Πρόταση: Λύκειο και Εισαγωγή στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση

Πρόταση: Λύκειο και Εισαγωγή στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση

Το Γενικό Λύκειο αποτελεί προαιρετική βαθμίδα εκπαίδευσης με στόχο την παροχή Γενικής Παιδείας στους μαθητές, την ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους και την καλλιέργεια των δεξιοτήτων τους, αλλά μοιραία αποτελεί και το προστάδιο για την εισαγωγή τους στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Αντίστοιχα, για το Επαγγελματικό Λύκειο.

Η επιδιωκόμενη αποσύνδεση του Λυκείου από την εισαγωγή στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, όμως, προσκρούει στη δομή‐οργάνωση του εκπαιδευτικού συστήματος, στον ελλιπή σχεδιασμό, σε λανθασμένες εκτιμήσεις και στην κουλτούρα που έχει διαμορφωθεί. Το σύστημα εισαγωγής στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το Λύκειο και αποτελεί αυταπάτη να θεωρείται εύκολη υπόθεση η απαγκίστρωσή του, συνεπώς, αυτή πρέπει να γίνει σταδιακά μέχρι οι συνθήκες να επιτρέψουν την ανοικτή εισαγωγή στα Τριτοβάθμια Ιδρύματα.

Η παρούσα πρόταση καθορίζει ως τάξεις γενικής παιδείας την Α΄ και Β΄Λυκείου, καθώς 11 έτη γενικής παιδείας κρίνονται επαρκή. Η Γ’ Λυκείου, εμβαθύνει σε συγκεκριμένα γνωστικά αντικείμενα, που ουσιαστικά αποτελούν τα πανελλαδικά εξεταζόμενα μαθήματα. Έτσι, είναι ξεκάθαρες οι απαιτήσεις και οι στόχοι κάθε τάξης.

Βασική αρχή είναι ότι κάθε πανελλαδικά εξεταζόμενο μάθημα εξοπλίζει τον μαθητή και ταυτόχρονα αποτελεί προαπαιτούμενη γνώση‐έρεισμα για τη σχολή που επιθυμεί να εισαχθεί. Στόχος και προϋπόθεση για την εύρυθμη λειτουργία των ιδρυμάτων της Τριτοβάθμιας είναι οι υποψήφιοι να διδάσκονται επαρκώς συγκεκριμένα μαθήματα για την εισαγωγή τους σε σχολές εφάμιλλου γνωστικού αντικειμένου, ώστε να βελτιωθούν ποιοτικά οι σπουδές τους. Η εμβάθυνση κατά τη διδασκαλία και η αξιολόγηση μέσω εξετάσεων πιστοποιούν αφενός ότι οι μαθητές κατέχουν επαρκώς το απαραίτητο γνωστικό υπόβαθρο, για να ξεκινήσουν τις σπουδές τους, αφετέρου τους επιτρέπει να αναδείξουν/καλλιεργήσουν τα πεδία στα οποία έχουν κλίση, ταλέντο και αυξημένο ενδιαφέρον.

Το προτεινόμενο σύστημα έχει επηρεαστεί τόσο από το International Baccalaureate, όσο και το αντίστοιχο σύστημα που θεσμοθετήθηκε στην Κύπρο την περασμένη άνοιξη, καθώς και από τα συστήματα που εφαρμόστηκαν στην Ελλάδα τα τελευταία 40 χρόνια. Επιρροές έχει δεχτεί, ακόμα, από την πρόταση για το Νέο Λύκειο του Βασίλη Κουλαϊδή που πραγματοποιήθηκε από το Υπουργείο Παιδείας τον Μάρτιο του 2012.

