Γράφει ο Δημήτρης Τσιριγώτης. Φυσικός
Μια πραγματική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση είναι χωρίς καμία αμφιβολία απαραίτητη στη χώρα μας. Ο «Εθνικός Διάλογος για την Παιδεία» που μόλις ξεκίνησε μένει να αποδείξει ότι αξίζει τον τίτλο του. Ότι είναι «Εθνικός», ότι είναι «Διάλογος» και ότι είναι για την «Παιδεία». Καμία από τις τρεις αυτές λέξεις δεν είναι δεδομένη.
Μην πάμε από το τέλος προς την αρχή
Στο εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας μας δεν υπάρχει καθόλου το ταξίδι υπάρχει μόνο ο προορισμός .Από το προνήπιο ένα παιδί αντιμετωπίζεται ως ένας ακόμα υποψήφιος για την εισαγωγή του στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Θα είναι τραγικό λοιπόν να αρχίσει ο «Εθνικός Διάλογος για την Παιδεία» με πρώτο και κυρίαρχο θέμα το εξεταστικό σύστημα. Προσωπικά θεωρώ ότι αυτό είναι το τελευταίο των προβλημάτων που πρέπει να λυθούν. Είναι όμως σίγουρα το πιο δημοφιλές για ολόκληρη την ελληνική κοινωνία. Οι Πανελλαδικές εξετάσεις είναι το Άγιο Δισκοπότηρο που αναζητά όλη σχεδόν η εκπαιδευτική κοινότητα. Οι εκπαιδευτικοί(από τους νηπιαγωγούς μέχρι τους καθηγητές της Γ΄ Λυκείου) θεωρούνται χρήσιμοι και αξιόλογοι μόνο όταν προετοιμάζουν τα παιδιά για την ημέρα της μεγάλης κρίσεως.
Το θέμα είναι πως θα πείσεις τον νηπιαγωγό ότι είναι λάθος να μαθαίνει στα παιδιά γραφή και ανάγνωση από τόσο μικρή ηλικία, πως θα πείσεις τον δάσκαλο ότι είναι λάθος να φορτώνει τα παιδιά με φωτοτυπίες για το σπίτι ,πως θα πείσεις τον καθηγητή ότι είναι λάθος να κάνει φροντιστήριο μέσα στο σχολείο και πως θα πείσεις τον γονιό ότι είναι καταστροφικό για το παιδί του να πιέζει και ενδιαφέρεται μόνο για ένα τελικό καλό αποτέλεσμα;
Για να καταλάβετε πόσο έχουν διαποτίσει το εκπαιδευτικό μας σύστημα οι Πανελλαδικές εξετάσεις θα σας περιγράψω ένα γεγονός στο οποίο ήμουν μάρτυρας. Την 10η του Σεπτέμβρη 2015 έγινε στο υπουργείο Παιδείας Ημερίδα με θέμα το Φινλανδικό εκπαιδευτικό Σύστημα (γνωστό και ως φιλανδικό θαύμα).Καλεσμένοι ήταν Φιλανδοί καθηγητές που μας ανέλυσαν το σύστημα τους. Ασχέτως εάν συμφωνεί η διαφωνεί κάποιος με τις πρακτικές των Φιλανδών δεν μπορεί να τους αμφισβητήσει ότι συνεχώς «ψάχνονται» και δοκιμάζουν διάφορες εκπαιδευτικές μεθόδους. Όταν πήρε τον λόγο ο Έλληνας ομιλητής, που παρεμπιπτόντως είναι πολύ αξιόλογος πανεπιστημιακός και προσωπικά εκτιμώ τη δουλειά του, σε τι νομίζετε ότι αναφέρθηκε ως απάντηση για το δικό μας εκπαιδευτικό σύστημα; Στην ιστορία των Πανελλαδικών εξετάσεων. Είναι πραγματικά λυπηρό αλλά δεν είχαμε τίποτα άλλο να πούμε στους Φιλανδούς για το δικό μας εκπαιδευτικό σύστημα πέρα από αυτό.
