιόλας.

Θα έλεγα κάτι παραπάνω, που λένε και οι Ντυπόν στον ΤενΤέν: Είναι μεταξύ λαιμητόμου, καρμανιόλας και γκιλοτίνας!

Πάντως, εκλεκτός παλιός φίλος του ιστολογίου, που δεν γράφει πια εδώ, επέμενε ότι η καρμανιόλα είναι άλλο πράγμα απο τη λαιμητόμο.

* Κάτι που άκουσα να το λέει η Ζωή Κωνσταντοπούλου αλλά το λένε πολλοί: το τάδε είναι «η κοινή συνισταμένη» κάποιων άλλων πραγμάτων. Για πλεονασμός μου φαίνεται -η συνισταμένη είναι εξ ορισμού κοινή, έτσι δεν είναι; Τι λένε φυσικοί και λοιπές επιστημονικές δυνάμεις;

Έπειτα, συνισταμένη, σύμφωνα με το λεξικό, σημαίνει «το αποτέλεσμα που προκύπτει από τη σύνθεση δύο ή περισσότερων συντελεστών». Για το λόγο αυτό αναρωτιέμαι αν είναι σωστό να γράφεται, ας πούμε, ότι «Η αποφυγή ή αδυναμία απάντησης στο κρίσιμο ερώτημα «και μετά το δημοψήφισμα, τι;» ήταν η κοινή συνισταμένη των τριών χθεσινών συνεντεύξεων κορυφαίων κυβερνητικών αξιωματούχων».

Η (κοινή, μάλιστα) συνισταμένη ήταν ή μήπως το κοινό χαρακτηριστικό, το κοινό σημείο; Ή είμαι αυστηρός;

* Ένα γουστόζικο ορθογραφικό: Τσίπρας: αποδεκτή απολύτως η ετοιμηγορία του ελληνικού λαού.

Θα τη δεχτεί… σαν έτυμος από καιρό, σα θαρραλέος!

* Η γενικομανία της εβδομάδας από το Βήμα: Του λουκέτου των τραπεζών ακολουθεί η χρεοκοπία. Αλλά το «ακολουθώ», κύριε Καρακούση μας, δεν συντάσσεται στη νεοελληνική γλώσσα με γενική. Και προσέξτε πόσο αφύσικη ακούγεται η γενική όταν έχεις να κάνεις με λαϊκές λέξεις, ακόμα κι όταν είναι σωστή. Φανταστείτε, ας πούμε, να λέγατε ότι η πόρτα «χρήζει λουκέτου» ή ότι το κλειδαράδικο του Βαγγέλη «βρίθει λουκέτων».

* Η σχιζολεξία της εβδομάδας από το tvxs: Το χρονικό ενός εκ προ μελέτης εγκλήματος αποκαλύπτουν 6 έγγραφα που διέρρευσαν….

E, αφού ήταν προ μελετημένο, τι να πούμε κι εμείς.

* Η ακλισιά της εβδομάδας από τον υπουργό Πάνο Καμμένο ο οποίος τιτίβισε την απαίτηση «να γίνει απόλυτα σεβαστό το θέμα του ειδικού καθεστώς για το ΦΠΑ στα νησιά».

* Ένας φίλος μου στέλνει το εξής απόσπασμα: «Δεν ήταν μια εύκολη απόφαση», σημείωσε πηγή του ΔΝΤ. «Δεν ζούμε σε έναν πύργο από ελεφαντόδοντο εδώ. Αλλά η ΕΕ πρέπει να καταλάβει ότι δεν μπορούν να αποφασίζονται τα πάντα με βάση τις δικές της προτεραιότητες», πρόσθεσε.

Θα υπάρχει σίγουρα καλύτερη απόδοση του «ivory tower» που μάλλον ήταν το πρωτότυπο, λέει ο φίλος.

Το θέμα το είχε συζητήσει παλιά η Λεξιλογία και δεν έχω να αλλάξω τίποτα απ’ όσα λέει ο Νίκος Λίγγρης. Όπως θα δείτε, η έκφραση «ελεφάντινος πύργος» υπάρχει ακόμα στο Άσμα Ασμάτων, όπου βέβαια ελεφάντινος με την αρχαία σημασία της λέξης, δηλαδή φιλντισένιος. Ωστόσο, όπως σημειώνει ο Λίγγρης, έχουμε στα ελληνικά «καθιερωμένη και διαδεδομένη έκφραση, τον «γυάλινο πύργο». Περασμένη στα λεξικά, με τιμή και με δόξα. (ΛΝΕΓ: ο χώρος στον οποίο απομονώνεται εκούσια κάποιος από το περιβάλλον, τον κοινωνικό του περίγυρο, αδιαφορώντας για ό,τι συμβαίνει γύρω του, μένοντας αμέτοχος στις εξελίξεις. ΛΚΝ: χώρος εκούσιας απομόνωσης από το κοινωνικό περιβάλλον.)»

Και σχολιάζει επίσης: «Δεν είναι η μοναδική περίπτωση που μια μετάφραση επιχειρεί να παραγκωνίσει μια ήδη καθιερωμένη έκφραση».

* Ο Μαρκ Μαζάουερ έγραψε άρθρο στη Νιου Γιορκ Τάιμς, στο οποίο θεωρεί λανθασμένες τις κινήσεις του ΣΥΡΙΖΑ και κάνει μια συνολική πολύ αρνητική αποτίμηση για την ηγετική ομάδα του κόμματος και τον Αλέξη Τσίπρα. Το άρθρο αυτό το μετέφρασε η Καθημερινή, κι αντί να το μεταχειριστεί με τη σοβαρότητα που αρμόζει σε έναν αξιόλογο ιστορικό, που επιπλέον λέει πράγματα που της είναι ευάρεστα, το ανέθεσε προφανώς σε κάποιον μη επαγγελματία μεταφραστή, ο οποίος το κατακρεούργησε στη μετάφραση.

