Οι κυβερνήσεις αλλάζουν αλλά τα προβλήματα της εκπαίδευσης παραμένουν τα ίδια. Σαν να μην πέρασε μια μέρα για τα θέματα της εκπαίδευσης και εν μέσω εθνικού διαλόγου πέφτουν στο τραπέζι προτάσεις από αριστερά κυβερνητικά χείλη καθώς και από δεξιά αντιπολιτευτικά χείλη που ανταγωνίζονται μεταξύ τους ποιες είναι οι πιο νεοφιλελεύθερες. Σε κάνουν να αναρωτιέσαι αν οι άνθρωποι που εκφράζουν αυτές τις προτάσεις είναι απλά αφελείς ή είναι πονηροί «λαγοί» που σφυγμομετρούν και προετοιμάζουν την κοινή γνώμη για αυτά που ήδη έχουν αποφασιστεί.
Όπως και να έχει, είναι φανερό ότι αυτό για το οποίο κόπτεται η πολιτική ηγεσία της χώρας (κυβέρνηση και αντιπολίτευση) είναι : α)πως θα ελαφρύνει ή ακόμη και θα απαλλάξει τελείως, τον κρατικό προϋπολογισμό από τα έξοδα για την παιδεία και β)πως θα πειστούν ή θα πιεστούν οι εκπαιδευτικοί να βάλουν την υπογραφή τους σε κάτι τέτοιο. Κρίνοντας από τις προτάσεις που διατυπώνονται με αφορμή τον εθνικό διάλογο για την παιδεία και λαμβάνοντας υπόψη και την διεθνή εμπειρία θεωρώ πολύ πιθανό για την βρώμικη δουλειά του στριμώγματος των εκπαιδευτικών να χρησιμοποιηθούν οι γονείς και οι μαθητές. Φυσικά με ένα περιτύλιγμα «αγνών προθέσεων» σε μια επιχείρηση του τύπου «καθαρά χέρια».
Στόχος αυτού του κειμένου είναι να αναλύσει όλα εκείνα τα εργαλεία που πιθανόν θα χρησιμοποιηθούν για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο και που οφείλουμε να μπορούμε τουλάχιστον να τα αναγνωρίζουμε όταν μας παρουσιάζονται με δήθεν αγγελικό πρόσωπο.
Καταλαβαίνω ότι κάποιοι από εσάς θα χαρακτηρίσουν ως ευφάνταστα και με τάση προς τη θεωρία συνωμοσίας τα όσα εδώ αναφέρονται. Μακάρι να ήταν έτσι τα πράγματα. Δυστυχώς όμως πρόκειται για το κυρίαρχο νεοφιλελεύθερο εκπαιδευτικό πρότυπο που επικρατεί διεθνώς αυτή τη στιγμή. Επίσης να θυμίσω ότι όταν κάποιοι από εμάς πριν από μερικά χρόνια φώναζαν ότι έρχονται απολύσεις, συγχωνεύεις και κλεισίματα σχολείων ,αξιολογήσεις και αυτοαξιολογήσεις πολλοί περισσότεροι ήταν αυτοί που τους χλεύαζαν παρά που τους πίστευαν.
Το τυράκι στη φάκα για τους γονείς :Η ελεύθερη επιλογή σχολείου
Μια πρόταση που χαίρει μεγάλης εκτίμησης από τους γονείς. Το χειρότερο είναι η ελεύθερη επιλογή σχολείου είναι δολοφόνος με αγγελικό πρόσωπο. Στις ΗΠΑ και στην Αγγλία αλλά και σε αρκετές άλλες χώρες που εφαρμόστηκε είχε θετική υποδοχή ,κυρίως από τους γονείς χαμηλών και μεσαίων οικονομικών στρωμάτων που θεωρούσαν ότι το παιδί τους άξιζε ενός καλύτερου σχολείου. Ποιοι νομίζετε ήταν αυτοί που βγήκαν στους δρόμους των ΗΠΑ με πλακάτ «free school choice» ; Όχι βέβαια οι πλούσιοι αμερικανοί που έτσι και αλλιώς έχουν την οικονομική δυνατότητα να στείλουν τα παιδιά τους σε ένα καλό ιδιωτικό σχολείο . Στους δρόμους βγήκαν λοιπόν οι γονείς και οι μαθητές των πιο υποβαθμισμένων περιοχών της Αμερικής , αυτοί που ήθελαν να αποδράσουν από τα γκέτο και τη φτώχεια.
