Πού υστερεί η Ελλάδα στην εκπαίδευση σε σύγκριση με την Ε.Ε.

Τους τομείς υστέρησης της Ελλάδας όσον αφορά τον τομέα της εκπαίδευσης μπορεί να διαπιστώσει κανείς μέσα από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανάπτυξη Ανθρωπίνου Δυναμικού, Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση». Η υστέρηση της χώρας μας σε τομείς όπως είναι η συμμετοχή στην προσχολική εκπαίδευση, η μαθητεία, η ολοκλήρωση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης για άτομα ηλικίας 30-34 ετών καθώς και το χαμηλό ποσοστό της συμμετοχής σε προγράμματα δια βίου μάθησης καθιστούν αναγκαίες τις παρεμβάσεις μέσω του νέου ΕΣΠΑ της περιόδου 2014-2020.

Υστέρηση στην προσχολική εκπαίδευση

Πιο αναλυτικά για την υστέρηση στην προσχολική εκπαίδευση στο Κείμενο Θέσεων της Ε.Ε. αναφέρεται ότι τα ποσοστά συμμετοχής σε αυτή για τα παιδιά είναι από τα χαμηλότερα στην Ε.Ε.. Ειδικότερα,το ποσοστό των παιδιών μεταξύ 4-6 ετών στην Ελλάδα που συμμετέχουν στην προσχολική εκπαίδευση ανέρχεται στο 73,2%, ενώ ο αντίστοιχος μέσος όρος στην Ε.Ε. αγγίζει το 94%.

Η αύξηση της συμμετοχής σε καλής ποιότητας προσχολική εκπαίδευση, ιδιαίτερα για οικογένειες από ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού, αποτελεί σημαντική προτεραιότητα και αποτελεσματικό μέτρο, προκειμένου τα παιδιά να ξεκινήσουν σε σωστή βάση τη φοίτησή τους στο εκπαιδευτικό σύστημα, ενισχύοντας τις πιθανότητές τους για ολοκλήρωση, τουλάχιστον της εννιάχρονης υποχρεωτικής εκπαίδευσης.

Μικρή η αποδοχή του θεσμού μαθητείας

Πολύ μικρή αποδοχή έχει επίσης ο θεσμός της μαθητείας στην Ελλάδα, όπου λιγότερο από το 1% του ανθρώπινου δυναμικού των επιχειρήσεων είναι μαθητευόμενοι. Το ποσοστό αυτό σε χώρες με παράδοση στη μαθητεία, όπως είναι η Γερμανία (5,3%), η Αυστρία (4,7%) και η Σλοβακία (3,6%) είναι πολύ υψηλότερο.

Στα πλαίσια της ενίσχυσης της αποδοχής της μαθητείας το Εθνικό Σχέδιο Υλοποίησης του θεσμού της Μαθητείας, το οποίο σε συνέχεια της πρόσφατης θεσμικής αλλαγής (ν. 4186/2013) ενσωματώνει το σύστημα της Μαθητείας στο τυπικό σύστημα εκπαίδευσης και κατάρτισης και διευκολύνει την κινητικότητα των νέων τόσο στην εκπαιδευτική όσο και στην εργασιακή τους πορεία, δημιουργώντας γέφυρες μεταξύ της ΕΕΚ και της αγοράς εργασίας. Η μαθητεία θα εφαρμόζεται σε πολυάριθμους κλάδους και επαγγέλματα, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται κλάδοι με προοπτικές απασχόλησης σε καίριους αναπτυξιακούς τομείς της ελληνικής οικονομίας, όπως αυτοί προβλέπονται στο ΕΣΠΑ 2014-2020 (πχ. αγροδιατροφικός τομέας, ναυτικά επαγγέλματα, τουρισμός και πράσινα επαγγέλματα).

Στο πλαίσιο της αναβάθμισης του θεσμού της μαθητείας θα λειτουργήσουν οι Σχολές Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΣΕΚ), οι οποίες έχουν ως σκοπό την παροχή υπηρεσιών αρχικής επαγγελματικής κατάρτισης. Η τοποθέτηση των σπουδαστών στις επιχειρήσεις θα γίνεται από τον ΟΑΕΔ, ενώ η διαδικασία πιστοποίησης των προσόντων θα οργανώνεται και θα πραγματοποιείται από τον Εθνικό Οργανισμό Πιστοποίησης Προσόντων και Επαγγελματικού Προσανατολισμού (ΕΟΠΠΕΠ).

Σημαντικό ρόλο στη βελτίωση της ελκυστικότητας και της αποτελεσματικότητας της τεχνικής εκπαίδευσης θα διαδραματίσουν επίσης και τα Επαγγελματικά Λύκεια (ΕΠΑΛ). Βασική επιδίωξη είναι οι απόφοιτοι των ΕΠΑΛ, με την ολοκλήρωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας, η οποία θα βασίζεται σε σύγχρονα προγράμματα σπουδών και σε υψηλής ποιότητας υποδομές, να διαθέτουν ολοκληρωμένες επαγγελματικές γνώσεις και δεξιότητες που θα διευκολύνουν την πρόσβασή τους στην αγορά εργασίας.

Στον χώρο της αρχικής επαγγελματικής κατάρτισης, τα Ι.Ε.Κ. θα συνεχίσουν να διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο στην κατάρτιση νέων επαγγελματιών σε σημαντικούς τομείς της ελληνικής οικονομίας.. Σημαντική κρίνεται η αμοιβαία σύνδεση των ΙΕΚ με τον θεσμό της μαθητείας, όπου διανοίγονται επιλογές τόσο για τους αποφοίτους των ΣΕΚ να εγγραφούν σε ΙΕΚ, όσο και σε αποφοίτους των ΙΕΚ, οι οποίοι θα έχουν τη δυνατότητα συμμετοχής σε προγράμματα μαθητείας – εκπαίδευσης στο χώρο εργασίας.

