Συνάντηση Γαβρόγλου – Τσακαλώτου – πρυτάνεων για τα ερευνητικά κονδύλια των ΑΕΙ

“Έχουμε πλήρη συνείδηση ότι δεν τελειώνουμε με τους ΕΛΚΕ εδώ, σχεδόν αρχίζουμε”, τόνισε ο Κ. Γαβρόγλου

Συνάντηση με τον υπουργό Οικονομικών, Ευκλείδη Τσακαλώτο, και επιτροπή εκ μέρους των πρυτάνεων των ΑΕΙ θα έχει αύριο ο υπουργός Παιδείας, Κώστας Γαβρόγλου, προκειμένου “να υπάρξει ακόμη παραπάνω βελτίωση”, όπως είπε, στο κομμάτι του ν/σ για την ανώτατη εκπαίδευση που συζητείται στις επιτροπές της βουλής , σύμφωνα με την avgi.gr .

“Έχουμε πλήρη συνείδηση ότι δεν τελειώνουμε με τους ΕΛΚΕ εδώ, σχεδόν αρχίζουμε”, τόνισε σήμερα ο Κ. Γαβρόγλου, επισημαίνοντας ότι “το καθεστώς με τις προμήθειες στους ΕΛΚΕ των ΑΕΙ, δεν μπορεί να γίνει αποδεκτό, παραλύει όλους μας”.

Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του νομοσχεδίου, προβλέπεται “διαφάνεια στην λειτουργία των ερευνητικών κέντρων και των Ειδικών Λογαριασμών Κονδυλίων Έρευνας των Α.Ε.Ι., η λογοδοσία των προσώπων που διαχειρίζονται κονδύλια έρευνας και η ευελιξία στη διαχείριση των κονδυλίων των ερευνητικών, αναπτυξιακών και λοιπών προγραμμάτων που υλοποιούν τα Α.Ε.Ι. και τα ερευνητικά κέντρα της χώρας”. Ωστόσο, σύμφωνα με τις διοικήσεις των πανεπιστήμιων και των ΤΕΙ, καθώς και με τους εκπροσώπους του χώρου της έρευνας, το νομοσχέδιο στο σημείο αυτό γραφειοκρατικοποιεί και δυσχεραίνει τη διαχείριση των ΕΛΚΕ.

Η ένταξη των ΕΛΚΕ στο δημόσιο λογιστικό

Το υπουργείο Παιδείας παραδέχεται βέβαια στην αιτιολογική έκθεση ότι “οι δαπάνες των ερευνητικών έργων δεν (μπορούν να) υπόκεινται στην κανονικότητα και την περιοδικότητα των δαπανών του στενού δημόσιου τομέα”, στην πραγματικότητα όμως η μεταφορά των ΕΛΚΕ στο δημόσιο λογιστικό το 2014, κάνει ακριβώς το αντίθετο.

Και με το άρθρο 59 του παρόντος ν/σ -κάτι που αναμένεται να δεχθεί νομοτεχνική βελτίωση- ορίζεται ότι “οι Ε.Λ.Κ.Ε. διατηρούν λογαριασμούς στην Τράπεζα της Ελλάδος και σε πιστωτικά ιδρύματα”.

Πάντως, ευνοϊκό θεωρείται ότι ποσοστό μέχρι εικοσιπέντε τοις εκατό (25%) του συνολικού προϋπολογισμού των έργων τους κρατείται για έξοδα λειτουργίας των ειδικών λογαριασμών. “Το υπολειπόμενο ποσοστό των ετήσιων εσόδων του Ε.Λ.Κ.Ε. κατανέμεται με απόφαση της Συγκλήτου ύστερα από εισήγηση της Επιτροπής Ερευνών, στον Ε.Λ.Κ.Ε. και την Εταιρεία Αξιοποίησης και Διαχείρισης της Περιουσίας του Α.Ε.Ι., για να αναληφθούν δαπάνες σε βάρος προϋπολογισμού σε έργο ή έργα που δύνανται να εκτείνονται και πέραν του έτους, για την επίτευξη των εκπαιδευτικών, ερευνητικών και αναπτυξιακών στόχων του Α.Ε.Ι., για την κάλυψη λειτουργικών αναγκών του Ε.Λ.Κ.Ε. και του Α.Ε.Ι. (φύλαξη, καθαριότητα, συντήρηση εξοπλισμού κλπ.), για τις ανάγκες της ίδιας περιουσίας ή υποστήριξης περιουσιακών στοιχείων του Α.Ε.Ι.”, σύμφωνα με το νομοσχέδιο.

