Πανελλήνια Ένωση Εκπαιδευτικών για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση – Αξιότιμε κε Υπουργέ Πρόσφατα δώσατε σε διαβούλευση το Σχέδιο Νόμου «Αναδιοργάνωση των και άλλες διατάξεις». Το αναφερόμενο Σχέδιο Νόμου αποτέλεσε συνέχεια προγενέστερου Σχεδίου Νόμου, που είχε δοθεί στη δημοσιότητα το φθινόπωρο του 2017.

Σε συμφωνία με τις απόψεις που σας είχαμε εκφράσει με ανοιχτή επιστολή μετά τη δημοσίευση του αρχικού Σχεδίου Νόμου (34/7-11-2017), αλλά και κατά τη συνάντηση εκπροσώπων μας με συνεργάτες σας (36/21-11-2017), θα επιθυμούσαμε να επισημάνουμε τα εξής:

Αρχικά, αναγνωρίζουμε ότι στην πρόσφατη έκδοση του Σχεδίου Νόμου και όσον αφορά στη λειτουργία των Κ.Π.Ε.-Κ.Ε.Α. και στους εκπαιδευτικούς τους, περιλαμβάνονται σημαντικές διατάξεις βελτίωσης σε σχέση με την πρότερη μορφή του. Θεωρούμε ότι στις ιδιαίτερα θετικές αναθεωρήσεις συγκαταλέγονται η απόδοση επιστημονικών καθηκόντων στα Κ.Π.Ε.-Κ.Ε.Α., η διοικητική υπαγωγή τους στον Περιφερειακό Δ/ντή, η αναγνώριση της διδακτικής υπηρεσίας των εκπαιδευτικών των Κ.Π.Ε. και η αλλαγή του τίτλου του Υπευθύνου Κ.Π.Ε.

Ωστόσο, στο σύνολο του πρόσφατα δημοσιευμένου Σχεδίου Νόμου εντοπίζονται ορισμένες προβληματικές, κατά τη γνώμη μας, μεταρρυθμίσεις, που ενδέχεται να επηρεάσουν δυσμενώς τις προσπάθειες που καταβάλλονται τα τελευταία 25 χρόνια στη χώρα μας για την εκπαίδευση για το Περιβάλλον και την Αειφορία. Προσπάθειες που αποτέλεσαν την αιχμή υλοποίησης όσων προβλέπονταν στη Στρατηγική της Δεκαετίας για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (2005-2014), που ανακήρυξε ο ΟΗΕ και προσέδιδαν στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα πρωταγωνιστική θέση σε ευρωπαϊκό επίπεδο ή και διεθνώς.

Ειδικότερα, στο νέο Σχέδιο Νόμου περιλαμβάνονται διατάξεις που ενώ ευνοούν τη σύγχρονη ανάγκη εξοικονόμησης ανθρώπινων πόρων, δυσχεραίνουν ταυτόχρονα τη μετάβαση του εκπαιδευτικού μας συστήματος στο «αειφόρο» σχολείο και στη διαμόρφωση ενεργών και δημιουργικών πολιτών μέσα από μία ολιστική προσέγγιση του σχολείου, όπως άλλωστε έχει υποχρέωση η χώρα μας με βάση τις διεθνείς συμφωνίες και συμβάσεις που έχει υπογράψει.

Με πρόθεση αναβάθμισης της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης/Εκπαίδευσης για την Αειφορία (Π.Ε./Ε.Α.), το νέο Σχέδιο Νόμου ορίζει επιμέρους διατάξεις που θεωρούμε ότι αποδυναμώνουν τον αναφερόμενο θεσμό και ενδέχεται να επιφέρουν τη σταδιακή παρακμή ή και την κατάργησή του.