Μια βασική ανάγκη που ανακύπτει είναι η βελτίωση της σύνδεσης της εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας μέσα από την εφαρμογή του συστήματος της μαθητείας και της αναβάθμισης της τεχνολογικής εκπαίδευσης και κατάρτισης.

Κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ στην ολοκλήρωση τριτοβάθμιας εκπαίδευσης 30-34 ετών

Η ολοκλήρωση γ’βάθμιας εκπαίδευσης των νέων ηλικίας 30-34 ετών αποτελεί έναν από τους δείκτες για την «Ευρώπη 2020». Από το 2007 μέχρι το 2013 καταγράφεται στην Ελλάδα μια σταδιακή αύξηση του ποσοστού αυτού (26,3% το 2007 και 34,9% το 2013), όμως εξακολουθεί να είναι χαμηλότερο από τον μέσο όρο 36,8% της ΕΕ, ενώ έχει αυξηθεί με σχετικά αργούς ρυθμούς τα τελευταία χρόνια (25,4% το 2000).

Μεταξύ των ιδρυμάτων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης παρατηρούνται σημαντικές διαφορές στα ποσοστά αποφοίτησης εντός του προβλεπόμενου χρόνου σπουδών. Συγκεκριμένα, το ποσοστό αποφοίτησης στην Ελλάδα το 1995 ήταν κοντά στο 15%, ενώ στα μέσα του 2000 βελτιώθηκε και έφτασε στο 25%, καταγράφοντας εντυπωσιακή πρόοδο. Όμως, από το 2005 μέχρι σήμερα το ποσοστό αυτό έχει μειωθεί και έχει επιστρέψει στα επίπεδα του 1995, πλησιάζοντας το 17%. Ο αντίστοιχος ευρωπαϊκός μέσος όρος αποφοίτησης για το 2007 ήταν πάνω από 35%.

Για αυτή τη σχετικά χαμηλή επίδοση στα ποσοστά αποφοίτησης σημαντικό ρόλο έχουν παράγοντες, όπως το οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον της δημοσιονομικής κρίσης, τα προβλήματα διοίκησης και διαχείρισης των ιδρυμάτων, η δομή και η ποιότητα της διδασκαλίας, η ελλειμματική φοιτητική μέριμνα και η συρρικνωμένη υποστήριξη των φοιτητών καθώς επίσης οι ιδιαίτερες συνθήκες λειτουργίας του κάθε ιδρύματος (πχ. ιδρύματα σε απομακρυσμένες περιοχές) κ.λπ.

Σε αυτό το πλαίσιο αναδεικνύεται η ανάγκη ενίσχυσης των φοιτητών που αντιμετωπίζουν υποκειμενικές ή αντικειμενικές δυσκολίες έγκαιρης ολοκλήρωσης του κύκλου σπουδών τους, κυρίως με τον σχεδιασμό και την υλοποίηση δράσεων υποστήριξης και φοιτητικής μέριμνας, όπως υποτροφίες, επιδοτούμενα δάνεια, επιδότηση ενοικίου, παροχή ψυχοκοινωνικής υποστήριξης και συμβουλευτικής,υποστήριξη εργαζομένων φοιτητών και σπουδαστών, και πρόσθετα μη χρηματικά ευεργετήματα.

Χαμηλό το ποσοστό συμμετοχής στη Δια Βίου Μάθηση

Παρά τις συντονισμένες προσπάθειες που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια για την οργάνωση του συστήματος της διά βίου μάθησης, το ποσοστό συμμετοχής των ατόμων ηλικίας 25-64 ετών σε προγράμματα διά βίου μάθησης στην Ελλάδα παραμένει σε σχετικά χαμηλά επίπεδα. Συγκεκριμένα, το 2013 το ποσοστό συμμετοχής των ατόμων ηλικίας 25-64 ετών στην Ελλάδα δεν ξεπέρασε το 3%, στοιχείο το οποίο κατατάσσει την Ελλάδα μαζί με τη Ρουμανία (2,0%), τη Βουλγαρία (1,7%), την Ουγγαρία (2,8%) και την Κροατία (2,9%), στις τελευταίες θέσεις των χωρών της Ε.Ε. 27.

Αξίζει να αναφερθεί ότι το 2013 ο αντίστοιχος ευρωπαϊκός μέσος όρος ήταν 10,0%. Ωστόσο σύμφωνα με την αναπτυξιακή πολιτική της «Ευρώπης 2020» ο στόχος σε επίπεδο δεικτών είναι αύξηση σε 15% του ποσοστού των ενηλίκων 25-64 ετών που συμμετέχουν στη διά βίου μάθηση.

Πάνω από το Μ.Ο στην πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου

Οι επιδόσεις της Ελλάδας όσον αφορά την ΠΕΣ παρουσιάζουν σταθερή μείωση από το 2007 έως σήμερα (14,3% το 2007 και 10,1% το 2013) και είναι σχετικά καλύτερες από τον μέσο όρο της ΕΕ, ο οποίος το 2013 ανήλθε στο 11,9%,γεγονός που καταδεικνύει την επιτυχία των παρεμβάσεων που υλοποιήθηκαν, κυρίως, στο πλαίσιο του Νέου Σχολείου.

Παρόλα αυτά εντοπίζονται συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, όπως η γεωγραφική περιοχή, η κοινωνική ομάδα, το καθεστώς απασχόλησης και οι εκπαιδευτικές βαθμίδες όπου το φαινόμενο είναι πιο έντονο.