Το υπουργείο Παιδείας εξηγεί ότι “με την ένταξη των Ε.Λ.Κ.Ε. στο Μητρώο Φορέων Γενικής Κυβέρνησης που τηρεί η ΕΛΣΤΑΤ, δημιουργήθηκαν πολλές υποχρεώσεις οι οποίες είναι ασύμβατες με τις ειδικές διατάξεις που ρυθμίζουν τα ζητήματα της έρευνας και, εντέλει, προκαλούν πλήθος στρεβλώσεων, ανακολουθιών και αντιφάσεων στη λειτουργία τους και εμποδίων στην ομαλή εκτέλεση του σκοπού για τον οποίο συστάθηκαν”.

“Η πλέον σοβαρή από τις επίμαχες ανακολουθίες και στρεβλώσεις έχει προκύψει το τελευταίο χρονικό διάστημα με την εφαρμογή του ν.4270/2014 για το Δημόσιο Λογιστικό και του π.δ. 80/2016, το οποίο έρχεται σε ευθεία αντίθεση με τις ειδικές διατάξεις για τα ερευνητικά κέντρα και τους Ε.Λ.Κ.Ε.. Επί πλέον είναι σε αντίθεση με τον ίδιο τον σκοπό για τον οποίο συστάθηκαν και λειτουργούν οι Ε.Λ.Κ.Ε.: δηλαδή, την ταχεία και ευέλικτη διαχείριση των πόρων για τα ερευνητικά προγράμματα και δεν λαμβάνει υπόψη ότι η διαχείριση των κονδυλίων της έρευνας είναι δημοσιονομικά ουδέτερη και ότι ο προϋπολογισμός των έργων που διαχειρίζονται οι Ε.Λ.Κ.Ε. είναι πάντα καταληκτικά ισοσκελισμένος. Έτσι, μεταξύ άλλων, παρουσιάζονται προβλήματα ως προς τον ορισμό της ανάληψης υποχρέωσης δέσμευσης και του τρόπου εφαρμογής των προβλεπόμενων από το π.δ. 80/2016 διαδικασιών, την αποτύπωση, την υποβολή και την παρακολούθηση των προϋπολογισμών των Ε.Λ.Κ.Ε., την αντιμετώπιση ως μη αυτόνομων των προϋπολογισμών των έργων, την αποσαφήνιση των όρων διατάκτη, δημόσιου υπόλογου και προϊσταμένου οικονομικών υπηρεσιών, την ασυμβατότητα εφαρμογής των εννοιών που προβλέπονται στο π.δ. 80/2016 και στο θεσμικό πλαίσιο των Ε.Λ.Κ.Ε. των Α.Ε.Ι. και των ερευνητικών κέντρων. Επιπρόσθετα, υπάρχει αντικειμενική αδυναμία εναρμόνισης των ανωτέρω νομοθετημάτων, λόγω του διαφορετικού πλαισίου διαχείρισης και παρακολούθησης των έργων των λογιστικών και άλλων λογισμικών συστημάτων που τα υποστηρίζουν”.

Τα παραπάνω αναφέρονται στην αιτιολογική έκθεση του ν/σ.