Στην κατεύθυνση της αναβάθμισης της Π.Ε./Ε.Α., ορθολογικές και τεκμηριωμένες προτάσεις έχουν κατατεθεί από πλειάδα εκπαιδευτικών και φορέων που συμμετέχουν στο εκπαιδευτικό γίγνεσθαι της χώρας μας και αφορούν στην ενθάρρυνση καινοτόμων διεπιστημονικών προσεγγίσεων, στην εφαρμογή βιωματικών και ομαδοσυνεργατικών μεθόδων για την καλλιέργεια του κοινοτικού ήθους, που θα εξυπηρετεί το περιβάλλον και την εξοικονόμηση των φυσικών πόρων, τον πολιτισμό και την ευημερία του ατόμου και των τοπικών κοινωνιών. Ωστόσο, η διαφαινόμενη στο Σχέδιο Νόμου τάση συγκεντρωτισμού των υποστηρικτικών δομών, που δρομολογεί τη δημιουργία ενιαίων κέντρων χωρίς διακριτούς ρόλους, θεωρούμε ότι αντιβαίνει στην προώθηση των αναφερόμενων επιδιώξεων και θα διαμορφώσει ένα ανεπαρκές πλαίσιο ως προς την ουσιαστική και επιβεβλημένη υποστήριξη της εκπαιδευτικής κοινότητας.

Ακολουθεί η παράθεση κριτικών σχολίων και των προτάσεών μας όσον αφορά σε συγκεκριμένες διατάξεις-ενότητες του νέου Σχεδίου Νόμου.

1. Σχολικές Μονάδες:

α) Δεν περιλαμβάνεται αναλυτική προσέγγιση του τρόπου υλοποίησης των προγραμμάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και σχολικών δραστηριοτήτων στις σχολικές μονάδες (διάκριση δράσεων-δραστηριοτήτων, περιεχόμενο, πλαίσιο υλοποίησης, διάρκεια κ.λπ.).

β) Δεν περιλαμβάνονται κίνητρα για την υλοποίηση σχετικών προγραμμάτων.

Προτείνεται η υιοθέτηση των θέσεων που διατυπώθηκαν από την ομάδα που είχε συσταθεί από τον πρώην Γ. Γ. του ΥΠ.Π.Ε.Θ., Ι. Δ. Παντή, για την επεξεργασία νέου θεσμικού πλαισίου.

2. Υποστηρικτικές δομές:

Α) Υπεύθυνοι Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Αγωγής Υγείας, Πολιτιστικών Θεμάτων και Υπεύθυνοι Σχολικών Δραστηριοτήτων

α) Καταργείται ο θεσμός των Υπ. Π.Ε., Α.Υ., Π.Θ. και Σχ. Δρ. χωρίς να έχει προηγηθεί κανενός είδους δημόσιος διάλογος και καμία ουσιαστική αξιολόγηση της ως τώρα συνεισφοράς τους στην εκπαίδευση. Πρόκειται ωστόσο για έναν θεσμό που δοκιμάστηκε μέσα στα χρόνια και αποδείχτηκε εξαιρετικά σημαντικός, έδωσε νέα πνοή στα σχολεία, ενέπλεξε εκατοντάδες χιλιάδες μαθητών στην υλοποίηση πολύμηνων προγραμμάτων, έναν πρωτοπόρο θεσμό για τα ελληνικά δεδομένα και λαμπρό παράδειγμα θεσμικής εφαρμογής της Εκπαίδευσης για το Περιβάλλον και την Αειφορία σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Παράλληλα, με την αξιόλογη επιμορφωτική δράση που ανέπτυσσαν και απηύθυναν στους εκπαιδευτικούς των Δ/νσεών τους επικοινώνησαν στην εκπαιδευτική κοινότητα παιδαγωγικές μεθόδους που προάγουν τη συνεργατικότητα, την κριτική σκέψη, τη διαθεματικότητα, την επιστημονική μέθοδο, τη χρήση της τεχνολογίας κ.ά.

β) Δεν αναγνωρίζεται η διδακτική υπηρεσία τους παρότι στην προκήρυξη της θέσης τους ΦΕΚ2314/10 Αυγούστου 2012 αναφερόταν ρητά ότι η υπηρεσία τους ήταν διδακτική.

