Σχολικό προαύλιο: φωνές και «ψίθυροι»

Του Νίκου Τσούλια

Πόσα άραγε ξέρει για τον κόσμο των σημερινών μεγάλων· των μεγάλων που αρκετοί εξ αυτών μπορεί να έχουν γίνει “σπουδαίοι και τρανοί”; Ποια παιδικά μυστικά αποκαλύφθηκαν και πόσα εφηβικά ερωτικά σκιρτήματα γεννήθηκαν σε έναν τόσο δα μικρό χώρο; Πόσες φιλίες και πόσες σχέσεις καλλιεργήθηκαν και αναπτύχθηκαν κάνοντας τα πρώτα τους βήματα, βήματα στέρεα που μπορεί να οδήγησαν μέχρι το τέλος της ζωής με τους δεσμούς της φιλίας ανθρώπους και ανθρώπους; Αλλά και πόσες προστριβές, εντάσεις, απομονώσεις και κάθε είδους εχθρότητες δεν βρήκαν έκφραση – σε έναν τόσο αθώο χώρο – με περισσή ευκολία σε τρυφερές ηλικίες τραυματίζοντας ευαισθησίες και προσωπικότητες ίσως και γι’ όλη τη ζωή με τον πιο οδυνηρό τρόπο;

Το σχολικό προαύλιο είναι ένα σύνθετο τοπίο· εκείνο του Δημοτικού σχολείου κυριαρχείται από το διαρκές κυνηγητό και το τιτίβισμα των παιδικών φωνών και ίσως να είναι ο μόνος δημόσιος χώρος με την απόλυτη επικράτηση της χαράς και της ανεμελιάς, του παιχνιδιού και της αθωότητας˙ εκείνο του Γυμνασίου γεύεται τα πρώτα ξεκινήματα της εφηβείας και ένα άγγιγμα χεριών μπορεί να οδηγήσει τους νεαρούς βλαστούς στον κόσμο του πρωτόλειου έρωτα και της ξαφνικής συναισθηματικής εκρηκτικότητας˙ εκείνο του Λυκείου είναι και πιο συννεφιασμένο αφού στους ανοικτούς ορίζοντες των εφηβικών ονείρων και φιλοδοξιών εμφανίζονται οι «σκιές» των πανελλαδικών εξετάσεων και το άγχος της μετασχολικής ζωής.

Εδώ, στο σχολικό προαύλιο, θα γίνεται η κριτική και ο σχολιασμός του τρόπου λειτουργίας, της συμπεριφοράς αλλά και του γενικότερου τρόπου ζωής των δασκάλων και των καθηγητών / καθηγητριών. Εδώ θα αναπτυχθούν οι πρώτες κριτικές για το εκπαιδευτικό σύστημα και για το ρόλο της εκπαίδευσης και της μόρφωσης στη ζωή του αυριανού πολίτη και θα ανταλλάσσονται οι πρώτες γνώμες και απόψεις γύρω από τα μελλοντικά ζητήματα μαθητών και μαθητριών. Εδώ ξεκουράζεται όλος ο παιδόκοσμος από τη συνεχή πίεση των μαθημάτων και θα εκφράζει τη δική του αυθεντική αντίληψη χωρίς τους καταναγκασμούς της σχολικής μάθησης ενώ θα γίνεται αποφόρτιση των πιεστικών γεγονότων της σχολικής αίθουσας. Εδώ τελειώνει έστω και προσωρινά η επικράτεια της αυστηρότητας των εκπαιδευτικών και η διαρκής επιτήρησή τους για ησυχία και για απόλυτη παρακολούθηση των συμβαινόντων με εστία τον σχολικό πίνακα και εκ των πραγμάτων ξεχειλίζουν τα συναισθήματα των εφήβων μετά από το στόμωμα και την καθήλωση της σχολικής αίθουσας.

