Ποιός ο ρόλος των στελεχών της εκπαίδευσης σήμερα:

Αυτές τις ημέρες γίνεται πολύ “φασαρία”, σχετικά με τον τρόπο επιλογής των νέων διευθυντών εκπάιδευσης. Από τη μία πλευρά υποστηρίζεται ότι η προσθήκη της ψηφοφορίας, προσθέτει επιπλέον στοιχεία δημοκρατικότητας στην όλη διαδικασία και από την άλλη, ότι η συνέντευξη ( η οποία ήταν “αναγκαία”, μόνο για τους υποψήφιους δ/ντες εκπ/σης ), όρισε την τελική επιλογή.

Και τα δύο επιχειρήματα είναι σωστά!

Είναι όμως αυτό το μέγα ζήτημα; Η επιλογή των όποιων προσώπων για να διοικήσουν τις δομές του ελληνικού σχολείου είναι το αληθινό πρόβλημα;

Δεν αρνούμαι προσωπικά την αξία των προσώπων σε καμία θέση. Ποιος άλλωστε, μπορεί να αρνηθεί ότι ένας άξιος, ικανός εκπαιδευτικός, μπορεί να καθορίσει την πορεία της τάξης του ( σίγουρα ), ή την πορεία του σχολείου του ( σε αγαστή συνεργασία με τους συναδέλφους του ). Δεν είμαι σίγουρος για το μέγεθος των περεμβάσεων, που μπορεί να έχει ένας διευθυντής εκπαίδευσης στα σχολεία της περιοχής του …

Πάνω όμως από τα πρόσωπα, τοποθετώ το αναχρονιστικό, άκρως γραφειοκρατικό, πνιγηρό πλέον, σύστημα διοίκησης του ελληνικού σχολείου.

Το σημερινό ελληνικό σχολείο χαρακτηρίζεται:

α) από τις απέραντες γραφειοκρατικές διαδικασίες που καθημερινά καλείται να διεκπεραιώνει η διοίκηση του,

β) από την κεντρική καθοδήγηση του υπ. Παιδείας σε θέματα καθημερινής λειτουργίας του, αναιρώντας τα αποκεντρωμένα όργανα διοίκησης.

γ) από πολλά κέντρα εξουσίας, που καθημερινά επεμβαίνουν στη λειτουργία του ( Δ/νσεις, Σχολικοί Σύμβουλοι, Σχολικές Επιτροπές, Περιφ. Δ/νσεις, ΥΠΠΕΘ ) και

δ) από την αποδυνάμωση του κυρίαρχου και βασικού ρόλου του συλλόγου διδασκόντων.

Αν θέλουμε ένα σχολείο απλό και λειτουργικό, θα πρέπει όλες οι παραπάνω αρνητικές καταστάσεις να ανατραπούν. Συγκεκριμένα:

α) Βασικό κέντρο διοίκησης και αποφάσεων θα πρέπει να καταστεί η ίδια η σχολική μονάδα. Ο σύλλογος διδασκόντων θα πρέπει να έχει αποφασιστικό λόγο σε κάθε λειτουργία του σχολείου. Από την κατάρτιση μέρους του προγράμματος, την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών του … μέχρι την διάθεση των πόρων, που αναλογούν στο σχολείο. Ανάλογα με τη φύση των προτάσεων, που έχει να πάρει, σε αυτό θα μπορούν να συμμετέχουν εκπρόσωποι των γονέων ή της τοπικής κοινότητας σε επίπεδο Δήμου. Για να μπορέσει ο σύλλογος διδασκόντων να επιτελέσει ουσιαστικά το ρόλο του, ως κυρίαρχο όργανο, θα πρέπει επιτέλους να θεσμοθετηθεί η λειτουργία του ( οι συνεδριάσεις του δηλαδή ), εντός σχολικού ωραρίου χωρίς τα γίνονται μαθήματα εκείνες τις ώρες. Οι αποφάσεις του συλλόγου διδασκόντων του σχολείου, θα λειτουργούν και ως κανονισμός της εσωτερικής λειτουργίας των σχολείων.

