Το ζήτημα, παρότι ενίοτε επισκιάζεται από άλλα, παραμένει ένα πολύ σοβαρό θέμα για τον κλάδο των εκπαιδευτικών.

Του Πάνου Ντούλα

Καθηγητή Αγγλικής – Κοινωνικών Επιστημών

ΕΠΑΛ Διονύσου

Στη σειρά άρθρων που θα ακολουθήσει, θα προσπαθήσουμε να θίξουμε αρκετά από τα ζητήματα που άπτονται του μισθολογίου και να απαντήσουμε σε ερωτήματα όπως:

Ποιος είναι ο μικτός μισθός των εκπαιδευτικών τώρα;
Ποιες και πόσες είναι οι κρατήσεις κι οι φόροι τώρα;
Πόσα παίρνουν οι εκπαιδευτικοί καθαρά, δηλαδή «στο χέρι»; Τι διαφορές έχουν οι απολαβές των εκπαιδευτικών ανάλογα με το εργασιακό τους καθεστώς, την προϋπηρεσία τους, την κατοχή θέσης ευθύνης, τις σπουδές τους, τον τόπο κατοικίας, την οικογενειακή τους κατάσταση κι άλλα κριτήρια;
Πόσα έχουν χάσει (ή κερδίσει) οι εκπαιδευτικοί μέσα στην τελευταία πενταετία, δηλ στη διακυβέρνηση ΝΔ-Μητσοτάκη λόγω πληθωρισμού και άλλων μεταβολών;
Πόσα έχουν χάσει (ή κερδίσει)μηνιαία και ετήσια οι εκπαιδευτικοί μέσα στην τελευταία 15ετία, δηλαδή μετά την κρίση και τα Μνημόνια;
Πόσα παίρνουν οι Έλληνες κι Ελληνίδες εκπαιδευτικοί σε σχέση με τους συναδέλφους και τις συναδέλφισσές τους στην Ευρώπη;
Τι ζητάμε (οι εκπαιδευτικοί) ως «δίκαιη αμοιβή»;
Και άλλα πιθανώς που μπορεί να προκύψουν…

Για την ανάλυση των παραπάνω δεδομένων, θα γίνει έρευνα αρχείου και θα χρησιμοποιηθούν πίνακες και διαγράμματα του Excel.
Ιστορικά

Ιστορικά στην Ελλάδα, μετά το 1911 οι εκπαιδευτικοί ήταν υπάλληλοι της Κεντρικής Διοίκησης. Η μισθοδοσία των εκπαιδευτικών συνήθως καθοριζόταν με Νόμο του Κράτους και δεν ήταν αποτέλεσμα συλλογικών διαπραγματεύσεων όπως σε άλλες χώρες. Καθώς, όμως, αυτή η έρευνα θα ασχοληθεί με τη μισθολογική κατάσταση και εξέλιξη των τελευταίων ετών, θα αναφερθούν μόνο οι πιο πρόσφατοι Νόμοι.

Ο βασικός Νόμος που καθόριζε το Μισθολόγιο των εκπαιδευτικών της τελευταίας προμνημονιακής δεκαετίας ήταν ο Νόμος 3205/2003 που δημιούργησε τότε νέα ΜΚ (Μισθολογικά Κλιμάκια), ενοποίησε κάποια επιδόματα και, σε συνδυασμό με τις ετησίως εκδοθείσες Εγκυκλίους και άλλες συμπληρωματικές διατάξεις, καθόριζε το μισθολογικό πλαίσιο μέχρι και το 2010.Όσον αφορά τις ασφαλιστικές Κρατήσεις, οι καθοριστικοί Νόμοι ήταν αρκετά παλαιότεροι, ενώ στους Φόρους εφαρμοζόταν η κατά καιρούς ισχύουσα γενική φορολογική πολιτική. Τα Δώρα τέλος καθορίζονταν κυρίως με τον Νόμο 1082/1980.

