Πώς μπορούμε να φανταστούμε πώς ήταν η εκπαίδευση κατά την ελληνική επανάσταση; Δύσκολοι, ματωμένοι καιροί όταν ξεκινούσε η Ελληνική επανάσταση.
Του Νίκου Τσούλια
Δύσκολοι, ματωμένοι καιροί όταν ξεκινούσε η Ελληνική επανάσταση. Πώς μπορούμε να μιλάμε για εκπαίδευση σε εκείνες τις εποχές, στις εποχές που η γλώσσα ήταν κυρίως προφορική, που πολύ λίγοι μπορούσαν να διαβάζουν και να γράφουν, με τις σημερινές παραστάσεις που έχουμε για τον θεσμό της εκπαίδευσης;
Δάσκαλοι δεν υπήρχαν. Σχολεία ούτε για κουβέντα. Μέριμνα από πού; Χρήματα από κάποιο θεσμό δεν φαίνονταν ούτε στον ορίζοντα. Η αμορφωσιά και η αγραμματοσύνη ήταν η γενική εικόνα. Χωρίς Γράμματα μπορεί να γίνει επανάσταση; Ναι, η επανάσταση θέλει “ξίφος” – αλλά χωρίς πνεύμα και το “ξίφος” δεν έχει πολλές δυνατότητες.
Ο αέρας της Γαλλικής Επανάστασης πνέει ισχυρός στην Ευρώπη. Η αστική τάξη έρχεται δυναμικά στο προσκήνιο της Ιστορίας. Ο Ορθολογισμός και ο Διαφωτισμός διεκδικούν πολιτική έκφραση. Το σύνθημα “Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφοσύνη” εμπνέει τους λαούς και τους καταφρονεμένους.
Οι ισχυροί της Ευρώπης δεν θέλουν ξεσηκώματα. Οι εξουσίες θέλουν μόνο την ισχυροποίησή τους και την αναπαραγωγή τους. Δεν υπάρχει ισχυρό ρεύμα για το τι θα γίνει μετά το τέλος των αυτοκρατοριών.
Ο πόθος των Ελλήνων για ελευθερία είναι ορμητικός. Ακόμα και σε συνθήκες μη ευνοϊκές, ο αγώνας κατά της σκλαβιάς φουντώνει.
Και μαζί με το ξίφος, η πρώτη των πρώτων φροντίδα είναι το πνεύμα, τα Γράμματα. Η ελευθερία στον τόπο θέλει πρώτα ελευθερία στη σκέψη και στην καρδιά. Εκεί θα καλλιεργηθούν ο πατριωτισμός, η συνείδηση, η ευθύνη, το καθήκον. Ας δούμε μερικά δείγματα, τα πρώτα σκιρτήματα για την οργάνωση της εκπαίδευσης!
…
Στο σημερινό πρώτο άρθρο παρουσιάζονται οι πρώτες Συνταγματικές και Διοικητικές Ρυθμίσεις.
Νομική Διάταξις της Ανατολικής Χέρσου Ελλάδος
Σάλωνα, 15 Νοεμβρίου 1821
τμήμα Β΄, Κεφάλαιον Δεύτερον
Περί Αρείου Πάγου
ΚΔ΄. Ο Άρειος Πάγος οφείλει να φροντίζη περί σχολείων, ορφανοτροφείων, νοσοκομείων εις τας πόλεις να συστηθώσι, των οποίων όλων έχει την επίσκεψιν. Ομοίως να φροντίζη και περί πάντων όσα αφορώσι την ηθικήν του έθνους βελτίωσιν, και επί το κρείττον μεταβολήν της γεωργίας, και άλλων τεχνικών αναγκαίων.
…
Νόμος της Επιδαύρου
ήτοι Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος
Άστρος, 13 Απριλίου 1823.
Τμήμα Δ΄, Κεφάλαιον Α΄.
Περί καθηκόντων του Βουλευτικού Σώματος.
Λζ΄. Η δημόσιος εκπαίδευσις είναι υπό την προστασία του Βουλευτικού Σώματος
τμήμα Ζ΄., Κεφάλαιον Ι΄
π.ζ΄. Συστηματικώς να οργανισθή η εκπαίδευσις της νεολαίας, και να εισαχθή καθ’ όλην την Επικράτειαν η Αλληλοδιδακτική μέθοδος από την Διοίκησιν.
…
Σχέδιον Συντάγματος: 6 Ιουλίου 1823
Τμήμα Αον, Περί γενικών δικαιωμάτων.
ιδ. Προσδιορισμός δημοσίου εκπαιδεύσεως, επίσης κοινώς εις όλους τους πολίτας.
…
Πολιτικόν Σύνταγμα της Ελλάδος
Τροιζήνα, 1 Μαίου 1827.
Κεφάλαιον Γ΄. Δημόσιον δίκαιον των Ελλήνων.
Άρθ. 10. Οι Έλληνες έχουσι το δικαίωμα να συσταίνωσι καταστήματα παντός είδους, παιδείας, φιλανθρωπίας, βιομηχανίας και τεχνών, και να εκλέγουσι διδασκάλους δια την εκπαίδευσίν των.
Κεφάλαιον ΣΤ΄. Περί της Βουλής.
Άρθ. 85. Επαγρυπνεί [η Βουλή] εις την δημόσιον παιδείαν, και προστατεύει αυτήν, καθώς και την ελευθερία του τύπου, την γεωργίαν, το εμπόριον, την πρόοδον των επιστημών και κοινωφελών τεχνών και την βιομηχανίαν.
Βιβλιογραφία:
Η εκπαίδευση κατά την Ελληνική Επανάσταση 1821-1827
(τεκμηρωτικά κείμενα), Τόμος Α΄ (1821-1825), Έρευνα – Παρουσίαση: Δαυίδ Αντωνίου, Βουλή των Ελλήνων, Αθήνα: 2002
Ακολουθείστε το iPaidia στο Google News
