Ο Εσωτερικός Κανονισμός Λειτουργίας. Μια από τις πλευρές της αξιολόγησης

Πριν από λίγο το ΙΕΠ ανάρτησε τους «ενδεικτικούς» εσωτερικούς κανονισμούς λειτουργίας των σχολείων, ως μια προσπάθεια να εφαρμόσει την αξιολόγηση, χωρίς να κάνει αναφορά σε αυτή.

Τσιώλης Σωτήρης

Οι εκπλήξεις, από την ανάγνωση των κειμένων, διαδέχονται η μία την άλλη. Πρόκειται για κείμενα ενδεικτικά της άγνοιας των συντακτριών \ συντακτών για τις σημερινές ανάγκες του Σχολείου, για τα τεκταινόμενα στην κοινωνία, για το δίκαιο και την ισχύουσα νομοθεσία και προφανώς για τις παιδαγωγικές αρχές που διέπουν την ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας.

Ας ξεκινήσουμε από τα διάφορα ηχηρά και πολυσύλλαβα, τα οποία κατά καιρούς συναντάμε σε διάφορα κείμενα του ΥΠΑΙΘ και του ΙΕΠ. Σύμφωνα με το κείμενο ο εσωτερικός κανονισμός αποτελεί εργαλείο για «να διαμορφώνεται στο σχολείο ένα παιδαγωγικό και διδακτικό κλίμα που διευκολύνει την απρόσκοπτη, μεθοδική και αποτελεσματική λειτουργία του». Είναι προφανές ότι στηρίζεται στη λαϊκή παροιμία «ο Μανόλης με τα λόγια χτίζει ανώγεια και κατώγια». Οι συντάκτριες \ συντάκτες του κειμένου πιστεύουν ότι αν ένα σχολείο έχει εσωτερικό κανονισμό θα λυθούν ως δια μαγείας τα προβλήματα που διαταράσσουν την εύρυθμη λειτουργία του σχολείου.

Βέβαια όπως είναι γνωστό μια από τις κυρίαρχες θεωρητικές παραδοχές των κειμένων που εκδίδει το ΙΕΠ είναι ο λογικός θετικισμός και η στροφή προς τη γλώσσα. Οπότε η πραγματικότητα μπορεί να αλλάξει αν της δώσουμε άλλα ονόματα. Όπως έλεγε ο Οργουελ στο 1984 «ο πόλεμος είναι ειρήνη», η ακόμη καλύτερα όπως οι καλόγεροι των μεσαιωνικών μοναστηριών βάφτιζαν το κρέας ψάρι.

Ως απόρροια των προηγουμένων ακολουθούν κι άλλα βαρύγδουπα. Όπως αναφέρεται στο κείμενο στόχοι του εσωτερικού κανονισμού είναι η ανάπτυξη δεξιοτήτων, όπως η δημιουργικότητα, ο αυτοέλεγχος, η συναίσθηση της ευθύνης, η συνεργασία, η ενσυναίσθηση, ο αμοιβαίος σεβασμός, η αλληλοκατανόηση, η αποδοχή της διαφορετικότητας, ο σεβασμός όλων σε κοινούς συμφωνημένους κανόνες, η περιβαλλοντική συνείδηση, η προστασία της υγείας, καθώς και η εδραίωση της ισότητας, της αλληλεγγύης και της δημοκρατίας. Βέβαια αγνοήθηκε η τηλεπάθεια και τα ταξίδια στο χρόνο, αλλά ας μην είμαστε πλεονέκτες.

Από τα προηγούμενα είναι προφανές ότι το συγκεκριμένο κείμενο θεωρεί ότι η ανάπτυξη της προσωπικότητας του μαθητή μπορεί να γίνει με τσελεμεντέδες. Οι κοινωνικοί ετεροκαθορισμοί, το διαφορετικό πολιτισμικό κεφάλαιο (οφείλουμε να ενημερώσουμε τις συντάκτριες \ τους συντάκτες του κειμένου ότι την έννοια του συμβολικού και πολιτισμικού κεφαλαίου την εισήγαγε βεμπεριανός ο Πιερ Μπουρντιέ), αγνοούνται. Προφανώς για τις συντάκτριες\τους συντάκτες του κειμένου η αγνόηση της πραγματικότητας σηματοδοτεί και την κατάργησή της.

Όμως ας μην μπούμε σε βαθιά νερά. Ας μείνουμε στο κείμενο. Ποιος σεβασμός σε κοινούς και συμφωνημένους κανόνες θα αναρωτηθεί ο έκπληκτος αναγνώστης, όταν λίγο πιο κάτω διαβάζει ότι ένα μέρος του κανονισμού αποτελείται από την ισχύουσα νομοθεσία; Μα ο σεβασμός στα όσα η εκάστοτε εξουσία επιτάσσει.