Εδώ είναι το πρωτότυπο, και εδώ η μετάφραση της Καθημερινής. Μερικές μεταφραστικές ανακρίβειες είναι πιθανώς εκούσιες, όπως όταν το the government’s rather cavalier attitude μεταφράζεται «βελτιωμένο» σε «εξαιρετικά υπεροπτική στάση της κυβέρνησης». Ωστόσο, στις περισσότερες περιπτώσεις έχουμε γνήσια ανικανότητα, χωρίς υποψία δόλου.

Θα μπορούσα άρθρο ολόκληρο ν’ αφιερώσω στο γονατούργημα αυτό, αλλά θα αναφέρω ένα μόνο πολύ διασκεδαστικό λάθος που… δεν υπάρχει πια. Λέει ο Μαζάουερ περιγράφοντας την κατάσταση μετά τη μεταπολίτευση: It was passionate, literate in Marxist theory, highly factional and partisan.

Αυτό μεταφράστηκε αρχικά στην Καθημερινή: Ήταν πιασμένη, με γνώσεις Μαρξιστικής θεωρίας, με μεγάλη λειτουργικότητα και κομματικοποίηση. Προσέξτε ότι από τις τέσσερις λέξεις οι δυο είναι ξεκάθαρα λάθη. Και το μεν «πιασμένη» μπορεί να είναι τυπογραφικό λάθος αντί για «παθιασμένη», αλλά το factional (φατριαστική, φραξιονιστική) αποδόθηκε «λειτουργική» επειδή ο μεταφρατζής το μπέρδεψε με το functional!

Ωστόσο, κάποιος στην Καθημερινή αντιλήφθηκε οτι η πρόταση δεν βγάζει νόημα, κι έτσι αντί να το ρισκάρει να τη διορθώσει, απλούστατα την έκοψε από το μεταφρασμένο άρθρο, κι έτσι τώρα όσο κι αν ψάξετε δεν θα τη βρείτε. Υπάρχει όμως στους δεκάδες ιστότοπους που αναδημοσίευσαν τη μετάφραση της Καθημερινής, ας πούμε στο skai.gr.

* Κι άλλο ένα μεταφραστικό. Μεταφράζοντας το άρθρο του Στίγκλιτς για το δημοψήφισμα, το tvxs έγραψε: «Μέσα σε ένα σενάριο «κάνοντας τη δουλειά ως συνήθως» τα χρήματα που εισπράχθηκαν κατά το πιθανότερο θα καταλήξουν να δανειστούν εκ νέου στην Ελλάδα».

Πολύ άγαρμπη απόδοση του business as usual, που είναι ο όρος που χρησιμοποιείται στο πρωτότυπο. Καλύτερο κάτι σαν «Ακολουθώντας την πεπατημένη…» Βέβαια και αυτό το «να δανειστούν» είναι άγαρμπο και όλη η μετάφραση κουτσαίνει έντονα.

* Δεν ξέρω αν το προσέξατε, αλλά ως τώρα όλα τα μεζεδάκια της πιατέλας έχουν άμεση σχέση με το δημοψήφισμα (εκτός αν κάτι μου ξέφυγε). Ταιριάζει λοιπόν να κλείσουμε με κάτι άλλο, άσχετο.

Μια Αμερικανίδα καλλιτέχνισσα, λέει, βρήκε σε κάποιο παλιό κείμενο, του 17ου αιώνα, τη λέξη parbunkells, που σημαίνει κάτι με κόμπους, (πιο συνηθισμένη είναι η παράλληλη γραφή parbuckle), και όταν διαπίστωσε ότι δεν γκουγκλίζεται έφτιαξε μια τεράστια πινακίδα με αυτή και μόνο τη λέξη και την έστησε στη στέγη του σπιτιού της (ή κάποιου άλλου σπιτιού, δεν πρόσεξα). Ταυτόχρονα, έφτιαξε μια ιστοσελίδα που είχε αυτή τη λέξη, το parbunkells ως τίτλο, κι έτσι όσοι περνούσαν από το σπίτι και πρόσεχαν την πινακίδα, απορούσαν, γκούγκλιζαν και, πολλοί απ’ αυτούς, επισκέπτονταν αυτή τη σελίδα.

Ευτυχισμένοι οι άνθρωποι που έχουν τέτοιες σκοτούρες!

ΥΓ Κι ένα που το ξέχασα, πάλι για το δημοψήφισμα. Τεράστια ώθηση στο Όχι έδωσε ο Κ. Μπογδάνος, ο γνωστός δημοσιογράφος του Σκάει (ο Γκέμπελς από τη ζήλια του), όταν δήλωσε ότι σε περίπτωση που βγει το Όχι την Κυριακή, εκείνος θα παραιτηθεί.

Όμως απειλή είναι αυτό; Μάλλον σε μπούμερανγκ θα γυρίσει. Αν ήθελε να απειλήσει έπρεπε να πει ότι, σε περίπτωση που βγει το Όχι, θα εκδώσει καινούργια ποιητική συλλογή -τότε θα έβγαινε Ναι με 80%. Κι εγώ Ναι θα ψήφιζα!

https://sarantakos.