γ) Οι θητείες τους λήγουν στις 31/8/2018.

Προτείνονται:

α) Η διατήρηση του θεσμού των Υπευθύνων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και Σχολικών Δραστηριοτήτων, σύμφωνα με τη σχετική πρόταση της ομάδας για την επεξεργασία νέου θεσμικού πλαισίου, που είχε δημιουργηθεί από τον πρώην Γ. Γ. του ΥΠ.Π.Ε.Θ., Ι. Δ. Παντή. Στην περίπτωση αυτή πρέπει να αναθεωρηθούν διατάξεις των άρθρων 12 και 13 για να μην υπάρχει επικάλυψη αρμοδιοτήτων μεταξύ Υπ. Π.Ε., Σχ.Δρ. και Κ.Ε.Α.

β) Η αναγνώριση της υπηρεσίας τους ως διδακτικής, χωρίς πλαφόν στη μοριοδότηση.

γ) Στην περίπτωση κατάργησης του θεσμού, προτείνεται η παράταση της θητείας τους έως την έναρξη λειτουργίας των Κ.Ε.Α.

Β) Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (Κ.Π.Ε.) – Κέντρα Εκπαίδευσης για την Αειφορία (Κ.Ε.Α.)

α) Τα Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης μετονομάζονται σε Κέντρα Εκπαίδευσης για την Αειφορία, παρόλο που η διεθνής πρακτική δεν έχει αφαιρέσει την έννοια «περιβάλλον» από την ονομασία αντίστοιχων δομών. Αντιθέτως, παρατηρείται η διατήρηση του όρου αλλά και γενικότερα η μη αλλαγή ονόματος δομών με αποδεδειγμένη διαχρονικά επιτυχή λειτουργία, όπως τα Κ.Π.Ε. της χώρας μας, που έχουν αξιολογηθεί πολλαπλά, με πιο πρόσφατη την αξιολόγηση του 2016 από την παρούσα πολιτική ηγεσία.

β) Παρότι ενσωματώνονται στα Κ.Ε.Α. οι αρμοδιότητες των Υπευθύνων Π.Ε., Α.Υ., Π.Θ. και Σχ. Δρ., αντί να ενισχύεται η στελέχωσή τους λόγω αυξημένου φόρτου εργασίας, μειώνεται στους 4 εκπαιδευτικούς. Η αναφερόμενη συρρίκνωση των παιδαγωγικών τους ομάδων προοιωνίζει την αδυναμία εκπλήρωσης του συνόλου των υποχρεώσεών τους και κατ’ επέκταση την ανεπιτυχή σε σημαντικό βαθμό λειτουργία της δομής.

γ) Δεν προβλέπεται η στελέχωση των Κ.Ε.Α. με διοικητικό γραμματέα, όπως προβλέπεται για τα Κ.Ε.Σ.Υ., παρότι διογκώνονται σημαντικά τα γραφειοκρατικά καθήκοντά τους, δεδομένου ότι αναλαμβάνουν επιπρόσθετα την παρακολούθηση των προγραμμάτων των σχολικών μονάδων.

δ) Δεν προβλέπεται ξεκάθαρα ο τρόπος και τα κριτήρια επιλογής των Π.Ο. των Κ.Ε.Α., αλλά παραπέμπονται σε Υπ. Απόφαση.

ε) Δεν προβλέπονται κίνητρα για τη στελέχωση των Π.Ο. των Κ.Ε.Α.

στ) Δεν προβλέπονται εναλλακτικές λύσεις για τα προβλήματα που ανακύπτουν από την ενσωμάτωση των αρμοδιοτήτων των Υπ. Π.Ε., Α.Υ., Π.Θ. και Σχ. Δρ. στα Κ.Ε.Α. εξαιτίας της υπάρχουσας χωροθεσίας πολλών Κ.Π.Ε. σε ορεινές, νησιωτικές, απομακρυσμένες περιοχές.