Μετά την υπογραφή Μνημονίου, το 2010-12 όλα αυτά άλλαξαν (προς το χειρότερο) με μια σειρά μισθολογικών, ασφαλιστικών και φορολογικών διατάξεων. Οι κυριότερες νομοθετικές παρεμβάσεις ήταν οι πρώτες περικοπές το 2010 με το Μνημόνιο 1 (Νόμος 3845/2010), το «Ενιαίο Μισθολόγιο» τον Οκτώβρη του 2011 (Νόμος 4024/2011), το Νέο Μισθολόγιο τον Δεκέμβρη του 2015 (Νόμος 4354/2015) καθώς και οι πιο πρόσφατες τροποποιήσεις το 2023 (Νόμος 5045/2023), διάφοροι νόμοι για το ασφαλιστικό και τις κρατήσειςέτσι όπως συμπληρώνονται από την εκάστοτε ισχύουσα φορολογική πολιτική, διάφορες εφαρμοστικές εγκύκλιοι, κ.ά. Μετά από όλα αυτά, έχουν επέλθει σοβαρές αλλαγές στη δομή και λογική του Μισθολογίου, εκ των οποίων οι κυριότερες είναι ότι:

Δεν εφαρμόστηκε από το 2009 και πέρα η τιμαριθμική αναπροσαρμογή του μισθού, δηλο μισθός δεν αυξάνεται κάθε χρόνο με βάση τον πληθωρισμό όπως γινόταν πριν το Μνημόνιο, με αποτέλεσμα να χάνεται σιγά-σιγά μέρος του εισοδήματος σε μονάδες αγοραστικής δύναμης.
Αλλοιώθηκε σοβαρά η ακώλυτη μισθολογική εξέλιξη βάσει αποκλειστικά της προϋπηρεσίας: αρχικά το 2011 τα 18 Μισθολογικά Κλιμάκια καταργήθηκαν και η εξέλιξη συνδέθηκε με «βαθμούς»,αξιολόγηση και ποσόστωση στην ανέλιξη ενώ στη συνέχεια το 2015 επανήλθαν τα Μισθολογικά Κλιμάκια (19 διετή πλέον, καθώς με άλλο νόμο αυξήθηκαν τα αναγκαία έτη για σύνταξη στα 40) με προωθημένη, ωστόσο, μισθολογική εξέλιξη (ή αναστολή της εξέλιξης) και σύνδεση με αξιολόγηση.
Καταργήθηκαν τα Δώρα Χριστουγέννων και Πάσχα (το 2010 αρχικά μειώθηκαν και το 2012 καταργήθηκαν εντελώς).
Καταργήθηκαν διάφορα επιδόματα όπωςδιδακτικής προετοιμασίας, εξωδιδακτικής απασχόλησης,μεταπτυχιακού και διδακτορικού, ειδικής αγωγής, γάμου, κ.ά.
Επιβλήθηκαν μια σειρά από (υποτίθεται) έκτακτες κρατήσεις(πχ 2% επιπλέον κράτηση για ανεργία, 1% επιπλέον για το κομμένο ΕΦΑΠΑΞ, 0,5% επιπλέον για ΜΤΠΥ, έκτακτη εισφορά αλληλεγγύης, κ.ά.) εκ των οποίων κάποιες παραμένουν ακόμη.
Μειώθηκε το αφορολόγητοαρχικά και με μια σειρά από άλλες ρυθμίσειςκόπηκαν φοροαπαλλαγές και ουσιαστικά αυξήθηκε ο καταβαλλόμενος φόρος (άρα μειώθηκε ο καθαρός μισθός).
Μειώθηκε έμμεσα η αμοιβή στη δευτεροβάθμια με την αύξηση ωραρίου κατά 2 ώρες εβδομαδιαία το 2013 (Νόμος 4152/2013).
Κλάπηκε η μισθολογική προϋπηρεσία δύο ετών του 2016 και του 2017 .
Αυξήθηκε η αμοιβή των στελεχών εκπαίδευσης πρόσφαταενώμε τον ίδιο νόμο (Νόμος 5045/2023) δόθηκε μια καθολική οριζόντια αύξηση περίπου 43 ευρώ καθαρών.
Και άλλα διάφορα, συνήθως αρνητικά…