Διάλογος για την Παιδεία με ελάχιστους εκπροσώπους των παιδιών;
Από τα 36 μέλη της Επιτροπής του Εθνικού Διαλόγου για την Παιδεία μόνο οι 3 είναι στη πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Μόνο δύο δάσκαλοι , ένας καθηγητής επαγγελματικής εκπαίδευσης και 33 Πανεπιστημιακοί ; Ούτε ένας νηπιαγωγός ,ούτε καθηγητής γενικής εκπαίδευσης, ούτε ένας Διευθυντής σχολείου (Δημοτικού, Γυμνασίου, Λυκείου),ούτε ένας εκπρόσωπος από τις ομοσπονδίες των γονέων και κηδεμόνων; Την στιγμή μάλιστα που ο διάλογος αυτός θα αφορά κυρίως αυτές τις δύο πρώτες βαθμίδες; Και είναι τελείως διαφορετικό να λέει η επιτροπή ότι θα ζητήσει τη γνώμη όλης της εκπαιδευτικής κοινότητας(με συζητήσεις στα σχολεία) και τελείως διαφορετικό η ενεργός συμμετοχή στη λήψη των αποφάσεων. Ποιοί αλήθεια θα κληθούν να είναι οι εφαρμοστές των αποφάσεων του Διαλόγου για τη Παιδεία αν όχι οι εκπαιδευτικοί; Και πως μπορεί να επιτευχθεί κάτι τέτοιο αν εκείνοι νιώθουν σαν γρανάζια σε μια εκπαιδευτική μηχανή που άλλοι ,λιγότερο ειδικοί από αυτούς, έχουν κουρδίσει; Αν θέλουμε να έχουμε αφοσιωμένους και παθιασμένους εκπαιδευτικούς πρέπει να μπορούν να νιώθουν ότι η παρεχόμενη εκπαίδευση είναι και δική τους υπόθεση και ότι έχουν συμμετάσχει ως συν-διαμορφωτές της εκπαιδευτικής πολιτικής .Πιστεύω ότι αυτή του είδους η εμπλοκή είναι ο μόνος τρόπος να αναδειχθεί ο ουσιώδης ρόλος του εκπαιδευτικού που είναι εκείνος του πνευματικού και ευαίσθητου ανθρώπου που πάνω από όλα αισθάνεται ότι έχει ευθύνη για το μέλλον των μαθητών του. Ας αναγνωρίσουν το λάθος τους στο υπουργείο Παιδείας και ας το διορθώσουν λοιπόν. Και κυρίως ας διεκδικήσουν την συνεργασία των εκπαιδευτικών δίνοντάς τους την αξία που δικαιούνται παρά εκφοβίζοντάς τους με τη Δαμόκλειο σπάθη της αξιολόγησης και μιας νέας αύξησης ωραρίου. Είναι εντελώς απαράδεκτο η ατζέντα του Διαλόγου για την Παιδεία να περιέχει τέτοια θέματα. Εκτός και αν ετοιμάζεται μια τέτοια εκπαιδευτική μεταρρύθμιση που για να εφαρμοστεί προϋποθέτει φοβισμένους και παντελώς εξουθενωμένους εκπαιδευτικούς.
Στερούμε την παιδικότητα και την εφηβεία από τα παιδιά μας. Αυτό και αν είναι θέμα Παιδείας
Στο μυαλό μου όση ώρα γράφω αυτό το κείμενο, υπάρχει μόνιμα μια εικόνα. Φαντάζομαι την επιτροπή για τον Διάλογο για την Παιδεία να συνεδριάζει μέσα σε μια αίθουσα και σε μια γωνία να κάθονται κάποια αμίλητα παιδιά, τα οποία έχουν χαμηλωμένα βλέμματα και περιμένουν με αγωνία την ετυμηγορία της Επιτροπής. Η κρυφή τους ελπίδα είναι ότι κάτι θα αλλάξει και ότι τελικά θα κριθούν αθώα δηλαδή θα τους επιτραπεί να είναι παιδιά. Παιδιά που έχουν χρόνο να παίξουν, που αφήνονται να κάνουν λάθη, που κάνουν πράγματα που τα ευχαριστούν και όχι γιατί έτσι πρέπει, που έχουν δικαιώματα και όχι μόνο υποχρεώσεις. Αυτό είναι το πιο σημαντικό πράγμα που πρέπει να αλλάξει .Δεν μπορεί να διατυμπανίζουμε ότι η παιδική εργασία είναι έγκλημα και να έχουμε μετατρέψει τα παιδιά μας σε σκληρά εργαζόμενους.
Η διδασκαλία δεν είναι παράσταση για ένα ρόλο (του εκπαιδευτικού)
Ας μπούμε για λίγο στην θέση των παιδιών. Εμείς ως ενήλικες έχουμε δοκιμάσει ποτέ να καθίσουμε ακίνητοι σε μια καρέκλα για κάποιες ώρες και να παρακολουθούμε κάποιους άλλους να μιλάνε ακατάπαυστα και να έχουμε και την αγωνία ότι αυτά που λένε πρέπει οπωσδήποτε να τα θυμόμαστε μετά; Είμαι σίγουρος ότι δεν θα αντέχαμε για πολύ και ότι μετά από λίγο θα αρχίζαμε να γυρνάμε στις καρέκλες μας και να θυμίζουμε κάποιους μαθητές μας που εύκολα τους βαφτίζουμε υπερκινητικούς.