Το μέσο για να επιτευχθεί η ελεύθερη επιλογή σχολείου είναι συνήθως το εκπαιδευτικό κουπόνι (school voucher) που έχει ήδη εφαρμοστεί σε αρκετές χώρες το οποίο δίνεται στους γονείς κάθε παιδιού και αντιστοιχεί στα έξοδα της φοίτησής του για ένα έτος. Οι γονείς αναζητούν το καλύτερο σχολείο για το παιδί τους σε μια μεγάλη βάση δεδομένων που περιέχει όλα τα στοιχεία των σχολείων της χώρας. Αν επιλέξουν ιδιωτικό σχολείο προφανώς πληρώνουν τη διαφορά. Στην αρχή κάθε εκπαιδευτικού έτους ο κάθε διευθυντής σχολείου θα πηγαίνει στην τράπεζα με τα κουπόνια που θα έχει καταφέρει να μαζέψει και θα τα εξαργυρώνει σε χρήματα. Με τα χρήματα αυτά θα πρέπει να καλύψει όλα τα λειτουργικά έξοδα του σχολείου του (μισθοί εκπαιδευτικών , ρεύμα, νερό, τηλέφωνο ,κτιριακή συντήρηση ,πετρέλαιο , εξοπλισμός εποπτικών μέσων κ.α).Κοντολογίς το κάθε σχολείο θα έχει το δικό του budget (ανάλογα με τον αριθμό των εγγραφών ) και με αυτό θα πρέπει να καλύπτει όλα τα λειτουργικά έξοδα για ένα έτος, σα να ήταν μια αυτόνομη επιχείρηση.
Μια παραλλαγή του voucher φαίνεται να είναι και η «μαθητική κάρτα» (κάρτα με την οποία ο μαθητής θα έχει τη δυνατότητα να επιλέξει σχολική μονάδα της αρεσκείας του) που πρότεινε πολύ προσφάτως βουλευτής της κυβέρνησης στη δική του πρόταση για την παιδεία. Εδώ να αναφέρω ότι το voucher και η ελεύθερη επιλογή σχολείου έχουν συζητηθεί με πολύ θερμή υποδοχή και στην Ελλάδα το Φλεβάρη του 2014 στο 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ιδιωτικών Εκπαιδευτηρίων στην Ελληνοαμερικανική Ένωση υπό την παρουσία και του τότε υπουργού παιδείας.
Σκεφτείτε τώρα αν στους γονείς εκτός από την ελεύθερη επιλογή σχολείου τους δοθεί το δικαίωμα να επιλέγουν τους εκπαιδευτικούς που θα διδάξουν το παιδί τους. Χαράς ευαγγέλια!!Πως θα γίνει όμως αυτό; Με το δικαίωμα να αξιολογούν οι ίδιοι αλλά και οι μαθητές τους εκπαιδευτικούς τους.
Το κλειδί της όλης υπόθεσης είναι να μεταφέρει την ευθύνη στους γονείς για το ποια δημόσια σχολεία θα κλείσουν (αυτά που συγκέντρωσαν λίγα εκπαιδευτικά κουπόνια και δεν μπορούν να καλύψουν τα έξοδά τους) και για το ποιοι εκπαιδευτικοί θα απολυθούν(αυτοί που αξιολογήθηκαν αρνητικά από τους γονείς και μαθητές).
Κάποιοι εδώ θα υποστήριζαν ότι απολύσεις δεν είναι δυνατόν να πραγματοποιηθούν λόγω της προστασίας του Συντάγματος περί μονιμότητας. Σύμφωνοι, με την προϋπόθεση ότι οι οργανικές θέσεις υφίστανται και δεν έχουν καταργηθεί. Μέχρι σήμερα οι οργανικές θέσεις όλων των εκπαιδευτικών υπάγονται στο υπουργείο Παιδείας. Τα πράγματα όμως θα ήταν τελείως διαφορετικά αν οι οργανικές «πέρναγαν» στα σχολεία, κάτι που είχε δρομολογηθεί από την προηγούμενη κυβέρνηση αλλά που δεν πρόλαβε να εφαρμόσει. Τότε αλήθεια τι θα συνέβαινε με τους εκπαιδευτικούς που θα ανήκαν σε ένα σχολείο που θα αναγκαζόταν να κλείσει; Μέχρι σήμερα αυτοί οι εκπαιδευτικοί χαρακτηρίζονται « υπεράριθμοι» και το υπουργείο παιδείας είναι υποχρεωμένο να τους διασφαλίσει νέο σχολείο για να εργαστούν και μάλιστα κατά προτεραιότητα. Μετά την υπαγωγή των οργανικών θέσεων κατευθείαν στα σχολεία και αν οι οργανικές αυτές θέσεις θα είχαν πάψει πλέον να υφίστανται αυτοί οι εκπαιδευτικοί απλά θα απολύονταν. (Το Σύνταγμα προβλέπει την απόλυση σε περίπτωση κατάργησης οργανικής θέσης).
