Οι αναγκαίες οι αλλαγές στην Επαγγελματική Εκπαίδευση

ΑΝΑΓΚΑΙΕΣ ΟΙ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΗΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

του Θέμη Κοτσιφάκη, εκπαιδευτικού στο 3^ο ΕΠΑΛ Χαλανδρίου

Βαριά κτυπημένη από τις συνεχείς «μεταρρυθμίσεις» που υπέστη (κυριολεκτικά) η Δευτεροβάθμια Επαγγελματική Εκπαίδευση στη χώρα μας, ιδιαίτερα την τελευταία 20ετία. Από τα ΤΕΛ και τις ΤΕΣ (1985) οδηγηθήκαμε στα ΤΕΕ (1998) και μετά στα ΕΠΑΛ και τις ΕΠΑΣ (2006) και από εκεί στα σημερινά ΕΠΑΛ και τις ΣΕΚ (2013). Είναι κοινή, δυστυχώς, η διαπίστωση όλων όσων ασχολούνται με την Τεχνική – Επαγγελματική Εκπαίδευση πως είναι ο αδύναμος κρίκος του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Οι απόψεις που κυριαρχούν σε μεγάλο μέρος της κοινωνίας γι’ αυτήν είναι φανερά απαξιωτικές. Οι αιτίες είναι πολλές. Είναι φανερό πως για να αλλάξει μια αντίληψη γερά εδραιωμένη στο σώμα μιας κοινωνίας απαραίτητη προϋπόθεση είναι, πάνω από όλα, η αλλαγή των ασκούμενων πολιτικών. Υποστήριζα πάντα στα κείμενά μου πως απαιτείται μια σοβαρή πολιτική στήριξης της ΤΕΕ από την πολιτεία. Αυτό πρακτικά σημαίνει τη δημιουργία ενός αξιόπιστου και καλά δομημένου Επαγγελματικού Λυκείου, που θα αποτελεί πόλο έλξης για τους μαθητές και μαθήτριες για τις γνώσεις που θα παρέχει, τις αξίες που θα μεταδίδει, τις δυνατότητες καλλιέργειας των ταλέντων και ανάπτυξης των δεξιοτήτων κάθε παιδιού, την προοπτική συνέχισης των σπουδών και τις χειροπιαστές επαγγελματικές διεξόδους στην αγορά εργασίας.

Μια εκπαιδευτική αλλαγή, λοιπόν, κατά τη γνώμη μου θα κριθεί ως επιτυχής ή μη, αν συνδυάσει τα παραπάνω.

Το 2013, με το νόμο 4186 και την υπαγωγή σε διαθεσιμότητα 2.500 εκπαιδευτικών από τα ΕΠΑΛ και τις ΕΠΑΣ, η Επαγγελματική Εκπαίδευση δέχθηκε ένα ακόμη ισχυρό πλήγμα. Τη σχολική χρονιά που τελειώνει αποκαταστάθηκε το μεγάλο αυτό τραύμα με την επιστροφή των εκπαιδευτικών που είχαν τεθεί σε διαθεσιμότητα και την επαναλειτουργία όλων των ειδικοτήτων που είχαν καταργηθεί.

Τώρα βρισκόμαστε μπροστά σε μια νέα φάση αλλαγών στην επαγγελματική εκπαίδευση. Ας δούμε το σημερινό τοπίο και κάποιες σημαντικές αλλαγές που θα πρέπει να γίνουν.

Η δημιουργία ενός Λυκείου για την Επαγγελματική Εκπαίδευση θα πρέπει:

• να αναιρεί τη μέχρι σήμερα πολυδιάσπαση της δευτεροβάθμιας ΤΕΕ ενοποιώντας τη,
• να βοηθάει τους μαθητές και μαθήτριες να ανακαλύπτουν τα ιδιαίτερα ταλέντα και τις δεξιότητές τους,
• να αναβάλλει την οριστική επαγγελματική επιλογή για μια πιο ώριμη ηλικία,
• να διαμορφώνει θετικές προσωπικότητες των μαθητών/μαθητριών ως αυριανών δημοκρατικών πολιτών,
• να παρέχει στέρεες γενικές γνώσεις, ώστε να μην κλείνει δρόμους για τη συνέχιση των σπουδών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση,
• να εξασφαλίζει βασικές τεχνολογικές γνώσεις (ευρύτερες και ειδικότερες), που θα αποτελούν το υπόβαθρο για μια επιτυχημένη ένταξη στην εργασία,
• να οδηγεί στη χορήγηση επαγγελματικών δικαιωμάτων για τους απόφοιτους,
• να αφήνει ανοικτούς τους δρόμους για την παραπέρα ειδίκευση ή και διευκολύνει την επανεκπαίδευση σε άλλη ειδικότητα,
• να εξασφαλίζει την πρώτη επαφή των αποφοίτων του με την εργασία, με αξιοπρεπείς όρους εργασίας και ασφάλισης και με την εποπτεία του σχολείου.

Οι προτάσεις που δόθηκαν στη δημοσιότητα στο πλαίσιο του διαλόγου νομίζω πως απαντούν θετικά, στο βαθμό που θα μετατραπούν σε εφαρμοσμένη εκπαιδευτική πολιτική, στις παραπάνω «απαιτήσεις» για ουσιαστικές αλλαγές στη Επαγγελματική Εκπαίδευση.

