Το βιβλίο «Πολιτική Παιδεία» Α’ τάξης του ΓΕΛ που γράφτηκε με βάση το αναλυτικό πρόγραμμα του 2014 και το οποίο παρουσιάζει ταυτισμένες τις επιστήμες της Οικονομίας, της Κοινωνιολογίας και της Πολιτικής είναι αντιεπιστημονικό. Καταργεί τη διακριτότητα των επιστημών που λειτούργησε επί δεκάδες χρόνια έστω και ελλειμματικά δίνοντας μια εικόνα του περιεχομένου της κάθε επιστήμης. Επειδή αυτή η πραγματικότητα ανατράπηκε, που σε ένα βαθμό λειτουργούσε εκπαιδευτικά, το νέο μάθημα πρέπει να καταργηθεί. Αναγκαζόμαστε να κάνουμε κριτική για να καταδείξουμε το μέγεθος της διαστρέβλωσης της επιστήμης και της ιδεολογικής παρέμβασης.
Απορρέει από το κείμενο ότι μέσα από τη διδασκαλία του μαθήματος αυτού θα διαμορφώνεται ένας τύπος ανθρώπου ο οποίος θα αναπαράγει έτοιμες ηθικές εντολές και επιταγές, όπως καλός καταναλωτής στην αγορά, καλός φορολογούμενος, καλός λογιστής, καλός πολίτης, καλός ψηφοφόρος και χειριστής της εφαρμογής των νόμων. Στην ουσία ο μαθητής θα είναι υποτακτικός, πειθήνιος, δεν θα διεκδικεί ένα πλαίσιο όρων μέσα στο οποίο μπορεί να αγωνίζεται για τα συμφέροντα του ατόμου και της πλειοψηφίας της κοινωνίας, τη γνώση και κατανόηση των ορίων εφαρμογής και εγκυρότητας των συνταγματικών ελευθεριών και των νόμων.
Τα τρία επιστημονικά αντικείμενα μπορεί να διδαχθούν μόνο διακριτά γιατί ο μαθητής 1) πρέπει να μάθει και να κατανοήσει το αντικείμενο και τη μέθοδο κάθε επιστήμης καθώς και τα όριά της 2) να προχωρήσει σε μια ερμηνευτική ενοποίηση προοπτικά διεπιστημονικού τύπου παράλληλα με τη διδασκαλία κάθε αντικειμένου ξεχωριστά.
Στο 1ο κεφάλαιο με τίτλο «Η Κοινωνία, η Πολιτεία και η Οικονομία» αναφέρουν οι συγγραφείς ότι η κοινωνία είναι σύνολο ανθρώπων που έχει κάποια χαρακτηριστικά. Αυτά είναι η οργάνωση που σηματοδοτεί τις σχέσεις μεταξύ των μελών, η αυτοτέλεια που σηματοδοτεί μικρά έως μεγάλα σύνολα, η διάρκεια, η ταυτότητα και η διαφοροποίηση. Δεν αναφέρουν πουθενά ότι βασικές μονάδες της κοινωνίας είναι ο άνθρωπος σαν υποκείμενο, η εργασία, η ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής, η παραγωγή, η αναπαραγωγή και οι συλλογικές διαδικασίες. Ξεχνούν οι συγγραφείς ότι υπάρχουν σχέσεις εξάρτησης, υποταγής, εκμετάλλευσης και συγκρούσεις εθνικές, κοινωνικές και ταξικές. Για τους συγγραφείς υπάρχει μόνο ο πολίτης μια έννοια που έχει σχέση με τους θεσμούς και το Σύνταγμα, δηλαδή τις ρυθμιστικές σχέσεις και όχι τις συγκρουσιακές.
Επίσης στο ίδιο κεφάλαιο επικρατεί η αντίληψη ότι κατά τη διδασκαλία ο μαθητής πρέπει να κατανοήσει τη διατήρηση της υπάρχουσας κοινωνίας, τη ρύθμιση, τη διαχείριση και την αιώνια ύπαρξή της και όχι τους όρους μεταβολής της. Για αυτό και στην παράγραφο «Η Πολιτική Τέχνη» σελίδα δώδεκα(12) η πολιτική ορίζεται: ως η τέχνη του εφικτού, η ενεργός συμμετοχή του πολίτη, ο αγώνας για την απόκτηση και κατανομή της εξουσίας. Δεν τονίζεται η δυναμική εκπροσώπηση των υλικών συμφερόντων των κοινωνικών τάξεων μέσα από αιτήματα, η σύγκρουση για τη διαχείριση ή την κατάκτηση υλικών αγαθών. Οι προσεγγίσεις αυτές είναι πολύ κοντά σε μια «λειτουργική» αντίληψη των κοινωνικών διαδικασιών.