Τα άρθρα για τους ΕΛΚΕ

Σύμφωνα με στοιχεία από την αιτιολογική έκθεση του ν/σ

Άρθρο 50 – περιγράφεται ο ορισμός και ο σκοπός των ΕΛΚΕ, καθώς και ότι τα έργα/ προγράμματα που διαχειρίζεται ο Ε.Λ.Κ.Ε. εκτελούνται από Ομάδες Έργου με Επιστημονικό Υπεύθυνο (ΕΥ)

Άρθρο 51 – κωδικοποιούνται και αποτυπώνονται με σαφήνεια οι πόροι και πηγές χρηματοδότησης των Ε.Λ.Κ.Ε, καθώς και η διαδικασία της εμπορικής εκμετάλλευσης δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας (πνευματικής και βιομηχανικής) και των προϊόντων μεταφοράς τεχνολογίας-τεχνογνωσίας, που προκύπτουν από την εκτέλεση χρηματοδοτούμενων έργων και την εν γένει ερευνητική δραστηριότητα των μελών της πανεπιστημιακής κοινότητας.

Άρθρο 52 – ορίζονται τα όργανα διοίκησης και διαχείρισης του Ε.Λ.Κ.Ε., τα οποία είναι η Επιτροπή Ερευνών και Διαχείρισης του Ε.Λ.Κ.Ε. και ο Πρόεδρος αυτής.

Άρθρο 53 – προσδιορίζεται ο τρόπος συγκρότησης της Επιτροπής Ερευνών και Διαχείρισης του Ε.Λ.Κ.Ε., η οποία είναι το αποφασίζον όργανο του Ε.Λ.Κ.Ε.

Άρθρο 54 – εξειδικεύονται οι αρμοδιότητες της Επιτροπής Ερευνών του Ε.Λ.Κ.Ε.. Από τις πλέον σημαντικές, είναι η έγκριση των έργων/ προγραμμάτων που θα υλοποιηθούν, η έγκριση πραγματοποίησης των δαπανών και η κατάρτιση του Οδηγού Χρηματοδότησης και του Εσωτερικού Κανονισμού Λειτουργίας. Επίσης, η Επιτροπή Ερευνών προσλαμβάνει ή/και απασχολεί προσωπικό για την υποστήριξη των έργων/ προγραμμάτων που διαχειρίζεται, ενώ επίσης εγκρίνει και χορηγεί ταμειακές διαχειριστικές διευκολύνσεις σε προγράμματα/ έργα, προκειμένου αυτά να υλοποιηθούν απρόσκοπτα. Εντέλει, η Επιτροπή Ερευνών, διενεργεί κάθε πράξη που είναι αναγκαία για την εύρυθμη λειτουργία του Ε.Λ.Κ.Ε..

Άρθρο 55 – ορίζονται οι αρμοδιότητες του Προέδρου της Επιτροπής Ερευνών και Διαχείρισης του Ε.Λ.Κ.Ε..

Άρθρο 56 – ορίζεται ότι ο Επιστημονικός Υπεύθυνος των έργων/προγραμμάτων ευθύνεται για την ορθή υλοποίηση και πιστοποίηση του έργου των ΕΛΚΕ

Άρθρα 57 και 58 – ρυθμίζονται ζητήματα που αφορούν την Μονάδα Οικονομικής και Διοικητικής Υποστήριξης του Ε.Λ.Κ.Ε.

