Παλεύοντας με τα κύματα της στεριάς ή πως μπορούμε να μιλήσουμε για Ένα σχολείο για το Σχιστό

Η εκπαίδευση των παιδιών των προσφύγων/ μεταναστών είναι ένα θέμα που από την πρώτη στιγμή επισκέφτηκε τις καρδιές των εκπαιδευτικών κι όχι μόνο. Η περσινή καλοκαιρινή εμπειρία στο Πεδίο του Άρεως με τον ακτιβισμό του δικτύου «άνθρωποι με μπαλόνια» είναι ένας δείκτης αυτού του προβληματισμού. Φέτος, η ανάγκη για εκπαίδευση παίρνει άλλα χαρακτηριστικά. Διαφορετική είναι η προσέγγιση εκεί που απουσιάζουν οι δομές (λιμάνι, Ειδομένη), διαφορετική στους καταυλισμούς (Σχιστό, Ελληνικό Ελαιώνας κλπ) και διαφορετική στις αυτό – οργανωμένες δομές (Εξάρχεια κλπ). Τα παιδιά με τον ένα ή τον άλλο τρόπο είναι καθ’ οδόν για το σχολείο. Αλλά τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Και το Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής με το Υπουργείο Παιδείας έχουν πολλή δουλειά. Όμως η αργοπορία τους αντιμετωπίζεται ως άλλοθι να μην προχωρούν πρωτοβουλίες στο θέμα αυτό. Η περίπτωση όπου οι πρώτες εγγραφές των παιδιών στο 87^ο διαπολιτισμικό σχολείο στο Γκάζι αντιμετωπίζονται επιφυλακτικά από την διοίκηση και η αναστολή περαιτέρω εγγραφών δείχνει πως όλοι περιμένουν οδηγίες. Το 35^ο Δημοτικό Σχολείο Αθηνών ανέβαλε κι αυτό τις εγγραφές. Κι άλλα σχολεία αν ρωτηθούν μπορεί να μη θέλουν να κάνουν τις εγγραφές. Στους καταυλισμούς η κατάσταση δεν είναι διαφορετική. Κι όσο αργούμε ο φασιστικός τόνος που δίνεται από τα ρατσιστικά σχόλια που ακούγονται μπορεί να δημιουργήσουν ένα πεδίο δυσκόλως αντιστρέψιμο. Η λύση θα μπορούσε να είναι η άμεση πιλοτική εφαρμογή τάξεων υποδοχής, προετοιμασία του σχολικού περιβάλλοντος να δεχτεί τα παιδιά, διαδρομές από και προς τους χώρους των προσφύγων και άμεση δοκιμή μιας ιδέας σχολείου μέχρι την τυπική εκπαίδευση του Σεπτεμβρίου. Αυτή η ιδέα του σχολείου επείγεται και για το Σχιστό μέχρι την μεταφορά των παιδιών, με συμβολή της Περιφέρειας Αττικής, στα δημόσία σχολεία. Η Επιτροπή Στήριξης των Παιδιών των Προσφύγων [ΕΣΠΠ] χρειάζεται να προχωρήσει πέρα από την δύσκαμπτη καταγραφή των παιδιών και την επιμόρφωση, στην ανάπτυξη πρωτοβουλιών από τα στελέχη της εκπαίδευσης και τους δήμους, έτσι ώστε να μην παραπέμπει ο ένας στον άλλο για να μην γίνεται τίποτα. Διαφορετικά να έχουμε μια κοινή δημοσιότητα και να τη παλεύουμε από κοινού.

Ας τα δούμε όπως πιο εξαντλητικά τα πράγματα. Η εφήμερη και άτυπη εκπαίδευση, αυτή που προσφέρεται ακτιβιστικά εκεί που απουσιάζουν οι δομές, είναι μια ανάσα για τα παιδιά. Αυτό γίνεται προσωρινά και στο λιμάνι του Πειραιά από το δίκτυο «Άνθρωποι με μπαλόνια». Στους καταυλισμούς όμως η εκπαίδευση είναι ένα αίτημα. Στην περίπτωση του Σχιστού, εκεί που παίρνει πρωτοβουλίες το «Δίκτυο για τα δικαιώματα του Παιδιού» κι άλλοι φορείς, οι 12 Αφγανοί δάσκαλοι/ ες θέλουν ένα σχολείο. Θέλουν μολύβια, τετράδια, θέλουν να κάνουν αγγλικά και ελληνικά, θέλουν να κάνουν μαθηματικά και καλλιτεχνικά μαθήματα. Είναι ελπιδοφόρο να βλέπεις τα παιδιά να ορμούν για γνώση και τους ανθρώπους «από τη θάλασσα» να έχουν ετοιμάσει τον πρώτο κατάλογο των 76 παιδιών από τα 650 περίπου, για μάθουν γράμματα. Μη ξεχνάμε ότι η παρουσία τους είχε αναγγελθεί από τον εκλιπόντα Θοδωρή Αγγελόπουλο, ο οποίος έχασε τη ζωή σ’ αυτά τα μέρη το 2012, μ’ ένα φιλμ που είχε τον ίδιο τίτλο.