Περιγραφή προτεινόμενου Συστήματος Εισαγωγής
– Όσον αφορά στα μαθήματα, όπως και σήμερα:
• Στην Α’ Λυκείου παρέχεται εκπαίδευση Γενικής Παιδείας.
• H Β’ Λυκείου αποτελεί κυρίως (και είναι η τελευταία) τάξη Γενικής Παιδείας. Περιέχει 2 ολιγόωρους Κύκλους Σπουδών, τον Θετικό (με Μαθηματικά και Φυσική) και τον Θεωρητικό (με Αρχαία Ελληνικά και Κοινωνικές‐Πολιτικές Επιστήμες), όπως στο υπάρχον πλαίσιο. Τα γνωστικά αντικείμενα της Γ΄ τάξης (πλην των προαναφερθέντων 4 και των Λατινικών) προσφέρονται ως δίωρα μαθήματα Γενικής Παιδείας, όπως και τα υπόλοιπα μαθήματα του Προγράμματος Σπουδών.
• Στη Γ’ Λυκείου πραγματοποιείται διδασκαλία και εμβάθυνση σε γνωστικά αντικείμενα ενός Κύκλου Σπουδών, Θετικού ή Θεωρητικού, κατ’ επιλογή του μαθητή. Με απλά λόγια, προσφέρονται μόνο μαθήματα που εξετάζονται για την εισαγωγή των μαθητών στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, όπως αποτυπώνονται στον Πίνακα παρακάτω, ενώ 3 μαθήματα προσφέρονται και στους δυο Κύκλους Σπουδών. Η ύλη των μαθημάτων των δύο Κύκλων Σπουδών πρέπει να είναι εξορθολογισμένη και να διδάσκεται σε επαρκή χρόνο, ώστε να καλύπτεται με πληρότητα και επάρκεια (διδασκαλία και εμβάθυνση‐εμπέδωση). Όσον αφορά στα ειδικά μαθήματα, αυτά οργανώνονται με βάση τη ζήτηση και πραγματοποιούνται σε επιλεγμένα σχολεία κατά τις απογευματινές ώρες και σε ικανοποιητικό χρόνο για τη διδασκαλία της εξεταστέας ύλης.

Η τελευταία τάξη του Λυκείου ενέχει ρόλο προπαρασκευαστικού έτους, ωστόσο, οι μαθητές που στοχεύουν απλά στη λήψη απολυτηρίου θα μετέχουν και θα εμβαθύνουν και εκείνοι στον επιθυμητό Κύκλο Σπουδών. Έτσι, θα μπορούν να αξιοποιήσουν την εξειδίκευση αυτή στη μετέπειτα επαγγελματική τους πορεία. Ακόμα και στην περίπτωση που συνεχίσουν τις σπουδές τους στο εξωτερικό και σε μη δημόσια Τριτοβάθμια Ιδρύματα στην Ελλάδα, οι γνώσεις αυτές και πάλι θα είναι πολύτιμες.

Τα Τριτοβάθμια Τμήματα, δηλώνουν τα μαθήματα που επιθυμούν να έχουν εξεταστεί οι εισακτέοι τους, δηλαδή, το προφίλ των εισακτέων τους, που στο εξής θα αποκαλείται Πλαίσιο Πρόσβασης. Το Πλαίσιο Πρόσβασης περιλαμβάνει τα Νέα Ελληνικά, αριθμεί κατ’ ελάχιστο 4 και κατά μέγιστο 5 μαθήματα (κάποια Τμήματα μπορεί να επιλέξουν φοιτητές που έχουν εξεταστεί σε 5 μαθήματα). Πλαίσιο πρόσβασης 5 μαθημάτων μπορεί να τεκμηριωθεί σε τμήματα αυξημένων απαιτήσεων ή με μεγάλο εύρος σπουδών.

Τα συναφή Τμήματα (που επιτρέπουν μεταγραφές φοιτητών) σε συνεργασία με την Αρχή Διασφάλισης Ποιότητας (ΑΔΙΠ) πραγματοποιούν διαβούλευση, ώστε να προτείνουν κοινό Πλαίσιο Πρόσβασης (κοινό προφίλ εισακτέων). Τα τμήματα έχουν πλήρη ελευθερία και ευελιξία στην επιλογή τους. Ενθαρρύνονται, στον βαθμό του εφικτού, να επιλέξουν εναλλακτικά μαθήματα (μπαλαντέρ), ώστε να δίνονται πολλαπλές επιλογές στους υποψηφίους. Έχουν τη γνώση, την εμπειρία αλλά και τη διορατικότητα να διαμορφώσουν τον κατάλληλο συνδυασμό μαθημάτων.

Ακολουθούν, απλά και όχι δεσμευτικά, παραδείγματα, σχετικά με τα αντικείμενα που θα μπορούσαν να προτείνουν τα Τμήματα:

• Τμήματα Ιατρικής: 1. Νέα Ελληνικά, 2. Βιολογία, 3. Χημεία, 4. Φυσική, 5. Μαθηματικά ή Επιστήμη Υπολογιστών.

• Τμήματα Αρχιτεκτονικής: 1. Νέα Ελληνικά, 2. Μαθηματικά, 3. Φυσική, 4. Σχέδιο, 5. Χημεία, ή Επιστήμη Υπολογιστών.