Βασικός Μηνιαίος Μικτός Μισθός

Γενικά

Μετά από όλες αυτές τις ριζικές αλλαγές, έμεινε η εξής εικόνα και δομή στο Μισθολόγιο, σε σχέση με τις απολαβές: στην ουσία, ο Βασικός συν 3 επιδόματα για τους περισσότερους εκπαιδευτικούς στα σχολεία.

Ο Βασικός Μηνιαίος Μικτός Μισθός έχει 19 Μισθολογικά Κλιμάκια (ΜΚ) για τους υπαλλήλους Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης (από το 1 μέχρι το 19), που εξελίσσονται ανά διετία, έχοντας όμως συνδεθεί εν μέρει με την Αξιολόγηση. Οι μικτές αποδοχές μας βρίσκονται στα 1.162 ευρώ Βασικό Μηνιαίο Μικτό Μισθό για τον υπάλληλο ΠΕ με ΜΚ 1. Αυτός ο αριθμός προκύπτει από τον πολλαπλασιασμό του 780 που είναι ο εισαγωγικός Βασικός Μικτός Μηνιαίος Μισθός για υπάλληλο ΥΕ (Υποχρεωτικής Εκπαίδευσης) στο Δημόσιο επί 1,4 που είναι ο συντελεστής για τους υπαλλήλους ΠΕ (Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης).

Με βάση τον Νόμο 4354/2015, ο Βασικός Μηνιαίος Μικτός Μισθός προσαυξάνεται για κάθε 2 έτη προϋπηρεσίας κατά 59 ευρώ μικτά (αυτό το ποσό προκύπτει από την πρόσθεση στο αμέσως προηγούμενο ΜΚ των 59 ευρώ δηλαδή του γινόμενου 1.092*0,0540).

Σε αυτά τα ποσά πρέπει να προστεθούν τα 70 ευρώ επιπλέον μικτά σε κάθε ΜΚ οριζόντια που δόθηκαν πρόσφατα με τον Νόμο 5045/2023. Το γιατί δόθηκε οριζόντια αύξηση ίδια για όλα τα ΜΚ κι όχι ποσοστιαία (πχ με αύξηση του Βασικού Μισθού για ΥΕ και άρα και για ΠΕ) είναι ζήτημα προς διερεύνηση.

Η εικόνα που προκύπτει είναι αυτή που φαίνεται στον παρακάτω Πίνακα.

Σημειωτέο ότι ο βασικός μηνιαίος μικτός μισθός των Περιφερειακών Διευθυντών Εκπαίδευσης είναι βάσει θέσης ο καταληκτικός ΜΚ 19, ο οποίος πολλαπλασιάζεται επιπλέον και με συντελεστή 1,2 δηλ 2.224*1,2 = 2.669 ευρώ. Αντίστοιχα, του Ειδικού Γραμματέα το ίδιο αλλά πολλαπλασιάζεται επί 1,3 (επομένως 2.224*1,3=2.891) ενώ του Γενικού Γραμματέα επί 1,5 δηλ 2.224*1,5=3.336. Αυτά τα επιπλέον ποσά δίνονται πέρα από τα όποια επιδόματα θέσης.
Το «κλεμμένο ΜΚ»

Η διετία προϋπηρεσίας για να πάρει κανείς το επόμενο ΜΚ ισχύει μεν αλλά με την αφαίρεση οποιασδήποτε προϋπηρεσίας τα ημερολογιακά έτη 2016 και 2017. Αυτό έγινε με τον Νόμο 4354/2015, ώστε να διατηρηθεί σταθερή προσωρινά η συνολική μισθολογική δαπάνη για το Δημόσιο αλλά πλέον έχει αρχίσει να δημιουργεί εμφανείς ανισότητες. Πχ για όσους δούλευαν τότε ως μόνιμοι έχει «κρυφτεί» μισθολογικά (προσοχή, όχι συνταξιοδοτικά) προϋπηρεσία 24 μηνών και χάνουν από τότε κάθε μήνα ένα ολόκληρο ΜΚ δηλ 59 ευρώ μικτά ή περίπου 34 ευρώ καθαρά τον μήνα.