Η Επαγγελματική Εκπαίδευση και η μετέπειτα Κατάρτιση αφορούν σήμερα 160.000 νέους και νέες. Συγκεκριμένα, οι μαθητές και μαθήτριες των ΕΠΑΛ (ημερήσιων και εσπερινών) τη σχολική χρονιά 2015-16 είναι περίπου 90.000. Επίσης περίπου 10.000 ως 11.000 σπουδάζουν στις ΕΠΑΣ άλλων Υπουργείων εκτός του Παιδείας. Τέλος, περίπου 30.000 σπουδάζουν στα δημόσια και άλλοι 30.000 στα ιδιωτικά ΙΕΚ.

Στον Παρακάτω πίνακα βλέπουμε την εξέλιξη του μαθητικού δυναμικού από το σχολ. έτος 2008-09 μέχρι το 2014-15. Παρατηρούμε ότι ο ιδιωτικός τομέας έχει ελάχιστη συμμετοχή (σε αντίθεση με το χώρο των ΙΕΚ, όπου υπάρχει ισότιμη παρουσία).

Η Επαγγελματική Εκπαίδευση και η αρχική Κατάρτιση είναι ένα σύστημα που στη χώρα μας αναπτύχθηκε άναρχα και αμέθοδα. Τόσο από πλευράς προγραμματισμού όσο και από πλευράς σχεδιασμού των ειδικοτήτων ελάχιστα συνδέθηκε με την οικονομία της χώρας. Δυο πολύ σημαντικές, λοιπόν, προϋποθέσεις για να στεριώσει η μεταρρύθμιση είναι η σύνδεσή της με την αναγκαία και διακηρυγμένη ήδη παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας μας και ο συνολικός σχεδιασμός και η διαχείρισή της από ένα ενιαίο κέντρο, προκειμένου να αποφεύγονται οι αντιφάσεις, οι επικαλύψεις και η αποσπασματικότητα.

Το Επαγγελματικό Λύκειο, ως σχολείο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, έχει ένα πολύ σημαντικό κοινωνικό έργο να επιτελέσει. Η επιτυχής πραγμάτωση αυτού του έργου απαιτεί προσεκτικό σχεδιασμό, βάσει των σύγχρονων επιστημονικών δεδομένων, αλλά και αποφασιστικές τομές στο πλαίσιο μιας πολυδιάστατης εκπαιδευτικής πολιτικής. Η πολύπλευρη ψυχοκοινωνική στήριξη των μαθητών/-τριών των ΕΠΑΛ, η αποκατάσταση κοινωνικών «τραυμάτων» και η μαθησιακή υποστήριξη σε βασικές γνώσεις θα βοηθήσουν ουσιαστικά στην επανένταξη στο σχολείο χιλιάδων μαθητών/-τριών. Έτσι, ο νέος σχεδιασμός του ΕΠΑΛ καλείται να αναλάβει έναν πολύ σημαντικό ρόλο στη μείωση της μαθητικής διαρροής. Υπάρχουν διεθνώς έρευνες που αποδεικνύουν πόσο σημαντικός είναι αυτός ο ρόλος. Οι αλλαγές αυτές, βέβαια, πρέπει να συνδυάζονται με τις ευρύτερες μεταρρυθμιστικές τομές, όπως είναι η καθιέρωση της 14χρονης υποχρεωτικής εκπαίδευσης με τη συμπερίληψη της βαθμίδας του Λυκείου σε αυτή, σε πρώτη φάση με τη σημερινή δομή του (Γενικό – Επαγγελματικό – Εσπερινό).

Ο μετασχηματισμός του ΕΠΑΛ σε ένα σχολείο, που θα περιλαμβάνει Α΄ τάξη με ενιαίο πρόγραμμα, Β΄ τάξη με επιλογή τομέα επαγγελμάτων, Γ΄ τάξη με επιλογή επαγγελματικής ειδικότητας και μεταλυκειακό έτος ειδίκευσης – μαθητείας, ανταποκρίνεται στις σημερινές ανάγκες για μια αναβαθμισμένη Επαγγελματική Εκπαίδευση, όπως αναλύεται παραπάνω. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι και οι πολύχρονες αναζητήσεις μας μέσω του εκπαιδευτικού κινήματος, που εμπλούτισαν τη συλλογική σοφία του κλάδου, συμπίπτουν σε μια τέτοια κατεύθυνση.

Οι αλλαγές αυτές, σε συνδυασμό με τις εξίσου αναγκαίες αλλαγές στο περιεχόμενο του σχολείου, ανοίγουν ξανά την εκπαιδευτική συζήτηση για το εκπαιδευτικό όραμα του Ενιαίου Λυκείου θεωρίας και πράξης και της αξιοποίησης σε αυτή την κατεύθυνση των θετικών χαρακτηριστικών του Πολυκλαδικού Λυκείου. Μια τέτοια συζήτηση οφείλει να είναι όντως ανοικτή και οραματική και, παρά το γεγονός ότι δεν αφορά άμεσα την τρέχουσα εκπαιδευτική πολιτική, οφείλει να την επηρεάζει θετικά και να γεννά ιδέες προς αυτή την κατεύθυνση που θα δοκιμάζονται στην πράξη