Το μετωπικό μάθημα ,με τον εκπαιδευτικό πρωταγωνιστή και τους μαθητές στο ρόλο των θεατών επιβάλλεται να αποτελέσει σύντομα ιστορία. Οφείλουμε να χρήσουμε ως πρωταγωνιστές τα παιδιά. Μόνο τότε μαθαίνουν. Η κριτική σκέψη, η δημιουργικότητα, η συναισθηματική έκφραση και η φαντασία, μέχρι σήμερα, θυσιάζονται στο βωμό μιας στείρας και στεγνής γνώσης πλην όμως χρήσιμης στις καθοριστικές τελικές εξετάσεις. Και να ήταν αυτά τα μόνα που θυσιάζονται.
Τα σχολεία μας είναι γκρίζα. Ας πάρουμε χρώματα από τους μεγάλους παιδαγωγούς (τον Φρενέ ,τον Φρέιρε, τον Λομπρό ,την Μοντεσσόρι και τόσους άλλους) που υποστήριξαν ότι η μάθηση επιτυγχάνεται μέσα από τα ενδιαφέροντα ,τις επιθυμίες και τα συναισθήματα των μαθητών. Και ας είναι τα πινέλα μας οι Τέχνες ,ο Πολιτισμός και ο Ανθρωπισμός. Ναι η Παιδεία μπορεί να αλλάξει το μέλλον γιατί τα παιδιά είναι το μέλλον.
Τι Παιδεία θέλουμε τελικά;
Ο ΟΟΣΑ , η αγορά , οι χορηγοί και γενικά ο ιδιωτικός τομέας που αδημονεί να εισβάλλει στα δημόσια σχολεία θα αποτελέσουν το τελειωτικό χτύπημα για την δημόσια εκπαίδευση. Είμαι βαθιά πεπεισμένος ότι μια πραγματική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση θα έπρεπε να ξεκινήσει από το προφανές: Τον ορισμό της Παιδείας και τον σκοπό της Παιδείας. Τι εκπαιδευτικούς θέλουμε και τι μαθητές θέλουμε. Το κυριότερο όμως που πρέπει να απαντηθεί την πρώτη μέρα που θα αρχίσει ο διάλογος για την παιδεία είναι ποιος θέλουμε να είναι ο ρόλος της Παιδείας στη χώρα μας. Προσωπικά θεωρώ ότι στο τελευταίο ερώτημα υπάρχουν μόνο δύο απαντήσεις. Είτε θα χειραγωγεί τους μαθητές ,θα αναπαράγει το κυρίαρχο μοντέλο εξουσίας ,θα κανονικοποιεί το νέο και το διαφορετικό είτε θα απελευθερώνει τους μαθητές ,θα αμφισβητεί και θα είναι μια διαρκής επαναστατική πράξη. Αν δεν είναι το ένα τότε είναι σίγουρα το άλλο. Μέση οδός δεν υπάρχει.
ΟΙ πιθανοί λόγοι που γίνεται ο εθνικός διάλογος
Αν ο διάλογος είναι ειλικρινής θα το δείξει η πράξη. Αν όμως αποδειχτεί προσχηματικός οι πιθανοί λόγοι που γίνεται είναι : α)για να επιμερισθεί η ευθύνη των όσων έχουν ήδη προαποφασισθεί και που η κυβέρνηση γνωρίζει ότι αν τα εφάρμοζε μόνη της θα είχε μεγάλες αντιδράσεις από την εκπαιδευτική κοινότητα β)για να δείξει η κυβέρνηση το ευαίσθητο και δημοκρατικό της πρόσωπο ,αποκρύπτοντας ταυτόχρονα τα τεράστια προβλήματα της παιδείας που αδυνατεί να λύσει. Δηλαδή να ρίξει στάχτη στα μάτια μας.
Υ.Γ. Ας έχουν κατά νου οι συμμετέχοντες στον διάλογο για την Παιδεία ότι το σχολείο είναι πρωτίστως των παιδιών και κατά δεύτερον των εκπαιδευτικών. Χωρίς την συναίνεση και την ενεργό συμμετοχή αυτών των δύο οι όποιες αποφάσεις της επιτροπής δεν μπορούν να εφαρμοστούν.
Δημήτρης Τσιριγώτης. Φυσικός
Ακολουθείστε το iPaidia στο Google News