Άρθρο 59 – ορίζεται ότι οι Ε.Λ.Κ.Ε. οφείλουν να εφαρμόζουν, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 4308/2014, τα Ενιαία Λογιστικά Πρότυπα (ΕΛΠ), καθώς και ότι οι Ε.Λ.Κ.Ε. διατηρούν λογαριασμούς στην Τράπεζα της Ελλάδος και, για την υλοποίησή των προγραμμάτων/έργων, σε πιστωτικά ιδρύματα. Περαιτέρω, προσδιορίζεται το μέρος των πηγών χρηματοδότησης του Ε.Λ.Κ.Ε. από το σύνολο των οποίων καθορίζεται το ποσοστό των εσόδων του Ε.Λ.Κ.Ε. που θα μεταβιβάζεται ετησίως στον τακτικό προϋπολογισμό του Α.Ε.Ι. (τουλάχιστον 30% των εσόδων) και αυτό που θα κατανέμεται στον Ε.Λ.Κ.Ε. και στην Εταιρεία Αξιοποίησης και Διαχείρισης της Περιουσίας. Το υπόλοιπο ποσό μπορεί να διατεθεί, μέσω έργου ή έργων, για την επίτευξη των εκπαιδευτικών, ερευνητικών και αναπτυξιακών στόχων του Α.Ε.Ι., για την κάλυψη λειτουργικών αναγκών του Ε.Λ.Κ.Ε. και του Α.Ε.Ι. (φύλαξη, καθαριότητα, συντήρηση εξοπλισμού κλπ.), για τις ανάγκες της ίδιας περιουσίας ή υποστήριξης περιουσιακών στοιχείων του Α.Ε.Ι.. Τα εν λόγω έργα δύνανται να επεκτείνονται και πέραν του έτους. Όσο για τα αποθεματικά του Ε.Λ.Κ.Ε., μπορούν ελεύθερα να χρησιμοποιούνται για τις κτηριακές υποδομές του Α.Ε.Ι., για αγορά και συντήρηση ερευνητικού και εκπαιδευτικού εξοπλισμού, ταμειακές διευκολύνσεις των εκτελούμενων έργων/προγραμμάτων, κάλυψη δημοσιονομικών διορθώσεων, νόμιμων και μη επιλέξιμων δαπανών και για εκτέλεση δικαστικών αποφάσεων και συναφών δαπανών.

Άρθρα 60 και 61 – ρυθμίζονται ζητήματα που αφορούν τους προϋπολογισμούς των Ε.Λ.Κ.Ε..

Οι Ε.Λ.Κ.Ε. καταρτίζουν τον προϋπολογισμό τους και σε ταμειακή βάση και για την πρόβλεψη των εσόδων του επόμενου οικονομικού έτους λαμβάνονται υπόψη μόνο οι ταμειακές απαιτήσεις των Ε.Λ.Κ.Ε. που προβλέπεται να εισπραχθούν στο επόμενο οικονομικό έτος. Αντίστοιχα, ορίζεται πως για την πρόβλεψη των εξόδων του επόμενου οικονομικού έτους λαμβάνονται υπόψη μόνο οι ταμειακές υποχρεώσεις των Ε.Λ.Κ.Ε. που προβλέπεται να εξοφληθούν στο επόμενο οικονομικό έτος . Ορίζεται, επίσης, ότι η πληρωμή των υποχρεώσεων πραγματοποιείται στο ίδιο ή σε επόμενο οικονομικό έτος. Οι υποχρεώσεις που πραγματοποιούνται σε επόμενο έτος του προϋπολογισμού δε συμμετέχουν στο δημοσιονομικό αποτέλεσμα του.

Άρθρο 62 – θεσπίζεται, λόγω της ιδιαίτερης φύσης των ερευνητικών και λοιπών έργων που υλοποιούν οι Ε.Λ.Κ.Ε., ειδική διαδικασία όσον αφορά την ανάληψη υποχρέωσης. Έτσι, ορίζεται ότι η απόφαση ανάληψης υποχρέωσης εκδίδεται από την Επιτροπή Ερευνών του Ε.Λ.Κ.Ε., κατόπιν αιτήματος του ΕΥ, μετά την έκδοση απόφασης αποδοχής του έργου και μετά την ένταξη του προϋπολογισμού του έργου στον προϋπολογισμό του Ε.Λ.Κ.Ε. ή και την τροποποίηση αυτού. Η απόφαση ανάληψη υποχρέωσης αφορά το σύνολο των πιστώσεων του έργου ανά έτος και συνοδεύεται από αναλυτική κατάσταση κατανομής τους ανά δαπάνη και λογαριασμό.

Άρθρο 63 – προβλέπεται ότι ο έλεγχος των δαπανών του Ε.Λ.Κ.Ε. ασκείται από την Μονάδα Διοικητικής & Οικονομικής Υποστήριξης του οικείου Α.Ε.Ι.

Άρθρο 64 – προβλέπονται οι επιμέρους κατηγορίες προσωπικού που απασχολούνται στα προγράμματα του Ε.Λ.Κ.Ε. και ο τρόπος πρόσληψής του.