β) Μείωση ή ακόμα και απάλειψη, όλων εκείνων των γραφειοκρατικών λειτουργιών, που στερούν χρήσιμο χρόνο από τους διευθυντές των σχολείων ώστε να μπορούν να ασκούν το βασικό ρόλο τους που είναι η εφαρμογή του εκπαιδευτικού προγραμματισμού του σχολείου, η εποπτεία και συμπαράσταση προς τους εκπαιδευτικούς του σχολείου του. ( π.χ. διατηρούν παράλληλα και ηλεκτρονικές βάσεις αρχείων και χειρόγραφες )

Δυστυχώς η μέχρι σήμερα λειτουργία της εκπαίδευσης ηθελημένα αγνοεί το βασικό πνεύμα του Ν.1566/85, ο οποίος προβλέπει τον κυρίαρχο ρόλο του συλλόγου διδασκόντων και των τοπικών οργάνων λαϊκής διοίκησης. Έτσι όλο και περισσότερο βλέπουμε προσωπικές πολιτικές των εκάστοτε υπουργών Παιδείας. Συνεχώς αφαίρεση αρμοδιοτήτων από το σχολείο και ανάθεση τους στους Σχολικούς Συμβούλους ( π.χ. εκτός από την έγκριση των ωρολόγιων προγραμμάτων, έγκριση προγραμμάτων, σεμινάρια τα οποία δεν χρειάζονται οι εκπαιδευτικοί κλπ ). Τέλος, τάχατες, αποκεντρωμένες διοικήσεις ( περιφ δ/νσεις, διευθύνσεις νομών, σχολείων ), που τελικά απλά και μόνο διεκπεραιώνουν τις αποφάσεις του ΥΠΠΕΘ.

Η σχολική μονάδα θα πρέπει να έχει μεγάλο βαθμό αυτονομίας στη λειτουργία της, αν θέλουμε να αποτελέσει ένα κύτταρο δημοκρατίας, προόδου και μάθησης μέσα στις τοπικές κοινωνίες που λειτουργούν. Ένα βαθμό αυτονομίας, τέτοιον ώστε οι περισσότερες βασικές του λειτουργίες να αποφασίζονται εντός του σχολείου και όχι από την Αθήνα ή αλλού. ..

Ποιός ο ρόλος των στελεχών της εκπαίδευσης σήμερα:

Αν δούμε τα άτομα τα οποία έχουν ρόλο στο ελληνικό σχολείο, στη διοίκηση του, σε οποιοδήποτε βαθμό, σίγουρα θα απορήσουμε πως μπορεί το ελληνικό σχολείο να προχωρά. Όσο περισσότεροι εμπλέκονται έχοντας τον οποιοδήποτε ρόλο στην καθημερινή λειτουργία του σχολείου, τόσο και μεγεθύνεται η εικόνα των συμπληγάδων, που πρέπει να ξεπερνά το ελληνικό σχολείο καθημερινά.

Έτσι έχουμε:

α) Υπουργούς και υφυπουργούς και γενικούς γραμματείς στο υπουργείο, οι οποίοι αντί να απλουστεύουν διαδικασίες, να συντονίζουν λειτουργίες, να διοχετεύουν δημιουργικά πόρους προς τα σχολεία, να χαράσσουν εθνικές πολιτικές … κάνουν προσωπικές πολιτικές ( π.χ. η Διαμαντοπούλου, ρίχνει όλη την κακοδαιμονία του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος στους εκπαιδευτικούς, διαλαλεί το περίφημο ” Πρώτα ο μαθητής”, αγνοώντας ότι η ύπαρξη του σχολείου καθορίζεται από το τρίπτυχο Μαθητής – δάσκαλος – Οικογένεια . Ο Λοβέρδος,θεσπίζει ημέρα σχολικού αθλητισμού όταν λείπουν γυμναστές από σχολεία της Νότιας Ελλάδας, όταν το ελληνικό σχολείο χαρακτηρίζεται από τις ατελείωτες ώρες που οι μαθητές κάθονται σε μια καρέκλα, όταν καθημερινά ο μαθητής κουβαλά στη ράχη τουμ μια ασήκωτη τσάντα. Ο Αρβανιτόπουλος υλοποιώντας το πιο τιμωρητικό και γραφειοκρατικό σύστημα αξιολόγησης του εκπαιδευτικού, ηθελημένα αγνοώντας κάθε διαλλακτική φωνή … διότι για όλα φταιν οι εκπαιδευτικοί.

β) Περιφερειακούς διευθυντές, που αντί ο ρόλος τους να είναι ο σχεδιασμός και ο συντονισμός σε επίπεδο περιφέρειας καθημερινά αναρωτιόμαστε, αλήθεια; ποιος είναι ο ρόλος τους;

γ) Δ/ντες Εκπαίδευσης, οι οποίοι προσπαθούν να ισορροπήσουν ανάμεσα στις καθημερινές, αιφνίδιες απαιτήσεις, των ανώτερων βαθμίδων και την ομαλή λειτουργία της διεύθυνσης τους.

δ) Σχολικούς Συμβούλους, οι οποίοι, από σύμβουλοι των εκπαιδευτικών, έχουν μετατραπεί σε διοικητικούς προϊσταμένους, εγκρίνοντας ωρολόγια προγράμματα, εγκρίνοντας ώρες απασχόλησης των συναδέλφων, εγκρίνοντας καινοτόμα ή άλλα προγράμματα, διατάσσοντας συνεχώς αχρείαστα σεμινάρια. Με λίγα λόγια οι ΣΣ, δεν αποτελούν πια, τον συμπαραστάτη ή τον εμψυχωτή των εκπαιδευτικών ( όπως επιτάσσει ο ιδρυτικός νόμος του θεσμού ), αλλά άλλη μια βαθμίδα διοικητικής εξουσίας, πάνω από το σχολείο.

ε) Ο δήμαρχος, το δημοτικό συμβούλιο, οι σχολικές επιτροπές, οι οποίοι αποφασίζουν πως θα κατανεμηθούν οι ελάχιστοι πια διαθέσιμοι πόροι, ποια έργα θα γίνουν στα σχολεία, αν θα έχεις θέρμανση ή όχι κλπ κλπ

στ) Ο αιρετός Περιφερειάρχης, ο οποίος είναι υπέυθυνος για τις μεταφορές των μαθητών.

ζ) και κάτω από όλα αυτά, ο διευθυντής του σχολείου, ο οποίος είναι υπεύθυνος για τα πάντα. Από την τήρηση των αρχείων ( ηλεκτρονικά και κλασσικά ), την ασφάλεια του χώρου, τη συμπεριφορά του συναδέλφου, τα πλεονάσματα ή τα ελλείμματα του ωραρίου, την καθαριότητα, τις μεταφορές των μαθητών, τις προμήθειες κλπ.

η) και ακόμα πιο κάτω, το “κυρίαρχο όργανο”, ο σύλλογος διδασκόντων.

Από τα πιο πάνω, φαίνεται ότι είναι ανάγκη για σοβαρές αλλαγές. Η εξουσία, να δοθεί, πραγματικά στο σύλλογο διδασκόντων, οι οικονομικοί πόροι να μεταφερθούν μέσα στο σχολείο, να απλουστευτεί όλη η ιεραρχική πυραμίδα … να αφεθεί το σχολείο να λειτουργήσει.

( το κείμενο γράφτηκε ως μικρή συμβολή, στον επιχειρούμενο εθνικό διάλογο για την Παιδεία! )