ζ) Προβλέπεται η υλοποίηση εκπ/κών προγραμμάτων των Κ.Ε.Α. σε σχολικές μονάδες, ενώ η μέχρι σήμερα εμπειρία έχει δείξει ότι η αναφερόμενη πρακτική είναι προβληματική.

η) Δεν περιλαμβάνεται η ρητή διατύπωση του υπερτοπικού χαρακτήρα των Κ.Ε.Α. με τη διατήρηση περιοχών (περιφερειακών ενοτήτων) εμβέλειας.

θ) Δεν προβλέπεται η κάλυψη όλων των ΠΕ.Κ.Ε.Σ. με θέση Συντονιστή Εκπαίδευσης για την Αειφορία. Συνολικά προβλέπονται 25 ΠΕ.Κ.Ε.Σ. και μόνον 20 θέσεις Συντονιστών Εκπαίδευσης για την Αειφορία.

ι) Προβλέπεται μεν επίδομα θέσης για τον Προϊστάμενο των Κ.Ε.Α., το οποίο όμως είναι ισοδύναμο με αυτό των υποδιευθυντών γυμνασίων και προϊσταμένων νηπιαγωγείων και σαφώς μικρότερο από αυτό των διευθυντών ακόμη και τετραθέσιων δημοτικών σχολείων, παρότι θεωρούνται στελέχη με όριο 2 θητειών, επιλέγονται με τα υψηλότερα κριτήρια διεκδίκησης θέσης από το Περιφερειακό Συμβούλιο Επιλογής, όπως και οι Προϊστάμενοι των Κ.Ε.Σ.Υ. καθώς και οι Συντονιστές Εκπαίδευσης. Οι Προϊστάμενοι των Κ.Ε.Α. αποτελούν δηλαδή στελέχη της εκπαίδευσης όσον αφορά στην επιλογή τους, αλλά ταυτόχρονα δεν αναγνωρίζονται ως στελέχη ως προς το επίδομα ευθύνης. Ωστόσο, εκ της θέσεώς τους, οι Προϊστάμενοι των Κ.Ε.Α. αναλαμβάνουν αυξημένα εκπαιδευτικά, επιμορφωτικά, επιστημονικά και διοικητικά καθήκοντα και παράλληλα ασκούν την οικονομική διαχείριση των δομών που προΐστανται.

ια) Προβλέπεται αντισυνταγματικά η αναδρομική προσμέτρηση της/των θητείας/ών των Προϊσταμένων των Κ.Ε.Α.

Προτείνονται:

α) Η ονομασία «Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης για την Αειφορία (Κ.Π.Ε.Α.)», που αποτυπώνει τη συνέχεια στην ιστορία του επιτυχημένου θεσμού των Κ.Π.Ε., διατηρεί τη σαφή ταυτότητα του έργου τους, ζητούμενο σε κάθε σύγχρονη εκπαιδευτική δομή, αλλά και αναδεικνύει τον ιδιαίτερο ρόλο της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στα θέματα της Αειφορίας, όπως συμβαίνει σε όλο τον κόσμο.

Άλλωστε, όπως αναγράφεται στο Σχέδιο Νόμου (άρθρο 12, παρ. 2, περίπτωση γ, υποπερίπτωση αα τα Κ.Ε.Α. «υποστηρίζουν και καθοδηγούν τις σχολικές μονάδες σχετικά με την ανάπτυξη και την υλοποίηση εκπαιδευτικού σχεδίου δράσης για το περιβάλλον και την αειφορία και την ενσωμάτωση των αρχών της αειφορίας σε όλες τις λειτουργίες της σχολικής ζωής».

β) Η στελέχωση κάθε Κ.Ε.Α. με 7 τουλάχιστον εκπαιδευτικούς (3 από την πρωτοβάθμια εκπαίδευση, 3 από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και τον Προϊστάμενο, ανεξάρτητα από βαθμίδα εκπ/σης) για να είναι εφικτή η αποτελεσματική λειτουργία τους.