Βέβαια το κείμενο δεν σταματά στα προηγούμενα. Λίγο πιο κάτω διαβάζουμε ότι μέσω του κανονισμού επιδιώκεται:

«Να εξασφαλίζεται ένα υποστηρικτικό πλαίσιο για να πραγματοποιείται με επιτυχία το εκπαιδευτικό έργο και η απρόσκοπτη συμμετοχή όλων στην εκπαιδευτική διαδικασία. Να καλλιεργείται κατάλληλο κλίμα για την ανάπτυξη της προσωπικότητας του/της κάθε μαθητή/μαθήτριας αλλά και όλων των μελών της σχολικής κοινότητας. Να διασφαλίζεται η σωματική και ψυχική υγεία όλων των μελών της σχολικής κοινότητας. Να δημιουργούνται οι συνθήκες αξιοπρεπών και αποδοτικών συνθηκών διδασκαλίας, μάθησης και εργασίας».

Σοκ και δέος καταλαμβάνει τον αναγνώστη εκπαιδευτικό. Βρε τόσο καιρό να μην γνωρίζει ότι με τη σύνταξη ενός κανονισμού μπορεί να θέσει τέτοιους μεγαλεπήβολους στόχους. Πως μου ξέφυγε αναρωτιέται. Ιδίως όταν διαβάζει ότι μέσω αυτού μπορεί να διασφαλίσει την σωματική και ψυχική του υγεία. Του ‘ρχεται όπως λέει ο λαός «τόμπολα». Διότι μέχρι χτες θεωρούσε ότι χρειάζεται προσωπικό για να λειτουργεί καλά το σχολείο, ότι η ανάπτυξη της προσωπικότητας του μαθητή\της μαθήτριας, οι αξιοπρεπείς και αποδοτικές συνθήκες εργασίας και μάθησης καθορίζονται κυρίως από παράγοντες που βρίσκονται έξω από το σχολείο, όπως έμαθε από την Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης. Τόσος κόπος και χρόνος άσκοπα ξοδεμένος, ενώ θα μπορούσε να τα γράψει σε ένα χαρτί και με μαγικό τρόπο να λύσει τόσα και τόσα προβλήματα.

Και έτσι φτάσαμε στο κύριο μέρος του εσωτερικού κανονισμού. Εδώ η άγνοια του δικαίου οδηγεί στην προτροπή στην παρανομία. Όπως αναγράφεται στο κείμενο: «Για λόγους ασφάλειας των μαθητών/μαθητριών, αλλά και για την ομαλή λειτουργία του προγράμματος η είσοδος του σχολείου/οι είσοδοι του σχολείου κλείνουν στις 8:15.Σε περίπτωση που μαθητής/μαθήτρια προσέρχεται χωρίς αιτιολογία με καθυστέρηση, για να μην δημιουργείται αναστάτωση στο παιδαγωγικό έργο του τμήματος που φοιτά, παραμένει στον χώρο υποδοχής που έχει καθοριστεί ή προβλέπονται άλλες διευθετήσεις και εισέρχεται στην τάξη του/της μετά την ολοκλήρωση του πρώτου δίωρου (9:40)».

Εδώ η Παιδαγωγική και η Κοινωνική Εργασία έχουν πάει περίπατο. Στο κείμενο υποδηλώνεται ρητά ότι τα προβλήματα λύνονται με κατασταλτικά μέτρα. Αυτό βέβαια δεν είναι κάτι το καινοφανές, είναι γνωστό εδώ και πολύ καιρό στην εκπαιδευτική κοινότητα. Το ΥΠΑΙΘ και το ΙΕΠ και όλη η κυβερνητική πολιτική των τελευταίων χρόνων στηρίζονται στην παραδοχή ότι «πονάει κεφάλι, κόβει κεφάλι».

Εκείνο όμως που εκπλήσσει είναι ότι το κείμενο αγνοεί τη βασική αρχή του κράτους δικαίου, ότι κάποιος τιμωρείται όταν για κάποιο λόγο υποπίπτει σε κάποια παράβαση. Μόνο που αυτό δεν ισχύει στην περίπτωση των παιδιών. Η καθυστέρηση στην προσέλευση δεν οφείλεται στο παιδί, αλλά στην οικογένεια. Εδώ όμως τιμωρείται το παιδί και όχι οι γονείς του. Οπότε το κείμενο διέπεται από την λογική «βάρα το σαμάρι, για να τ’ ακούσει ο γάιδαρος». Αυτό βέβαια θα εκπέσει με την πρώτη προσφυγή στα δικαστήρια.

Όμως η στόχευση του κειμένου είναι άλλη. Η μαθήτρια \ ο μαθητής πρέπει να τιμωρείται, ώστε να εμπεδώσει ότι στην παραγωγή δεν ισχύουν τα όσα λαμπερά και φαντασμαγορικά προβάλλονται προηγούμενα.