Οι όροι μέσα στο πρώην στρατόπεδο όμως είναι περιοριστικοί. Τα παιδιά των σχολείων που επισκέπτονται το χώρο είναι σε απόσταση από τα παιδιά του καταυλισμού. Γι’ αυτό η ιδέα του σχολείου μπορεί να είναι μέσα/ έξω απ’ αυτό. Η ιδέα της «Λοξής Τάξης» του Ζάφου Ξαγοράρη που δοκιμάστηκε στο Πεδίο του Άρεως με το «Σκασιαρχείο» και την Περιφέρεια Αττικής, γνωρίζει μια νέα επικαιρότητα. Αυτή η ιδέα γι’ αυτό το σχολείο, μελλοντικό φιλμ πιθανά από την κινηματογραφική ομάδα του 1^ου ΓΕΛ Κερατσινίου, είναι αυτή που θα ετοιμάσει τα παιδιά για το δρόμο προς το τυπικό σχολείο που τα περιμένει τον Σεπτέμβρη. Το δικαίωμά τους στο σχολείο μπορεί να είναι το 28^ο σε σειρά άρθρο της Σύμβασης των δικαιωμάτων τους, ωστόσο καθίσταται πιο σημαντικό ακόμη και από τα προηγούμενα μέσα από την καταγραφή των αναγκών τους.

Διαφορετική είναι η περίπτωση των αυτό – οργανωμένων δομών. Για παράδειγμα στα Εξάρχεια των 6 δομών, 250 περίπου παιδιά περιμένουν την εγγραφή τους. Ένα δίκτυο ευαίσθητων ανθρώπων, διευθυντών σχολείων με την παρουσία επίσης και του Συνηγόρου του Παιδιού, είναι ήδη έτοιμο να συζητήσει πως θα γίνει πραγματικότητα το όνειρο κι αυτών των παιδιών. Ο κίνδυνος από τον Δήμο Αθηναίων να κλείσει το 35^ο Δημοτικό Σχολείο μπορεί να τερματιστεί με την εγγραφή αυτών των παιδιών. Χωρίς όμως αυτό να σημαίνει πως δεν χρειάζεται ένας εξαντλητικός διάλογος για το πώς το σχολείο μπορεί να αποφύγει να γίνει γκέτο. Γιατί, για την μεγάλη παρουσία παιδιών μεταναστών και προσφύγων και τον αποτυχημένο εξευγενισμό, οδηγήθηκε στη μη εγγραφή παιδιών με γονείς Έλληνες που δεν ήθελαν να διακινδυνεύσουν την σχολική επιτυχία του παιδιού τους με την συνύπαρξή του με παιδιά από άλλες χώρες. Η καθυστερημένη ελληνική ιθαγένεια και η υπηκοότητα για όλα τα παιδιά που μόλις ψηφίστηκε το 2015 μπορεί να είναι η αντιστροφή αυτού του κλίματος. Όμως το πώς θα κατανεμηθούν τα παιδιά στα Εξάρχεια είναι ένα πρόβλημα προς λύση, ειδικά όταν από κάποια σχολεία μπορούν να διατυπωθούν αντιρρήσεις προκειμένου να διαφυλάξουν τον «εξευγενισμένο» χαρακτήρα τους. Στο μέλλον πολλά παιδιά μπορεί να μάθουνε τελικά ότι στερήθηκαν τη γνωριμία τους με αλλά παιδιά, ακριβώς γιατί η αυθεντία των γονιών και της διοίκησης ήταν ανώτερη από την παιδική φιλία. Η δημοσιότητα όμως που έχει πάρει το 35^ο Δημοτικό Σχολείο μπορεί να βοηθήσει στη δημιουργία ενός στοχασμού ανοιχτού τόσο για αυτοκριτική των μεγάλων όσο και για την διαμόρφωση καινούριων εκπαιδευτικών πολιτικών. Έτσι ώστε, όταν έρχονται οι εκπαιδευτικές πολιτικές του Υπουργείου Παιδείας, να μην τις αισθανόμαστε ως ξένες αλλά ως δικές μας. Κι όταν το σχολείο το επιβουλεύεται ο δήμος οι αντιστάσεις που θα συνεγείρονται θα αφορούν περισσότερους χώρους για τα παιδιά, ορατότητα των παιδιών στη πόλη, πάρκα, διαδρομές, ποδήλατα και συμμετοχικό σχεδιασμό που να ευνοεί την επικοινωνία, την συνύπαρξη, την από – σχολειοποίηση και την μετάβαση από την παιδική ηλικία στην υποκειμενικότητά τους. Κι έτσι μπορούμε να έχουμε κι ένα υπαίθριο σχολείο της κοινότητας και στο Πεδίο του Άρεως που θα μας ενώνει όλους/ες μαζί με τα παιδιά, ένα σχολείο δημοκρατικό που θα το μεταφέρουμε στο Σχιστό κι αλλού. Κι όπου ο κόσμος είναι μια μεταφορά, σ’ αυτή τη διαβατάρικη ζωή σαν τα πουλιά, εκεί να πάμε και το σχολείο.

avgi.gr/ Χαράλαμπος Μπαλτάς