Αλλά πέραν τούτων εκφράζεται και η σχολική βία και η απόρριψη κάποιων μεμονωμένων παιδιών ή ομάδων παιδιών και μπορεί να αποβεί αυτή η απόρριψη βάρος στην ψυχολογία και στη συμπεριφορά τους και βαριά σκιά για την υπόλοιπη ζωή τους. Εδώ θα αναπτυχθεί η παράλληλη ιδιαίτερη σχολική κουλτούρα των μαθητών με το ξεχωριστό λεξιλόγιο και τους ειδικούς κώδικες επικοινωνίας και θα βρει τις πρώτες της εκδηλώσεις η αμφισβήτηση των νέων, η τόσο αναγκαία για τη δικής τους αυτόνομη ωρίμανση με τις όποιες εντάσεις της και τις αντιπαραθέσεις της.

Σημαντική η λειτουργία του σχολικού προαυλίου, γιατί δίνει ανάσες στις πρωτογενείς παιδικές ανάγκες και προτεραιότητες, γιατί τροφοδοτεί από μόνο του τη ζωντάνια του σώματος που αναγκάζεται – κόντρα στη φύση των πραγμάτων – να παραμένει εν αδρανεία για ώρες και ώρες, γιατί επωάζει τη φιλία και τα φλερτάκια και «φιλοξενεί» τις συνεννοήσεις για τις απογευματινές και τις βραδινές συναντήσεις. Εδώ ακόμα θα εκδιπλωθεί και η γυμναστική, όπου τα παιδιά χαίρονται την άσκηση σώματος και πνεύματος, αναπαράγονται συχνά – πυκνά «φάσεις και στιγμιότυπα» των μεγάλων ομάδων μπάσκετ και ποδοσφαίρου και βλασταίνουν τα πρώτα παράτολμα όνειρα για να γίνουν οι μεγάλοι σταρ του αθλητισμού.

Η καλύτερη στιγμή του σχολικού προαυλίου είναι η πρωινή σύναξη, όπου δίνουν παρών όλοι μαθητές / μαθήτριες, εκπαιδευτικοί και Διευθυντής / Διευθύντρια και πέραν την προσευχής οι ματιές θα στρέφονται προς τους πιθανούς απόντες εκπαιδευτικούς, ενώ θα γίνουν και οι πρώτες ανταλλαγές χαμόγελων και σχολίων πριν από το μάθημα της πρώτης ώρας, το οποίο είναι πάντα «υπό τη σκιά» του άσχημου ξυπνήματος όλου σχεδόν του μαθητόκοσμου. Όταν δε γίνονται σχολικές εκδηλώσεις – ελλείψει σχετικών αιθουσών -, τότε η παρουσία των γονέων και των διάφορων προσκεκλημένων μετασχηματίζει εντελώς την καθημερινή μονοτονία του και το προαύλιο αποκτά άλλο χρώμα, πιο ελκυστικό για όλους.

Το σχολικό προαύλιο έχει όψεις και όψεις ανά τις διάφορες περιοχές της Ελλάδας· αλλού θα είναι στριμωγμένο ανάμεσα σε ψηλούς τοίχους και θα γεύεται ελλειμματικό ουρανό και θα δίνει εικόνα φτωχικού και απελπισμένου γιατί είναι πίσω από μπαλκονάκια πολυκατοικιών˙ αλλού θα αγναντεύει την άπλα και τις γραμμές των ανοιχτών οριζόντων και κάπου εκεί μακριά ή και σιμά του θα ατενίζει κάποια θάλασσα, ένα όμορφο βουνό, ένα δάσος, ένα νησάκι. Πάντα θα αποτελεί τον τόπο της φανερής χαράς εκατοντάδων χιλιάδων μαθητών / μαθητριών σ’ όλα τα σχολεία της χώρας, θα είναι μια ανάσα ξεκούρασης και ανανέωσης από την ένταση και πιθανόν και από την ανιαρότητα των μαθημάτων και θα γίνεται ο μεγάλος αντίπαλος της πιεστικής εικόνων των σχολικών αιθουσών, γιατί απλά και μόνο θα εκφράζει την παιδική και νεανική ελευθερία.