γ) Η στελέχωση κάθε Κ.Ε.Α. με διοικητικό γραμματέα για τη διευκόλυνση των εκπαιδευτικών να ασχοληθούν με τον παιδαγωγικό και διδακτικό τους ρόλο.

δ) Να συμπεριληφθούν στον νόμο τα κριτήρια και οι προϋποθέσεις για την επιλογή των μελών της Π.Ο. των Κ.Ε.Α., καθώς και κάθε άλλη παράμετρος λειτουργίας τους.

ε) Να προβλεφθούν κίνητρα για τα μέλη των Π.Ο. των Κ.Ε.Α. έτσι ώστε να προσελκύουν για τη στελέχωσή τους εκπαιδευτικούς με υψηλά προσόντα.

ζ) Η υλοποίηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων των Κ.Ε.Α. σε σχολικές μονάδες να προβλεφθεί μόνον κατ’ εξαίρεση, αφού η μέχρι σήμερα εμπειρία υποδεικνύει ότι οι εγκαταστάσεις και ο σύγχρονος εξοπλισμός των Κ.Π.Ε., οι στοχευμένες και καλά οργανωμένες δραστηριότητες που αναπτύσσονται τόσο στους εσωτερικούς χώρους τους, όσο και σε επιλεγμένα εξωτερικά πεδία (φυσικού ή δομημένου περιβάλλοντος) συμβάλλουν σημαντικά στην ποιότητα των εκπαιδευτικών προγραμμάτων τους.

η) Να προβλεφθεί ρητά ο υπερτοπικός χαρακτήρας των Κ.Ε.Α. με τη διατήρηση περιοχών (περιφερειακών ενοτήτων) εμβέλειας. Οι περιοχές εμβέλειας να καθορίζονται με τέτοιον τρόπο ώστε κάθε Κ.Ε.Α. να απευθύνεται σε παρόμοιο αριθμό σχολικών μονάδων, μαθητών και εκπαιδευτικών, προκειμένου να επιτυγχάνεται βελτιστοποίηση των δυνατοτήτων συμμετοχής των μαθητών και εκπαιδευτικών της χώρας στα εκπαιδευτικά προγράμματα και δράσεις των Κ.Ε.Α.

θ) Να αυξηθεί ο αριθμός των Συντονιστών Εκπαίδευσης για την Αειφορία έτσι ώστε να αντιστοιχεί τουλάχιστον μία θέση σε κάθε ΠΕ.Κ.Ε.Σ.

ι) Να αποκατασταθεί η αδικία σχετικά με το επίδομα θέσης ευθύνης του Προϊσταμένου Κ.Ε.Α. και να προβλεφθεί επίδομα ίσο με αυτό του Προϊσταμένου Κ.Ε.Σ.Υ.

ια) Η έναρξη της ισχύος του ανώτερου ορίου των δύο (2) θητειών για τον Προϊστάμενο Κ.Ε.Α. να ισχύσει από την ψήφιση του νέου νόμου και μετά.

κ. Υπουργέ

Γνωρίζοντας πολύ καλά ότι η περιβαλλοντική παιδεία – εκπαίδευση αποτελεί υποχρέωση της πολιτείας και δικαίωμα του πολίτη, η Ένωσή μας επιθυμεί συνάντηση μαζί σας ή/και τους συνεργάτες σας, έτσι ώστε, με πρόθεση συναίνεσης και διάλογο, να αρθούν όλα εκείνα τα σημεία του νέου νόμου που διαμορφώνουν προβληματικές καταστάσεις και στόχο τη βελτίωση και τη λειτουργική του συμφωνία με τις σύγχρονες παιδαγωγικές απόψεις και τις διεθνείς δεσμεύσεις της χώρας.

Παρακαλούμε για τις δικές σας ενέργειές.

Με εκτίμηση

Για το Διοικητικό Συμβούλιο

Η Γενική Γραμματέας Ο Α΄ Αντιπρόεδρος

Μαρία Σφακιανάκη, M.Sc. Δρ. Θεόδωρος Μαρδίρης, M.Ed.