Στην παράγραφο «Η Οικονομία» σελίδα δεκαέξι(16) δεν αναφέρεται πουθενά πως γεννήθηκαν οι οικονομικές σχέσεις, πως εξελίχθηκε η ταξική ανισότητα και η διαφορά στην ιδιοκτησία και γιατί σήμερα υπάρχει η αντίληψη του «κόστους και του οφέλους». Η καπιταλιστική οικονομία είναι μια εικόνα που διατρέχει ιστορικά όλες τις κοινωνίες από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα;
Στο 2ο κεφάλαιο με τίτλο «Η Κοινωνία» το κριτήριο διαχωρισμού των κοινωνιών σε αγροτική, βιομηχανική, μεταβιομηχανική και σε κοινωνία της πληροφορίας και της γνώσης είναι μονοσήμαντο. Το κριτήριο που χρησιμοποιείται είναι το αποτέλεσμα της παραγωγικής δράσης και του προϊόντος. Αυτό όμως συσκοτίζει αντί να διαφωτίζει τους μαθητές για τις κοινωνίες αυτές. Το κριτήριο της διάκρισης των κοινωνιών θα πρέπει να είναι η ενότητα της παραγωγικής διαδικασίας με τις σχέσεις ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής και του εισοδήματος.
Στο 3ο κεφάλαιο με τίτλο «Θεσμοί και Αξίες της Ελληνικής Κοινωνίας» γίνεται μια συνοπτική περιγραφή πραγματικών κοινωνικών καταστάσεων και αξιών στατικά χωρίς να καταγράφεται η γένεση, η ανάπτυξη και η εξέλιξη των αξιών στην ιστορία. Αυτό σημαίνει ότι ο μαθητής δεν μπορεί να κατανοήσει τις αξίες της συλλογικής ή ατομικής θρησκευτικής πίστης, τη συνοχή και τη μεταβολή των κοινοτικών θεσμών, την ειρήνη ως υπέρβαση των ταξικών συγκρούσεων και την δημοκρατία ως διαδικασία διαρκούς απελευθέρωσης και αντιπροσώπευσης του συνόλου της κοινωνίας στην εξουσία. Η ανάλυση εκτός του ότι είναι στατική διέπεται από φρονηματισμό, συμπεριφορισμό και μονοσήμαντη προσέγγιση των αξιών. Αυτές είναι οι ελάχιστες αξίες που υπάρχουν αλλά δεν ικανοποιούν μια σειρά από ερωτήματα. Ο Πατριωτισμός έχει σχέση με την Εθνική συνείδηση και την Εθνική πίστη; Πως ορίζεται η Πατρίδα;
Το 4ο κεφάλαιο με τίτλο «Η Οικονομία» δεν ξεκινάει από το αξιακό σύστημα. Στην οικονομία η αξία της εργασίας , η αξία του εμπορεύματος είναι μια αντικειμενική πραγματικότητα. Το βιβλίο εξαφανίζει το αξιακό σύστημα από την οικονομία και το εμφανίζει μόνο στο κοινωνικό πεδίο.
Ο άνθρωπος εργάζεται και δαπανά την εργατική του δύναμη, που περιέχει την ειδίκευση και τη τεχνογνωσία, για να μετατρέψει τα φυσικά υλικά σε αγαθά ικανοποίησης των αναγκών του. Για να πραγματοποιηθεί αυτό απαιτείται συλλογική εργασία που χρησιμοποιεί τα μέσα παραγωγής δηλαδή τις μηχανές. Οι ανάγκες των ανθρώπων διαμορφώνονται ανάλογα με τον πλούτο και την ιδιοκτησία που έχει ο καθένας ή στερείται. Οι ανάγκες δεν είναι ίδιες για όλους τους ανθρώπους.