• Τμήματα Μηχανολόγων Μηχανικών: 1. Νέα Ελληνικά, 2. Μαθηματικά, 3. Φυσική, 4. Επιστήμη Υπολογιστών ή Βιολογία ή Χημεία, 5. Επιστήμη Υπολογιστών ή Βιολογία ή Χημεία.

• Τμήματα Πληροφορικής: 1. Νέα Ελληνικά, 2. Επιστήμη Υπολογιστών, 3. Μαθηματικά, 4. Φυσική ή Χημεία ή Βιολογία.

• Τμήματα Μαθηματικών: 1. Νέα Ελληνικά, 2. Μαθηματικά, 3. Επιστήμη Υπολογιστών, 4. Φυσική.

• Τμήματα Φιλολογίας: 1. Νέα Ελληνικά, 2. Αρχαία Ελληνικά, 3. Λογοτεχνία, 4. Λατινικά.

• Τμήματα Ιστορίας: 1. Νέα Ελληνικά, 2. Ιστορία, 3. Κοινωνικές ‐ Πολιτικές Επιστήμες, 4. Αρχαία Ελληνικά.

• Τμήματα Χημείας: 1. Νέα Ελληνικά, 2. Χημεία, 3. Φυσική, 4. Μαθηματικά ή Επιστήμη Υπολογιστών.

• Τμήματα Γεωπονίας: 1. Νέα Ελληνικά, 2. Χημεία, 3. Μαθηματικά, 4. Βιολογία ή Φυσική.

• Τμήματα Πολιτικών Επιστημών: 1. Νέα Ελληνικά, 2. Κοινωνικές‐Πολιτικές Επιστήμες, 3. Ιστορία, 4. Οποιοδήποτε άλλο μάθημα Θεωρητικού Κύκλου Σπουδών.

• Τμήματα Νοσηλευτικής: 1. Νέα Ελληνικά, 2. Βιολογία, 3. Χημεία, 4. Οποιοδήποτε μάθημα Θετικού κύκλου Σπουδών.

• Παιδαγωγικά Τμήματα: 1.Νέα Ελληνικά, 2. Μαθηματικά‐Στατιστική, 3. Ιστορία ή Κοινωνικές‐ Πολιτικές Επιστήμες ή Φυσική ή Επιστήμη Υπολογιστών, 4. Οποιοδήποτε άλλο μάθημα.

• Οικονομικά Τμήματα: 1. Νέα Ελληνικά, 2. Αρχές Οικονομικής Επιστήμης, 3. Μαθηματικά‐ Στατιστική, 4. Οποιοδήποτε άλλο μάθημα.

• Αστυνομικές Σχολές: 1. Νέα Ελληνικά, 2. Μαθηματικά‐Στατιστική, 3. Οποιοδήποτε άλλο μάθημα, 4. Οποιοδήποτε άλλο μάθημα.

Στην περίπτωση που προσφέρονται εναλλακτικά μαθήματα (μπαλαντέρ), συνυπολογίζονται τα μαθήματα που ο υποψήφιος είχε τη μεγαλύτερη επίδοση.

Ακόμη, τα Τμήματα επιλέγουν 1 μάθημα (από τα 4 ή 5 που απαρτίζουν το Πλαίσιο Πρόσβασης), το οποίο έχει αυξημένη βαρύτητα στον υπολογισμό των μορίων. Τέλος, δηλώνουν το πλήθος των εισακτέων που μπορούν να εκπαιδεύσουν σε συνεργασία με την ΑΔΙΠ και το Υπουργείο Παιδείας. Τα παραπάνω, εφόσον τροποποιούνται, ισχύουν 2 έτη μετά τη δημοσίευσή τους σε ΦΕΚ. Τα εξεταζόμενα μαθήματα δε θα μπορούσαν να είναι μόνο 3, για λόγους πληρότητας, ισορροπίας και ίσων ευκαιριών. Ο (βασικός) αριθμός των μαθημάτων πρέπει να είναι κοινός, με τεκμηριωμένες εξαιρέσεις. Οι απαραίτητοι τομείς, στο πλαίσιο της ανάπτυξης των επιστημών και της επικάλυψης που έχουν μεταξύ τους, απαιτούν διεπιστημονικότητα. Προκειμένου να χτίσουν τα τριτοβάθμια τμήματα την αρχική γνώση σε όλα τα αντικείμενα, θα ήθελαν επιπρόσθετο χρόνο και πόρους, ενώ η διεθνής τάση για τις σπουδές είναι η μείωση της διάρκειάς τους. Άλλωστε, τα διδασκόμενα μαθήματα αναδεικνύουν και τις θεμελιώδεις αρχές και τάσεις, τις βασικές επιστήμες στη σύγχρονη εποχή.