Σε πολλά σημεία το κείμενο επαναλαμβάνει τη νομοθεσία. Η ώρα προσέλευσης και αποχώρησης, το διδακτικό ωράριο, το ωρολόγιο πρόγραμμα, η φοίτηση, η σχολική εργασία και το διάλειμμα προβλέπονται από τη νομοθεσία και οι γονείς ενημερώνονται από το διευθυντή του σχολείου και από την\τον εκπαιδευτικό της τάξης και στην αρχή της χρονιάς και κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους. Επίσης, όπως προβλέπεται από το νόμο, όλα αυτά συζητούνται στο Σύλλογο Διδασκόντων στην αρχή και στο τέλος κάθε σχολικής χρονιάς, και ενδιάμεσα όποτε κριθεί αναγκαίο.

Εκεί που βλέπει κανείς την απόσταση του κειμένου από την εκπαιδευτική πραγματικότητα είναι η αναφορά στους σχολικούς χώρους. Όσο καιρό εργάζομαι στην Πρωτοβάθμια ο σεβασμός στο σχολικό χώρο υπήρχε πάντα από τα παιδιά. Οι μικρές παραβάσεις (πέταμα σκουπιδιών στο προαύλιο), διορθώνονταν άμεσα με την παρέμβαση του εφημερεύοντα εκπαιδευτικού. Το πρόβλημα των ακάθαρτων προαυλίων, (φύλλα, χώματα), των ακατάλληλων αιθουσών, της έλλειψης εκπαιδευτικού υλικού δεν δημιουργείται από τους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς, αλλά από την έλλειψη προσωπικού καθαριότητας και από την απουσία πολιτικής βούλησης για σχολικά κτίρια που να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις.

Ας περάσουμε τώρα στο κεφάλαιο «Συμπεριφορά -Δικαιώματα -Υποχρεώσεις». Το κείμενο όσον αφορά τους εκπαιδευτικούς απλά αναπαράγει την ισχύουσα νομοθεσία.

Όσον αφορά τους μαθητές και τους γονείς η απόσταση του κειμένου από την πραγματικότητα μεγαλώνει. Είναι η πλήρης αποτύπωση της γραφειοκρατικής άποψης για την εκπαίδευση. Αγνοεί και την παιδική ψυχολογία και την συμβουλευτική των γονέων. Αγνοεί τις σύγχρονες κοινωνικές αλλαγές όσον αφορά τα ηλεκτρονικά μέσα. Ας μην αναφερθούμε στα όσα λέει η Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Η μαθήτρια \ ο μαθητής προσεγγίζεται σαν πορτοκάλι που μπορεί να το κόψεις στα δυο και στα τέσσερα. Η βαθύτερη παραδοχή του κειμένου είναι ότι κοινωνικά και ψυχολογικά προβλήματα μπορούν να διορθωθούν με διοικητικά μέτρα. Όποια\όποιος πιστεύει ότι κάτι τέτοιο είναι δυνατό αγνοεί την ιστορία και την κοινωνία και «πλανάται».

Κλείνοντας είναι προφανές ότι το εν λόγω κείμενο είναι η εφαρμογή της σχετικής Υπουργικής Απόφασης. Όπως προβλέπεται σε αυτή ο εσωτερικός κανονισμός συγκροτείται στη βάση της ισχύουσας νομοθεσίας και των παιδαγωγικών αρχών. Όσον αφορά τη νομοθεσία είναι ήδη καταγραμμένη σε δεκάδες κείμενα. Ας αναθέσει το ΥΠΑΙΘ σε κάποιο ειδικό να την καταγράψει και να την αναρτήσει ο Σύλλογος Διδασκόντων στην ιστοσελίδα του. Ποιος ο λόγος να αποτυπώνεται σε ένα ακόμη κείμενο. Όσον αφορά τις παιδαγωγικές αρχές αυτές αποτελούν μέρος της καθημερινής εργασίας της \ του εκπαιδευτικού. Οι γονείς και κυρίως ο εκπρόσωπος του Δήμου με ποια κριτήρια θα μπορούν να εκφράζουν γνώμη γι’ αυτές. Στη βάση αυτή γιατί να μην εκφέρει ο εκπρόσωπος του Δήμου και άποψη για τον τρόπο με τον οποίο πετούν τα διαστημόπλοια, η για τον εσωτερικό κανονισμό των νοσοκομείων.

Είναι προφανές επομένως από τα προηγούμενα ότι το κείμενο δεν κομίζει «Γλαύκα εις Αθήνας». Μάλλον αυτές \ αυτοί που το συνέταξαν έχουν γλαύκωμα έναντι της εκπαιδευτικής και της κοινωνικής πραγματικότητας. Οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να απορρίψουν με ξεκάθαρο τρόπο την προσπάθεια του ΥΠΑΙΘ και του ΙΕΠ να μετατρέψουν το σχολείο σε έναν απέραντο γραφειοκρατικό μηχανισμό εξυπηρέτησης των επιχειρηματικών συμφερόντων.