Άρθρο 65 – καθορίζεται το ζήτημα των μετακινήσεων που είναι απαραίτητες για την εκτέλεση των έργων που αναλαμβάνουν οι Ε.Λ.Κ.Ε.

Άρθρο 66 – εξειδικεύονται ζητήματα που αφορούν τις προμήθειες που υλοποιούν οι Ε.Λ.Κ.Ε..

Άρθρο 67 – ρυθμίζει τη διαδικασία έλεγχου της οικονομικής διαχείρισης και των χρηματοοικονομικών καταστάσεων των Ε.Λ.Κ.Ε., η οποία θα πραγματοποιείται σύμφωνα με τα ΕΛΠ.

Άρθρο 68 – προβλέπει τη διαδικασία κατάρτισης του Οδηγού Χρηματοδότησης και Διαχείρισης των Ε.Λ.Κ.Ε. και ρυθμίζονται τα ζητήματα που εξειδικεύονται με το εν λόγω κανονιστικό κείμενο.

Το ιστορικό των ΕΛΚΕ

Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του ν/σ:

“Η αρχική νομοθετική πρόβλεψη για τους Ε.Λ.Κ.Ε. έγινε με το άρθρο 18 του ν. 706/1977 (Α΄ 279), οπότε θεσμοθετήθηκε ένα συνολικό πλαίσιο για την επιστημονική έρευνα και τη τεχνολογία. Η συγκεκριμένη διάταξη παρείχε στον υπουργό Οικονομίας και Οικονομικών την αρμοδιότητα να προτείνει την έκδοση προεδρικού διατάγματος που να ρυθμίζει τον τρόπο διάθεσης και διαχείρισης των κονδυλίων έρευνας εκ μέρους των ερευνητικών φορέων και προέβλεψε τη δυνατότητα σύστασης ειδικών λογαριασμών για την αξιοποίηση των κονδυλίων έρευνας που προέρχονται από την ιδιωτική πρωτοβουλία ή το εξωτερικό. Κατ’ εξουσιοδότηση της ανωτέρω διάταξης εκδόθηκε το π.δ. 432/1981, με το οποίο ρυθμιζόταν η δημιουργία, οργάνωση, διοίκηση και λειτουργία των Ε.Λ.Κ.Ε. στα Ιδρύματα της χώρας για την εκτέλεση ερευνητικών έργων σε αυτά.

Εν συνεχεία ο ν. 1514/1985 αναμόρφωσε το θεσμικό πλαίσιο για την έρευνα στην Ελλάδα, συμπεριλαμβάνοντας ειδικές διατάξεις για τους Ε.Λ.Κ.Ε.. Ειδικότερα, το άρθρο 6 παρ. 4 διατήρησε σε ισχύ το π.δ. 432/1981 και προέβλεψε τη δυνατότητα τροποποίησης, επέκτασης ή κατάργησής του, με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομικών, Παιδείας Έρευνας και Θρησκευμάτων.

Βάσει της εν λόγω εξουσιοδότησης εκδόθηκε η ΚΥΑ Β1/819/1988 (Β΄ 920) και εν συνεχεία η ΚΥΑ 679/1996 (Β΄ 826), η οποία και αποτελεί μέχρι και σήμερα το θεσμικό πλαίσιο για τη δημιουργία, οργάνωση, διοίκηση και λειτουργία των Ε.Λ.Κ.Ε. των Α.Ε.Ι..

Εν συνεχεία, η εν λόγω ΚΥΑ κυρώθηκε με το άρθρο 36 του ν. 3794/2009 και τροποποιήθηκε με το άρθρο 36 του ν. 3848/10 (Α΄ 71) και το ν. 4386/2016 (Α΄ 83). Ειδικά για τα Α.Ε.Ι., το εν λόγω πλαίσιο αυτοτέλειας και διακριτής διαχείρισης που χαρακτηρίζει τους Ειδικούς Λογαριασμούς συμπληρώνεται από τον Οδηγό Χρηματοδότησης και Διαχείρισης που συντάσσει η Επιτροπή Ερευνών και εγκρίνει η Σύγκλητος του οικείου Α.Ε.Ι. (άρθρο 9 ΚΥΑ 679/1996).