Ο Εθνικός Οργανισμός εξετάσεων αποτελεί φορέα που υπάγεται στο Υπουργείο Παιδείας. Έχει την ευθύνη μηχανοργάνωσης της διαδικασίας, διαχείρισης τράπεζας θεμάτων, διοργάνωσης των εξετάσεων, έκδοσης των αποτελεσμάτων με αξιοπιστία και εγκυρότητα. Πιο συγκεκριμένα:

1. Διατηρεί Μητρώο εξεταστικών κέντρων με γεωγραφική διασπορά σε όλη την Ελλάδα

2. Διατηρεί Μητρώα για επιτροπές εξετάσεων, βαθμολογητές και επιτηρητές. Τα μητρώα αυτά επικαιροποιούνται τακτικά. Τα μέλη τους είναι αμειβόμενα και επιμορφώνονται υποχρεωτικά.

3. Διεξάγει τις εξετάσεις 2 φορές ετησίως: κατά το δεύτερο δεκαήμερο του Ιουνίου και του Δεκεμβρίου, σε αριθμό σχολείων με βάση τη ζήτηση από τους υποψηφίους.

4. Υποστηρίζει με ενιαίο πληροφοριακό σύστημα όλη την διαδικασία. Οι υποψήφιοι (απόφοιτοι λυκείου) διαχειρίζονται οι ίδιοι το ηλεκτρονικό τους χαρτοφυλάκιο (portfolio), το μηχανογραφικό κ.λπ. με ατομικό κλειδάριθμο.

5. Διατηρεί επικαιροποιημένη Τράπεζα Θεμάτων, που περιέχει διαβαθμισμένα θέματα όλων των κατηγοριών σε δύο επίπεδα δυσκολίας για τα εξεταζόμενα μαθήματα, κατά τις διεθνείς πρακτικές. Τα θέματα τίθενται με βάση τους προκαθορισμένους στόχους κάθε μαθήματος και αποτελούν ψηφιακό βοήθημα του μαθητή, είναι δημόσια αναρτημένα (περιέχονται ενδεικτικές λύσεις) και αριθμούν κάποιες χιλιάδες, ώστε να μην απομνημονεύονται. Στις εξετάσεις επιλέγονται θέματα από την τράπεζα με κλήρωση αλλά και από την κεντρική επιτροπή εξετάσεων. Ανακοινώνονται δημόσια ενδεικτικές απαντήσεις των θεμάτων των εξετάσεων από την επιτροπή. Ο τρόπος εξέτασης αναμορφώνεται, η αποστήθιση και η παπαγαλία μένουν στην άκρη, με αξιοποίηση της εμπειρίας θεμάτων κλειστού τύπου από τα διαγωνιστικά μέρη ολυμπιάδων στις διάφορες επιστήμες και τη διεθνή πρακτική. Αναδεικνύεται η ανάγκη για κριτική σκέψη και η συνδυαστική ικανότητα.

Οι εξετάσεις είναι αυτοχρηματοδοτούμενες (όπως θα φανεί παρακάτω).

Ο μαθητής φοιτά στο Λύκειο στον κύκλο σπουδών που επιθυμεί και λαμβάνει το απολυτήριό του.

• Εξετάζεται έως 2 φορές ανά έτος. Το κόστος της πρώτης εξέτασης (Ιούνιος αποφοίτησης από το Λύκειο) για όλα τα μαθήματα επωμίζεται η πολιτεία, αλλά για κάθε επόμενη εξέταση ανά μάθημα επιβαρύνεται με προκαθορισμένο παράβολο (όπως στις εξετάσεις ΑΣΕΠ, Γλωσσομάθειας κ.λπ.).

• Μπορεί να συμμετάσχει στις εξετάσεις όσες φορές επιθυμεί και σε όσα μαθήματα επιθυμεί.

• Διατηρεί την επίδοσή του σε κάποιο μάθημα για 2 έτη, χωρίς να απαιτείται νέα εξέταση σε αυτό. Αν πραγματοποιηθεί νέα εξέταση σε κάποιο μάθημα ισχύει σε κάθε περίπτωση η πλέον πρόσφατη επίδοση (είτε είναι μεγαλύτερη είτε μικρότερη).

• Μπορεί, τελικά, να εξεταστεί σε 4 έως και 8 μαθήματα, ώστε να ξεκλειδώσει όσες σχολές επιθυμεί. • Κάθε εξέταση ενημερώνει το προσωπικό χαρτοφυλάκιο (portfolio) του υποψηφίου με τις επιδόσεις του στις εξετάσεις, μόλις ανακοινωθούν οι βαθμολογίες.