Η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών με βάση τις απόψεις των γονέων και των μαθητών και με βάση τις επιδόσεις των μαθητών
Αλήθεια έχουν σκεφτεί οι εμπνευστές αυτών των προτάσεων τι δύναμη παρεμβατικότητας δίνεται ,με αυτόν τον τρόπο, στους γονείς και στους μαθητές; Είναι δυνατόν να θεωρούμε ότι σε ένα τόσο βαθμοθηρικό περιβάλλον όπως αυτό που έχουμε στη χώρα μας μπορούν οι μαθητές και γονείς να αξιολογήσουν αντικειμενικά τον κάθε εκπαιδευτικό; Πολύ φοβάμαι ότι οι γονείς και οι μαθητές θα αξιολογούν τους εκπαιδευτικό τους με τον ίδιο βαθμό που έχουν λάβει από εκείνον. Ακόμα και αν δεχτούμε όμως ότι μπορούν να αξιολογήσουν αντικειμενικά πιστεύουμε ότι οι γονείς και οι μαθητές έχουν την εμπειρία και τις γνώσεις για να αξιολογήσουν έναν εκπαιδευτικό ;
Επίσης η πρόταση να αξιολογούνται οι εκπαιδευτικοί βάσει των επιδόσεων των μαθητών τους είναι μια απαράδεκτη πρόταση και θεωρώ ότι ένας πραγματικός παιδαγωγός ποτέ δεν θα την έκανε. Ένας manager ίσως. Τόσο μονοσήμαντος θεωρείται ο ρόλος του εκπαιδευτικού ώστε το μόνο που έχει να επιδιώξει είναι η επίδοσή των μαθητών του; Όμως ακόμα και αν δεχτούμε αυτόν τον μονοσήμαντο ρόλο του εκπαιδευτικού –εκγυμναστή πως μπορούμε να τον θεωρήσουμε ως τον αποκλειστικό υπεύθυνο των επιδόσεων των μαθητών; Όσοι πιστεύουν κάτι τέτοιο μάλλον δεν πρέπει να έχουν ακουμπήσει κιμωλία και μαυροπίνακα.
Η αμοιβή των εκπαιδευτικών με βάση τα αποτελέσματα της αξιολόγησής τους
Αυτή η πρόταση θα ταίριαζε σε μια κερδοσκοπική εταιρία αλλά δεν έχει καμία θέση σε ένα δημόσιο σχολείο, εκτός και εάν θέλουμε να μετατραπεί σε σχολείο της αγοράς. Ο ανταγωνισμός μεταξύ των εκπαιδευτικών που θα επέφερε η εφαρμογή μιας τέτοιας πρότασης θα ήταν καταστροφικός για την ομαδικότητα και την συνεργατικότητα των συλλόγων. Προφανώς μια τέτοια πρόταση θα είχε ακριβώς αυτό τον στόχο : την φαγωμάρα και το «διαίρει και βασίλευε». Το χειρότερο όμως από όλα θα ήταν οι συνέπειες για τα ίδια τα παιδιά. Τους κραδασμούς των κακών σχέσεων μεταξύ των εκπαιδευτικών θα τους εισέπρατταν εκείνα όπως ακριβώς συμβαίνει και στις περιπτώσεις των παιδιών που οι γονείς τους έχουν κακές σχέσεις μεταξύ τους. Φυσικά θα συνοδευόταν και από επιπλέον κίνητρα για καλύτερη αξιολόγηση για τους εκπαιδευτικούς όπως την εθελοντική εργασία( με αμοιβή κάποια μόρια αξιολόγησης παραπάνω) που τώρα τελευταία ακούγεται συχνά από τα χείλη διαφόρων αρμοδίων.