Μάλιστα, το άρθρο 7 παρ. 3 της ΚΥΑ 679/1996 όρισε ότι: «η κίνηση του Ειδικού Λογαριασμού, ο έλεγχος και η εντολή πληρωμής σε βάρος του Λογαριασμού και υπέρ δικαιούχων ενεργούνται σύμφωνα με την παρούσα απόφαση και τον Κώδικα Βιβλίων και Στοιχείων, όπως αυτός ισχύει χωρίς καμία αναφορά ή περιορισμό από τις διατάξεις που διέπουν τη διάθεση, κατανομή και ανάλωση των πιστώσεων του ιδρύματος και κατά παρέκκλιση των διατάξεων για το Δημόσιο Λογιστικό, τις κρατικές προμήθειες, τις δημόσιες επενδύσεις, την ανάθεση μελετών και κάθε άλλης γενικής ή ειδικής διάταξης».

Ειδικά για τα ερευνητικά κέντρα, αντίστοιχες ρυθμίσεις συμπεριέλαβε η ΚΥΑ 5439/1985 (Β΄ 298), η οποία συνέστησε Ε.Λ.Κ.Ε. στους ερευνητικούς φορείς, οι οποίοι λειτουργούν ως νπδδ (ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος, Ε.Λ.Κ.Ε.ΘΕ, ΕΑΑ, ΕΚΚΕ, ΕΙΕ).

Όπως έκρινε και η Ολομέλεια του Ελεγκτικού Συνεδρίου, οι Ε.Λ.Κ.Ε. «χωρίς να έχουν νομική προσωπικότητα έχουν ευρεία διοικητική, διαχειριστική και δημοσιονομική αυτοτέλεια και αποτελούν χωριστή ομάδα περιουσίας εντός της περιουσίας των Α.Ε.Ι. Για τον λόγο αυτό η διοίκηση και η διαχείριση τους είναι ανεξάρτητη από τη διοίκηση και τη διαχείριση του αντίστοιχου Α.Ε.Ι. και γίνεται από τα όργανα τους που είναι η Επιτροπή Εκπαίδευσης και Ερευνών, καθώς και η Γραμματεία» (ΕλΣυν Ολ 320/2005, Αρχ Νομ 2005/717).

Τούτο έχει σημαντικό αντίκτυπο στην ίδια την ερευνητική αποστολή των Α.Ε.Ι. και των ερευνητικών κέντρων.

Συγκεκριμένα, τα τελευταία χρόνια παρατηρούνται συνεχείς νομοθετικές παρεμβάσεις που, ακόμα και αν ευθέως δεν αναφέρονται στα ερευνητικά κέντρα και στους Ειδικούς Λογαριασμούς Κονδυλίων Έρευνας των Α.Ε.Ι. και των ερευνητικών κέντρων, εντούτοις, λόγω της ένταξης των τελευταίων στους φορείς γενικής κυβέρνησης κατ’ αποτέλεσμα αφορούν και αυτούς. Και τούτο, παρά τις ουσιώδεις διαφορές που έχουν οι Ε.Λ.Κ.Ε. των Α.Ε.Ι. και τα ερευνητικά κέντρα με τους λοιπούς φορείς γενικής κυβέρνησης”.

Στα 328,4 εκατ. ευρώ η χρηματοδότηση της Έρευνας και Καινοτομίας

Αξίζει να σημειωθεί ότι στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αναφορικά με την απορρόφηση κονδυλίων από το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020», το οποίο χρηματοδοτεί την Έρευνα και την Καινοτομία, αποτυπώνουν 1.071 συμμετοχές ελληνικών φορέων σε 652 ανταγωνιστικά ευρωπαϊκά έργα έρευνας του προγράμματος «Ορίζοντας 2020». “Η Ελλάδα έχει επιτύχει χρηματοδότηση από την Ε.Ε. ύψους 328,4 εκατ. ευρώ, γεγονός που την κατατάσσει στην 11η θέση μεταξύ των 28 κρατών-μελών της ΕΕ”, αναφέρεται στο ν/σ.