Πώς γίνεται στην Ευρώπη η επιλογή και η επιμόρφωση των διευθυντών σχολικών μονάδων

ΣΤΗΝ ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΤΩΝ ΤΩΝ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ ΟΙ ΑΝΟΙΚΤΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΥΠΕΡΤΕΡΟΥΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

Στα δυο τρίτα των Ευρωπαϊκών χωρών, οι διευθυντές σχολείων προσλαμβάνονται με ανοικτές διαδικασίες,κάτι που σημαίνει ότι η ευθύνη προκήρυξης των κενών θέσεων και επιλογής των υποψηφίων αναλαμβάνεται από τα σχολεία. Ο βαθμός ρύθμισης των ανοικτών διαδικασιών ποικίλει σε σημαντικό βαθμό. Σε ορισμένεςχώρες, δεν έχουν θεσπιστεί ειδικοί επί τούτου κανονισμοί, αλλά ισχύει η γενική εργατική νομοθεσία. Σε άλλες,προβλέπονται αντιθέτως λεπτομερείς διαδικασίες. Στην Ιρλανδία, για παράδειγμα, η μεμονωμένη σχολική αρχή προσλαμβάνει και διορίζει τον διευθυντή του σχολείου, ακολουθώντας συμφωνημένες διαδικασίες: οι κενές θέσεις δημοσιεύονται στο πλαίσιο του σχολείου και σε δικτυακό τόπο, όπως καθορίζεται από τα όργανα διοίκησης (για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση) ή τουλάχιστον σε μια εφημερίδα του εθνικού ημερήσιου τύπου.

Με τον ίδιο τρόπο, στα σχολεία τα οποία διαχειρίζονται οι τοπικές αρχές στο Ηνωμένο Βασίλειο (Αγγλία και Ουαλία), το όργανο διοίκησης του σχολείου πρέπει να ενημερώνει τις τοπικές αρχές για τις κενές θέσεις, να τις δημοσιεύει τουλάχιστον στην Αγγλία και στην Ουαλία, να ορίζει μια επιτροπή επιλογής, να οργανώνει συνεντεύξεις με τους επιλεγέντες υποψηφίους και, όπου θεωρείται σκόπιμο, να συνιστά και να εγκρίνει τον διορισμό ενός από τους ως άνω υποψηφίους μετά τη συνέντευξη. Σε ελεγχόμενα σχολεία του Ηνωμένου Βασιλείου (Βόρεια Ιρλανδία) οι υποψήφιοι για τους οποίους υπάρχει η σύσταση εκ μέρους του Διοικητικού Συμβουλίου για θέσεις διευθυντή και υποδιευθυντή μπορεί να υποβάλλονται σε συνέντευξη από το Συμβούλιο Εκπαίδευσης και Βιβλιοθηκών, το οποίο και μπορεί να διορίσει οποιονδήποτε υποψήφιο για τον οποίο υπάρχει η ως άνω σύσταση.

Σε ένδεκα χώρες, οι διευθυντές σχολείου επιλέγονται με διαδικασίες διαγωνισμών, οι οποίες είναι δημόσιες και κεντρικά οργανωμένες. Οι διαδικασίες αυτές μπορεί να λαμβάνουν διάφορες μορφές. Στη Λιθουανία, για παράδειγμα, προβλέπονται τουλάχιστον δυο στάδια. Αρχικά, αξιολογούνται από μια ανεξάρτητη αρχή οι ηγετικές και διοικητικές ικανότητες των υποψηφίων, όπως επίσης και άλλες βασικές ικανότητες. Κατόπιν, εφόσον ο υποψήφιος/η υποψήφια περάσει επιτυχώς το στάδιο της αξιολόγησης, δικαιούται να λάβει μέρος στον διαγωνισμό που οργανώνεται από τον ιδιοκτήτη του σχολείου (δημοτική ή δημόσια αρχή). ΣτηνΙσπανία, ο διαγωνισμός περιλαμβάνει πολλά στάδια. Σε ένα πρώτο στάδιο, η εκπαιδευτική αρχή δημοσιεύει την ετήσια προκήρυξη ‘αξιοκρατικής επιλογής’, η οποία είναι ανοικτή για τους εκπαιδευτικούς οι οποίοι είναι δημόσιοι υπάλληλοι σταδιοδρομίας. Οι ενδιαφερόμενοι υποβάλλουν σχετική αίτηση για το σχολείο στο οποίο επιθυμούν να εργαστούν ως διευθυντές. Κατόπιν αυτού, μια ‘επιτροπή επιλογής’ (comisión deselección) αξιολογεί τις αιτήσεις σε συσχετισμό με τις απαιτήσεις της θέσης εργασίας, τα ακαδημαϊκά καιεπαγγελματικά προσόντα των υποψηφίων και το ‘πρόγραμμα διοίκησης’ αυτών (proyecto de direción). Τελικά, μετά το αρχικό πρόγραμμα επιμόρφωσης, ο υποψήφιος διορίζεται από την Εκπαιδευτική Αρχή για τετραετή ανανεώσιμη θητεία.