Να ξυπνήσουμε άμεσα από την πολιτική νάρκη
Όσοι από εμάς τους εκπαιδευτικούς έτρεφαν την ελπίδα ότι με την αλλαγή της κυβέρνησης -πέρυσι τέτοιο καιρό- θα γλίτωναν και από τις δαγκάνες των απειλητικών σχεδίων του ΟΟΣΑ ,του ΔΝΤ και της ΕΕ για την εκπαίδευση, διαψεύστηκαν ολοκληρωτικά. Ίσως δεν λάβαμε υπόψη μας ότι οι πολιτικές που εφαρμόζονται δεν έχουν να κάνουν με κόμματα αλλά με μια οικονομική δικτατορία που αγοράζει και πουλάει τα πάντα σε αυτό τον κόσμο. Από ότι φαίνεται τίποτα δεν έχει αλλάξει, ή μάλλον αυτό που έχει αλλάξει, προς το χειρότερο, είναι η διάθεσή μας να ασχοληθούμε με αυτά τα τεράστια θέματα που επανέρχονται για να απειλήσουν όχι μόνο το δικό μας εργασιακό μέλλον αλλά και την ίδια την ύπαρξη της δωρεάν και δημόσιας παιδείας. Χαριτολογώντας θα λέγαμε ότι αυτόν τον τελευταίο χρόνο ζήσαμε τόσα πολλά και αντιφατικά που είναι σαν να συμπυκνώθηκε ο χρόνος και έτσι τώρα μοιάζει σαν να επιδιώκουμε να επαναφέρουμε τον χρόνο στις κανονικές του διαστάσεις, μέσω της αδράνειας αρνούμενοι να ασχοληθούμε με οποιοδήποτε θέμα μας ζορίζει. Αυτή η πολιτική αφασία την οποία βιώνουμε εκφράζεται από την έλλειψη διάθεσης ακόμα για μια απλή συζήτηση με τους συναδέλφους μας για τα θέματα που μας καίνε ,στην άρνηση συμμετοχής στις συνελεύσεις των συνδικάτων μας ,στη μικρή συμμετοχή στις κινητοποιήσεις όπως οι απεργίες κ.α. Όμως η άρνηση της πραγματικότητας είναι πολύ πιο επικίνδυνη από την ίδια την πραγματικότητα. Το κόλπο είναι παλιό και δοκιμασμένο : να πειστούμε για το μάταιο των διεκδικήσεων, να γίνουμε απαθείς και εν τέλει να χάσουμε την συλλογική μας συνείδηση. Οφείλουμε να συνέλθουμε αμέσως γιατί ο εχθρός αντιλαμβάνεται την δική μας ακινησία ως αδυναμία και παρελαύνει προς το μέρος μας.
Δήθεν για το καλό μας
Αυτό που διακυβεύεται αυτή την στιγμή είναι η μετατροπή της εκπαίδευσης από κοινωνικό αγαθό σε καταναλωτικό προϊόν της ελεύθερης οικονομίας. Με την δικαιολογία ότι ο δημόσιος τομέας είναι ο «κακός της υπόθεσης» γιατί δημιουργεί δημόσιο χρέος ο νεοφιλελευθερισμός προσπαθεί απεγνωσμένα να ιδιωτικοποιήσει την παιδεία, την υγεία ,τους κοινωφελείς οργανισμούς ώστε μετά, με ελαχιστοποιημένες κρατικές δαπάνες, να μπορεί να προβεί στις πολυπόθητες φορο-ελαφρύνσεις για τους κεφαλαιοκράτες. Βλέπετε για αυτούς νοιάζεται, αλλά χρειάζεται και την συναίνεση και των πλατιών μαζών των καθημερινών ανθρώπων. Αυτούς τους σαγηνεύει με το «δικαίωμα στο όνειρο» όπως της επιλογής ενός καλύτερου σχολείου και καλύτερων εκπαιδευτικών για τα παιδιά τους. Με αυτό τον τρόπο καταφέρνει να υποστηρίζεται από τα ίδια του τα θύματα που στο τέλος θα κληθούν να πληρώσουν τον λογαριασμό. Αυτά συμβαίνουν όταν το συμφέρον του κεφαλαίου αναγορεύεται ως εθνικό συμφέρον και κατά συνέπεια και ως συμφέρον του λαού.
Συνάδελφοι ας κοιτάξουμε συλλογικά να σώσουμε το σχολείο και τις δουλειές μας.
Δημήτρης Τσιριγώτης. Φυσικός
Ακολουθείστε το iPaidia στο Google News