Για αυτούς που τότε εργάζονταν ως αναπληρωτές, έχουν «κρυφτεί» μισθολογικά οι μήνες που δούλευαν (πχ 10+10=20 μήνες) και χάνουν τα αντίστοιχα χρήματα. Για όσους δεν δούλευαν τότε στο δημόσιο σχολείο αλλά έχουν προσληφθεί μετά, αυτή η περίοδος «μη προσμέτρησης» δεν υπάρχει. Οπότε πρακτικά, μπορεί να υπάρχουν στο ίδιο σχολείο άνθρωποι με προϋπηρεσία πχ 4 ετών που ανήκουν σε άλλο ΜΚ, χωρίς διαφοροποίηση σπουδών ή άλλων κριτηρίων παρά με το μόνο κριτήριο του πότε ακριβώς δούλεψαν! Αλλιώς, ειπωμένο, πρακτικά μπορεί να υπάρχουν στο ίδιο σχολείο εκπαιδευτικοί που ανήκουν στο ίδιο ΜΚ λόγω προϋπηρεσίας αλλά κάποιοι από αυτούς να έχουν εργαστεί έως και 2 έτη παραπάνω!

Αξιολόγηση

Ένα δυνητικά σοβαρό πρόβλημα μπορεί να δημιουργηθεί από την σύνδεση μισθολογίου με την αξιολόγηση και την προωθημένη μισθολογική εξέλιξη. Αυτή αρχικά εισήχθη με έναν πολύ σκληρό βαθμολογικό-μισθολογικό μηχανισμό (Νόμος 4024/2011)που προέβλεπε ότι δεν προάγονται όλοι στον επόμενο βαθμό παρά μόνο με θετική αξιολόγηση και σε κάποιο ποσοστό. Αυτό δεν πρόλαβε να εφαρμοστεί πλήρως και καταργήθηκε με τον Νόμο 4354/2015. Ωστόσο, ο τελευταίος αυτός Νόμος προβλέπει την αλλοίωση (εξέλιξη ή αναστολή) της ακώλυτης μισθολογικής εξέλιξης που προβλέπεται και εξειδικεύεται περαιτέρω από τον πρόσφατο Νόμο 4823/2021 περί Αξιολόγησης εκπαιδευτικών.

Συγκεκριμένα, ο μεν νόμος 4354/2015 προβλέπει στο άρθρο 12 γενικά ότι «…υπάλληλοι που βαθμολογούνται με άριστα κατά μέσο όρο σε τρεις συνεχόμενες ετήσιες αξιολογήσεις δύνανται να εξελίσσονται ταχύτερα στη μισθολογική κλίμακα της κατηγορίας τους, λαμβάνοντας ένα επιπλέον μισθολογικό κλιμάκιο…». Όμως, αυτό δεν προβλέπεται για όλους τους τυχόν αξιολογούμενους ως άριστους αλλά για «…ποσοστό…το οποίο θα κυμαίνεται μεταξύ 5% και 15%, λαμβανομένης υπόψη της εκάστοτε δημοσιονομικής συγκυρίας…».