Σε λίγες χώρες, ισχύουν πολλαπλές μέθοδοι διορισμού. Στη Γαλλόφωνη Κοινότητα του Βελγίου, για σχολείατα οποία διαχειρίζεται η ίδια η Κοινότητα, οι διευθυντές προσλαμβάνονται από κατάλογο υποψηφίων, ενώ η ανοικτή διαδικασία πρόσληψης χρησιμοποιείται για όσους έχουν υποβάλει αίτηση στα επιδοτούμεναιδιωτικά σχολεία. Στη Γαλλία, οι μέθοδοι πρόσληψης εξαρτώνται από την επαγγελματική κατηγορία τουδιευθυντή του σχολείου.

Μόνο τέσσερις χώρες: Γερμανία, Ελλάδα, Κύπρος και Λουξεμβούργο χρησιμοποιούν τον κατάλογο υποψηφίων ως αποκλειστικό μέσο διορισμού. Στην Ελλάδα, οι πίνακες αξιολόγησης, επιλογής και διορισμού των διευθυντών σχολείων καταρτίζονται κάθε τέσσερα χρόνια. Με βάση τους βαθμούς που έχουν συγκεντρώσει οι υποψήφιοι κατά τη διάρκεια της σταδιοδρομίας τους (π.χ σε σχέση με τα προσόντα, τα έτη προϋπηρεσίας, τη συνεχή επαγγελματική ανάπτυξη, τις δημοσιεύσεις, κλπ) προσκαλούνται για συνέντευξη, διαδικασία η οποία και καθορίζει ποιος θα επιλεγεί ως διευθυντής σχολείου. Στο Λουξεμβούργο, το υπουργείο δημοσιεύει πρόσκληση για υποβολή αιτήσεων και ο υπουργός προτείνει έναν υποψήφιο στο κυβερνητικό συμβούλιο το οποίο λαμβάνει και την τελική απόφαση.__

Σχήμα ΣΤ4: Βασικές μέθοδοι πρόσληψης διευθυντών σχολείων από την προσχολική έως την ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (ISCED 0, 1, 2 και 3), 2011/12

Διαδικασία διαγωνισμού
Ανοικτή διαδικασία πρόσληψης
Κατάλογος υποψηφίων

Πηγή Eurydice 2013

Ο όρος διαδικασία διαγωνισμού χρησιμοποιείται για τον προσδιορισμό δημοσίων, κεντρικά οργανωμένων διαγωνισμών οι οποίοι διεξάγονται για την επιλογή υποψηφίων διευθυντών σχολείων.

Ο όρος ανοικτή διαδικασία πρόσληψης αναφέρεται στη μέθοδο πρόσληψης, κατά την οποία η ευθύνη δημοσίευσης των κενών θέσεων, κλήσης για υποβολή αιτήσεων και επιλογής των υποψηφίων είναι αποκεντρωμένες διαδικασίες. Η πρόσληψη αποτελεί συνήθως αρμοδιότητα του σχολείου, πολλές φορές και σε συνδυασμό με την τοπική αρχή.

Η χρήση καταλόγων υποψηφίων περιγράφει ένα σύστημα σύμφωνα με το οποίο οι αιτήσεις πρόσληψης ενός ατόμου ωςδιευθυντή σχολείου πραγματοποιούνται με την υποβολή των ονοματεπωνύμων και των προσόντων των υποψηφίων σε μια ανώτατη ή ενδιάμεσου επιπέδου αρχή.

Ειδικές σημειώσεις χωρών

Βέλγιο (BE de): Ο κατάλογος υποψηφίων χρησιμοποιείται μόνον εφόσον σε αυτόν περιέχεται μόνο ένα άτομο. Εφόσον απαριθμούνται περισσότερα του ενός άτομα, για τα εκπαιδευτικά ιδρύματα της Γερμανόφωνης Κοινότητας, ακολουθείται ανοικτή διαδικασία πρόσληψης. Δεν υπάρχει διευθυντής σχολείου στο ISCED 0.

Ιρλανδία: Πληροφορίες χωρίς επαλήθευση σε εθνικό επίπεδο.

Γαλλία και Λουξεμβούργο: Στα ISCED 0 και 1, δεν υπάρχει νομικό καθεστώς διευθυντή σχολείου. Η θέση πληρούται από εκπαιδευτικό του οποίου/της οποίας οι ώρες διδασκαλίας μειώνονται κατ’ αναλογία.

Ιταλία: Τα σχολεία επιπέδου ISCED 0 αποτελούν τμήμα άλλων ISCED 1 ή 2 εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και συνεπώς διαθέτουνκοινό διευθυντή σχολείου.

Αυστρία: Για το ISCED 0, χρησιμοποιούνται και οι τρεις μέθοδοι πρόσληψης.

ΟΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΧΩΡΕΣ ΠΑΡΕΧΟΥΝ ΕΙΔΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ, ΑΛΛΑ Η ΔΙΑΡΚΕΙΑ, ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΚΑΙ ΟΙ ΠΑΡΟΧΟΙ ΠΟΙΚΙΛΟΥΝ

Τα ειδικά προγράμματα επιμόρφωσης για τη θέση διευθυντή προβλέπονται επίσης σε ορισμένες χώρες όπου αυτά δεν συνιστούν επισήμως προβλεπόμενα προσόντα. Αυτό ισχύει για τη Βουλγαρία, την Κύπρο, τη Λιθουανία, την Ουγγαρία, την Ολλανδία, το Ηνωμένο Βασίλειο (Σκωτία) και τη Νορβηγία. Στη Βουλγαρία, η επιμόρφωση που παρέχεται από το Εθνικό Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Επιμόρφωσης και Προσόντων λειτουργεί καθ’ όλο το έτος και τα τμήματα επιμόρφωσης έχουν πενθήμερη γενικά διάρκεια και εστιάζονται σε ειδικά θέματα. Στην Ολλανδία, υπάρχουν πολλοί φορείς επιμόρφωσης για τη θέση διευθυντή σχολείου.

Παρά το ότι η επιμόρφωση δεν απαιτείται επισήμως εφόσον η θέση του διευθυντή σχολείου προβλέπει καθήκοντα διοίκησης για τα οποία προβλέπονται πρότυπα ικανοτήτων, οι υποψήφιοι οφείλουν να προσκομίζουν πιστοποιητικό, το οποίο θα βεβαιώνει ότι πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις. Η Ολλανδική Ακαδημία Διευθυντικών Στελεχών αποτελεί ανεξάρτητο, μη κυβερνητικό φορέα διευκόλυνσης της πρόσβασης σε προαιρετική προπαρασκευαστική και συνεχή επαγγελματική ανάπτυξη των διευθυντών σχολείων πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Στο Ηνωμένο Βασίλειο (Σκωτία), το Πρότυπο Θέσης Διευθυντή λειτουργεί υπό καθεστώς συμβουλευτικού οργάνου και χρησιμοποιείται κυρίως για να καθοδηγεί την ανάπτυξη των διευθυντικών προσόντων, την αξιολόγηση και την πιστοποίηση των διευθυντών. Ο Οργανισμός Προσόντων Διευθυντών της Σκωτίας, πριν τον διορισμό, αποτελεί διαδρομή εκπλήρωσης των όρων του ως άνω Προτύπου. Στη Νορβηγία, οι διευθυντές σχολείου ενθαρρύνονται ως προς τη συμμετοχή τους στο Εθνικό Πρόγραμμα Διευθυντικών Στελεχών.

Στις περισσότερες χώρες, υπάρχουν πολλοί φορείς επιμόρφωσης για διευθυντές σχολείων. Σε γενικές γραμμές, οι εν λόγω φορείς χρειάζονται κάποια μορφή πιστοποίησης από το αρμόδιο Υπουργείο Παιδείας.

Σε λίγες χώρες, υπάρχουν ειδικές ακαδημίες επιμόρφωσης. Στην Αυστρία, η Ακαδημία Διευθυντικών Στελεχών αποτελεί ένα φόρουμ ανανέωσης και αλλαγών σε επίπεδο συστήματος, με συνεχή εκπαίδευση εθνικής εμβέλειας, παρέχοντας επιμόρφωση σε θέματα καινοτομιών για διευθυντές σχολικών μονάδων και άλλα ανώτερα στελέχη του εκπαιδευτικού τομέα. Τα τμήματα επιμόρφωσης της ως άνω Ακαδημίας περιλαμβάνουν συναντήσεις ολομέλειας με διαλέξεις δημιουργίας κινήτρων, σεμινάρια σε διαδραστικές ομάδες παροχής συμβουλών, προβληματισμό επί θεμάτων καινοτομίας και νέων ιδεών προώθησης προγραμμάτων, συνεδρίες συνεργατικής εκμάθησης με ανταλλαγές απόψεων και αναζήτηση νέων ιδεών και σεμινάρια περιφερειακής δικτύωσης. Στη Σλοβενία, η Εθνική Σχολή Ηγεσίας στην Εκπαίδευση (Šola za ravnatelje) ιδρύθηκε το 1995 από την κυβέρνηση, με στόχο την επιμόρφωση και την επαγγελματική__ανάπτυξη των υποψηφίων διευθυντών σχολείων και των διευθυντών σχολείων. Στη Φινλανδία, το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Ηγεσίας, το οποίο λειτουργεί σε πανεπιστημιακό πλαίσιο, παρέχει προ-υπηρεσιακή και ενδο-υπηρεσιακή κατάρτιση για τους διευθυντές σχολείων και τους διευθυντές τοπικών διευθύνσεων εκπαίδευσης. Στο Ηνωμένο Βασίλειο (Αγγλία, Ουαλία και Βόρεια Ιρλανδία) ο Εθνικός Οργανισμός Επαγγελματικών Προσόντων Διευθυντικών Στελεχών αφορά σε εκπαιδευτικούς, οι οποίοι φιλοδοξούν να καταλάβουν θέσεις διευθυντή σχολείου.