Το κεφάλαιο θα έπρεπε να ξεκινά με αυτή τη γενική αλήθεια για να δώσει στο μαθητή να καταλάβει ότι οι άνθρωποι βρίσκονται μέσα σε ένα αξιακό σύστημα και ότι το προϊόν που παράγουν έχει αξία για να ανταλλαχθεί με το ισοδύναμο εμπόρευμα που λέγεται χρήμα και έτσι το προϊόν αποκτά μια τιμή. Ο μαθητής δηλαδή θα μάθει πως εκτιμάται η αξία του εμπορεύματος και στην αγορά αποκτά μια τιμή. Από εκεί και πέρα θα ψάξει να βρει πως υπολογίζεται αυτή η αξία και τι σχέση έχει με τα οικονομικά μεγέθη και του συντελεστές παραγωγής.
Οι συγγραφείς λένε ότι σήμερα η κατανάλωση και η σπατάλη είναι η αιτία μεγάλης διαφυγής των αγαθών και της αχρήστευσης τους. Είναι η οικονομία κακή γιατί καταναλώνουμε πολλά. Όμως οι πραγματικές ανάγκες δεν έχουν σχέση με το καταναλωτικό πρότυπο και είναι περιορισμένες, εδράζονται δε στην ισορροπία ανθρώπου–φύσης. Οι ανάγκες δεν ταξινομούνται με βάση το καταναλωτικό πρότυπο και τη διαφήμιση αλλά με την κυριαρχική επιβολή της εξουσίας και του πλούτου.
Το 7ο κεφάλαιο με τίτλο «Ο Ελεύθερος , Υπεύθυνος και Ενεργός Πολίτης» έχει ως στόχο την ακτιβιστική δράση, την ιδεολογική προπαγάνδα, τη συμπεριφορική αγωγή. Στην ουσία επιβάλλει ένα πρότυπο πολίτη και καταναλωτή, το οποίο εξυπηρετεί συγκεκριμένα συμφέροντα. Ποιος επιλέγει αυτά τα πρότυπα; Ο νέος δεν πρέπει να ζει σε καθεστώς ανελευθερίας αλλά πρέπει να είναι ελεύθερος να επιλέγει τα δικά του πρότυπα. Τι θα πει φορολογική συνείδηση; Ο πολίτης σύμφωνα με το νόμο ξέρει τι σημαίνει αυτό. Τι θα πει το μέτρο στη ζωή μας ; Εδώ συλλαμβάνουμε μορφές φρονηματισμού του πολίτη.
Το κεφάλαιο 9 με τίτλο «Αειφόρος Ανάπτυξη», το κεφάλαιο 10 με τίτλο «Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία» και το κεφάλαιο 11 με τίτλο «Το χρήμα και το Πιστωτικό Σύστημα» αποτελούν μια επιλεκτική θεματολογία χωρίς καμιά συνοχή. Για να κατανοήσει ο μαθητής την έννοια της ανάπτυξης πρέπει να έχει ένα εννοιολογικό υπόβαθρο, που δεν έχει διδαχθεί και δεν περιλαμβάνεται στο βιβλίο. Ο μαθητής δεν αντιλαμβάνεται αν τα θέματα αυτά αποτελούν αντικείμενο της Οικονομικής επιστήμης ή όχι. Η επιλογή των θεμάτων αυτών είναι μονομερώς προσανατολισμένη στο πεδίο της αγοράς. Τι σκοπεύετε να κάνετε το μαθητή ένα αρπακτικό που θα επιβιώνει στην ανταγωνιστική αγορά ή στο χρηματοπιστωτικό σύστημα;
Στο μάθημα της « Πολιτικής Παιδείας» δεν μπορεί να ενσωματωθεί και να αφομοιωθεί το αντικείμενο τριών συγκεκριμένων αυτοτελών επιστημών. Η διαφορετική μεθοδολογική διάρθρωση των αντικειμένων και των μεθόδων των επιστημών οδηγεί σε τεράστια προβλήματα στη διδασκαλία, τη μάθηση και τη γνώση.
Είναι επιτακτική ανάγκη η Κυβέρνηση άμεσα να επαναφέρει τη διακριτότητα του περιεχομένου και της αυτοτελούς-ξεχωριστής διδασκαλίας της Οικονομικής Επιστήμης, της Πολιτικής Επιστήμης και της Κοινωνιολογίας στο Λύκειο.
Απρίλιος 2015
Παντελής Τέντες, Οικονομολόγος
Ακολουθείστε το iPaidia στο Google News
