Ωχ! Πήρα 19 Γεωγραφία. Ποιός την ακούει τώρα τη μάνα μου …

Μαθητές υπό την πίεση της βαθμοθηρίας και των γονέων

Ακραία, χωρίς αμφιβολία, η ενέργεια ενός δασκάλου δημοτικού να στείλει στους γονείς των μαθητών του επιστολή, εξηγώντας πως βαθμολόγησε τα παιδιά με άριστα, κατόπιν ισχυρών πιέσεων που του άσκησαν ορισμένοι εξ αυτών. Διευκρινίζοντας ότι η αξιολόγησή του δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, διατυπώνει την ευχή τα παιδιά να καταφέρουν στο μέλλον να κατακτήσουν τους ίδιους βαθμούς με την αληθινή τους αξία.

Η επιστολή κυκλοφόρησε πρόσφατα στο Διαδίκτυο, φέρνοντας τον εκπαιδευτικό σε ιδιαίτερα δύσκολη θέση στο εργασιακό του περιβάλλον –απειλήθηκε ακόμη και με ΕΔΕ–, καθώς μία κίνηση καλοπροαίρετη, σύμφωνα με τον ίδιο, διέρρευσε χωρίς να το επιθυμεί, όταν μάλιστα ανάλογη πίεση δέχονται από τους γονείς εκπαιδευτικοί σε πολλά ελληνικά σχολεία.

Τι αποτυπώνει αλήθεια μία τέτοια κίνηση; Αν και υπερβολική αυτή καθεαυτή ως αντίδραση, μήπως τελικά η βαθμοθηρία είναι βαθύτερα ριζωμένη στο DNA των γονέων – αλλά και των ίδιων των παιδιών;

«Ωχ! Πήρα 19 Γεωγραφία. Ποιος την ακούει τώρα τη μάνα μου που δεν έφερα 20!» μονολογεί ο 12χρονος Γιάννης επιστρέφοντας το μεσημέρι από το σχολείο. «Καλά εσύ πήρες 18, ο Γιώργος όμως σε πέρασε;», επιμένει να ανακρίνει κάθε φορά τον γιο της, μαθητή Α΄ Γυμνασίου, η κ. Κατερίνα. Η πραγματικότητα, κοινή σε μεγάλη μερίδα οικογενειών.

Από το Δημοτικό

«Το άγχος επίδοσης είναι πλέον ιδιαίτερα αισθητό. Η βαθμοθηρία ξεκινά νωρίς. Στις μικρότερες τάξεις εκδηλώνεται με την τελειομανία – να είναι το παιδί γραμμένο, τα τετράδια άψογα… Από την Ε΄ τάξη, κατά την οποία, από το Αριστα ή το Καλά η βαθμολογία γίνεται αριθμητική, ο στόχος των υψηλών επιδόσεων μπαίνει στο κάδρο. Στο Γυμνάσιο, το κυνήγι του βαθμού εντείνεται, ενώ πλέον στο Λύκειο εγκαθιδρύεται σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής του εφήβου, που πελαγώνει, έχει εκρήξεις θυμού ή πανικού. Υποφέρει αλλά δεν ξέρει πώς αλλιώς να διαχειριστεί την κατάσταση, όντας εγκλωβισμένος σε μία «επένδυση στην τελειότητα». Και οι γονείς; Είναι διατεθειμένοι να τα παραβλέψουν όλα, αρκεί να έρθει η επιτυχία στις εξετάσεις. «Εντάξει, μία χρονιά είναι, θα πιεστεί λίγο…», αποτυπώνει την κατάσταση η κ. Αντζελα Ματσακά, σχολική ψυχολόγος. Τι εισπράττουν οι εκπαιδευτικοί από τους γονείς; «Το παιδί μου είναι πραγματικά ξεχωριστό. Απορώ πώς δεν το βλέπετε!», «Είναι το εξυπνότερο παιδί σε όλο το σχολείο!», «Καλό το 18, υπάρχει όμως και το 20…», «Είσαι ο καλύτερος κι απαιτείς από τον εαυτό σου μόνο το άριστα». «Ωραία, πήρε το παιδί μου 19. Ποιος είναι όμως ο μέσος όρος της τάξης;», μερικές από τις συνηθέστερες αντιδράσεις, σύμφωνα με την κ. Ιωάννα, φιλόλογο με πολυετή εμπειρία.