• Όταν διαμορφώσει τον συνδυασμό μαθημάτων για την εισαγωγή του σε κάποιο Τριτοβάθμιο Ίδρυμα μπορεί να υποβάλει μηχανογραφικό (Ιούλιος κάθε έτους). Όλα είναι ηλεκτρονικά και προσφέρονται με διαφανή και ενιαίο τρόπο διαδικτυακά στους εξεταζόμενους. Προφανώς, τα μόρια του υποψηφίου είναι διαφορετικά για κάθε Τριτοβάθμια Ομάδα Τμημάτων. Τονίζεται ότι ο μαθητής μπορεί να εξεταστεί σε κάποιο μάθημα π.χ. Μαθηματικά‐Στατιστική και να μην το χρησιμοποιήσει στο μηχανογραφικό του δελτίο, αν δεν δηλώσει καμία σχολή που να το απαιτεί.

Οι υποψήφιοι κατατάσσονται στα Τριτοβάθμια Τμήματα βάσει ειδικού αλγορίθμου: αρχικά, τοποθετούνται σε φθίνουσα διάταξη με κριτήριο τον μέσο όρο των μαθημάτων που συμμετέχουν στο μηχανογραφικό τους (αφορά όσα μαθήματα ξεκλειδώνουν σχολές που έχουν δηλώσει στο μηχανογραφικό, και όχι όλα τα μαθήματα που έχουν εξεταστεί). Στη συνέχεια, για κάθε υποψήφιο εξετάζεται η σχολή που μπορεί να εισαχθεί με βάση τα μόρια και τις προτιμήσεις του στο μηχανογραφικό του δελτίο.

Ο υποψήφιος μπορεί να αποδεχτεί την εγγραφή του ή/και να δοκιμάσει ξανά την επόμενη χρονιά με το ίδιο ή νέο portfolio μαθημάτων, όντας ενεργός φοιτητής (εγγεγραμμένος) μόνο σε ένα Τριτοβάθμιο Τμήμα. Οι θέσεις των διαγραφέντων φοιτητών διατίθενται αθροιστικά την επόμενη χρονιά.

Το προτεινόμενο σύστημα τίθεται σήμερα σε δημόσιο διάλογο για συζήτηση και προβληματισμό. Ουσιαστικά, προσφέρεται στους μαθητές της Γ΄Λυκείου ένα μπουκέτο μαθημάτων με διδασκαλία σε βάθος, εποικοδομητικό και ωφέλιμο σε αυτούς, ακόμη και στην περίπτωση που δεν συνεχίζουν σπουδές στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση.

Είναι ένα σύστημα ισορροπημένο, ευέλικτο, αυτοχρηματοδοτούμενο, που παρέχει πολλαπλές και ίσες ευκαιρίες. Ικανοποιεί τις σύγχρονες απαιτήσεις και συμβαδίζει με τις διεθνείς πρακτικές, χωρίς να συγκρούεται με τις δομές και τις ιδιαιτερότητες της εκπαίδευσης στην Ελλάδα.

Το προτεινόμενο σύστημα παρέχει πλήρη ελευθερία σε όλα τα εμπλεκόμενα μέρη. Τα Τριτοβάθμια Ιδρύματα επιλέγουν το Πλαίσιο Πρόσβασης (προφίλ εισακτέων), το μάθημα με αυξημένο συντελεστή και το πλήθος των εισακτέων. Οι μαθητές απελευθερώνονται και μπορούν να συμμετάσχουν στις εξετάσεις χωρίς περιορισμούς. Οι Εισαγωγικές Εξετάσεις απομυθοποιούνται, καθώς προσφέρονται συνεχώς, αλλά παραμένουν κεντρικά ελεγχόμενες.

Ακόμη, για πρώτη φορά τηρούνται μητρώα βαθμολογητών και θεματοδοτών με επιμορφώσεις και αξιολόγηση των εξετάσεων ως διαδικασίας.

Αποτελεί, τέλος, ένα ουσιαστικό βήμα προς την απαγκίστρωση της βαθμίδας του Λυκείου από την εισαγωγή στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, καθώς το προπαρασκευαστικό έτος, δυνητικά μπορεί να αποκολληθεί από το Λύκειο, αν αυτό τεκμηριωθεί εκπαιδευτικά, όταν οι συνθήκες το επιτρέψουν.