Ποιο είναι το «κρυμμένο μήνυμα» πίσω απ’ όλα αυτά κατά την ειδικό; «Συνήθως, αν και υπαρκτή η απαίτηση για υψηλούς βαθμούς, δεν εκφράζεται ρητά. Εκδηλώνεται με έντονο άγχος για τη μελέτη του παιδιού και πίεση, η οποία συχνά συνοδεύεται από λεκτική ή σωματική βία. Κι όταν έρχεται ο βαθμός, αν είναι καλός, διακρίνεις μία ικανοποίηση, σαν να ανήκει η επιβράβευση στον γονέα. Στην αντίθετη περίπτωση, οι γονείς αντιδρούν με “μούτρα”, δείχνουν την απογοήτευσή τους. Ο λόγος; Ευθύνεται κυρίως η απουσία ρεαλιστικών προσδοκιών σε σχέση με τις επιδόσεις των παιδιών. Οι γονείς δεν συνειδητοποιούν ότι το κάθε παιδί έχει τη δική του νοημοσύνη, ιδιοσυγκρασία και κλίσεις. Δεν μπορούν όλα να ανταποκριθούν ή χρειάζονται έναν εναλλακτικό τρόπο μάθησης».

Ενας φαύλος κύκλος

Και πώς λειτουργούν τα παιδιά κάτω από την πίεση της βαθμοθηρίας; Οπως εξηγεί η κ. Ματσακά, «παρουσιάζουν αγχώδεις εκδηλώσεις, τικ, τριχοτιλλομανία, χαμηλή αυτοεκτίμηση. Δίνουν μεγάλη έμφαση στην καταναγκαστικότητα – όπως, “πρέπει να τα κάνω όλα τέλεια”. Απόρροια όλων αυτών, η πεσμένη διάθεση, το κλάμα, η δυσκολία συγκέντρωσης και προσαρμογής, ίσως και η άρνηση για το σχολείο. Βλέπεις μαθητές της Γ΄ Δημοτικού να λένε “δεν είμαι καλός”, “έκανα δύο λάθη, δεν αξίζω” – κυρίως τα πιο έξυπνα παιδιά με αυτογνωσία, έχουν μεγάλη πρόσβαση σε τέτοιες σκέψεις.

Η κατάσταση επιδεινώνεται στην εφηβεία, καθώς υπεισέρχεται έντονα ο ψυχολογικός παράγοντας, οι ορμονικές και ψυχοσεξουαλικές αλλαγές. Εκεί, το παιδί μπορεί να παρουσιάσει κατάθλιψη αλλά και απώλεια σχέσεων, να δυσκολεύεται δηλαδή να διατηρήσει φιλίες, να απομονωθεί ενώ παράλληλα, οι σχέσεις με τους γονείς γίνονται πολύ συγκρουσιακές. Αποτέλεσμα; Ενας φαύλος κύκλος – το άγχος επίδοσης επηρεάζει την απόδοση των παιδιών και το αντίστροφο». Ποιος ευθύνεται τελικά; Η ειδικός αποφαίνεται πως «το ίδιο το εκπαιδευτικό σύστημα στη χώρα μας ενισχύει τη βαθμοθηρία. Οι γονείς έχουν προσαρμοστεί σ’ αυτό, οπότε οι δύο πλευρές αλληλοτροφοδοτούνται».

Εμφαση στη μελέτη αντί για το αποτέλεσμα

«Επειδή η βαθμοθηρία καλλιεργείται συνήθως από νωρίς, καλό είναι οι γονείς να αλλάξουν εγκαίρως τον τρόπο νοηματοδότησης της επίδοσης» συμβουλεύει η σχολική ψυχολόγος, κ. Αντζελα Ματσακά.

Τι σημαίνει ο βαθμός; Σύμφωνα με την ίδια, «δεν είναι παρά ένα μέσο για να ενισχυθεί η προσπάθεια του παιδιού. Δεν είναι αντανάκλαση της αξίας του, ούτε δείκτης της νοημοσύνης του, ενώ δεν εξασφαλίζει τη μελλοντική επιτυχία του στη ζωή. Αν το καταλάβει ο γονιός, θα το καταλάβει και το παιδί. Καλό είναι να δοθεί έμφαση στη διαδικασία της μελέτης αντί για το αποτέλεσμα, να αναδειχθεί η σημασία της γνώσης, προκειμένου να αποσυνδεθεί ο βαθμός από την “αξία” του μαθητή. Ειδικά στο δημοτικό, αυτό γίνεται πολύ εύκολα, συσχετίζοντας τις σχολικές γνώσεις με την καθημερινή ζωή, με μία λειτουργικότητα – π.χ. χρήση μαθηματικών στα ψώνια ή στο μαγείρεμα. Σημαντικό, επίσης, είναι να αμφισβητήσουμε όλη αυτή την “επένδυση στην τελειότητα”, παύοντας να επισημαίνουμε διαρκώς τα λάθη. Ο χαμηλός βαθμός δείχνει ότι “μάλλον κάτι δεν πήγε καλά” και από κάτι τρομακτικό ή απειλητικό, μετατρέπεται σε χρήσιμο μήνυμα που θα οδηγήσει στη βελτίωση. Και το πιο σημαντικό: να προσαρμόσουν οι γονείς τις προσδοκίες τους στις πραγματικές δυνατότητες του παιδιού τους, να το βοηθήσουν να δει τις ικανότητες για να τις αξιοποιήσει αλλά και τις αδυναμίες του, ώστε να τις δουλέψει».

kathimerini.gr