Στο ίδιο άρθρο αλλά στην επόμενη παράγραφο προβλέπεται η στέρηση για έναν χρόνο της αυτόματης μισθολογικής εξέλιξης μετά από τρεις συνεχόμενες ετήσιες αρνητικές αξιολογήσεις για τον υπάλληλο ως «ανεπαρκής». Στον ειδικό νόμο περί Αξιολόγησης εκπαιδευτικών, όμως, έξι χρόνια μετά (Νόμος 4823/2021), προβλέπεται στο άρθρο 56 ότι«…παραλείψεις ή παραβιάσεις διατάξεων [για την αξιολόγηση εσωτερική ή εξωτερική ] … συνιστούν αντικειμενικό λόγο αναστολής οιασδήποτε διαδικασίας εξέλιξης του στελέχους της εκπαίδευσης, του εκπαιδευτικού ή του μέλους Ε.Ε.Π. και Ε.Β.Π., συμπεριλαμβανομένης της αυτόματης μισθολογικής εξέλιξής του….».

Από τα παραπάνω, συνάγουμε ότι έχει αλλοιωθεί σοβαρά η έννοια της ακώλυτης μισθολογικής εξέλιξης, τουλάχιστον όσον αφορά το θεσμικό – τυπικό της μέρος. Λόγω της αποφασιστικής στάσης-αντίστασης του εκπαιδευτικού κινήματος δεν έχουν εφαρμοστεί στην ολότητά τους αυτές οι διατάξεις μέχρι τώρα.
Προωθημένη λόγω σπουδών

Με τον νόμο περί Ενιαίου Μισθολογίου (Νόμος 4024/2011),καταργήθηκαν τα μέχρι τότε ισχύοντα επιδόματα μεταπτυχιακών και διδακτορικών σπουδών και στη θέση τους μπήκανε η προωθημένη μισθολογική εξέλιξη κατά 2 και 6 χρόνια αντίστοιχα. Αυτό με τον επόμενο νόμο του 2015 (Νόμος 4354/2015)διπλασιάστηκε σε 4 και 12 χρόνια αντίστοιχα, δηλαδή η κατοχή συναφούς μεταπτυχιακού πριμοδοτείται με 2 ΜΚ και η κατοχή διδακτορικού με 6 ΜΚ (μέχρι 6 αθροιστικά αν υπάρχουν και τα δύο). Πρακτικά, αυτό αλλοιώνει την αυτόματη μισθολογική εξέλιξη αποκλειστικά βάσει προϋπηρεσίας και δίνει 2*59=118 ευρώ μικτά στους κατόχους μεταπτυχιακού επιπλέον τον μήνα και 6*59 =354 ευρώ μικτά τον μήνα επιπλέον στους κατόχους διδακτορικού. Με βάση αυτά, προκύπτουν οι τωρινοί μικτοί μηνιαίοι μισθοί όπως φαίνονται στον πίνακα παρακάτω:

Ας τα δούμε αυτά με ένα απλό παράδειγμα: ένας εκπαιδευτικός σήμερα με 17 χρόνια υπηρεσίας κανονικά θα έπρεπε να είναι στο ΜΚ 9 και να παίρνει 1.634 ευρώ μικτά. Λόγω «κλοπής» του ενός ΜΚ, είναι σήμερα στο ΜΚ 8 και παίρνει μικτά 1.575 ευρώ. Αν έχει μεταπτυχιακό, όμως, παίρνει αυτόματα 2 ΜΚ και πάει στο ΜΚ 10 οπότε φτάνει τα 1.693 ευρώ. Αν έχει διδακτορικό, παίρνει 6 ΜΚ (προσοχή: αθροιστικά με το μάστερ, δηλόχι επιπλέον 6 αλλά επιπλέον 4 του μάστερ) και φτάνει το ΜΚ14 δηλ παίρνει 1.929 ευρώ μικτά μηνιαίως.
Επιδόματα

Στον Βασικό Μηναίο Μικτό Μισθό προστίθενται τα παρακάτω επιδόματα και προκύπτει από το άθροισμα ο Συνολικός Μηνιαίος Μικτός Μισθός.

Πίνακας

Επίδομα οικογενειακής παροχής:Μετά τις πρόσφατες αυξήσεις με τον Νόμο 5045/2023, το επίδομα αυτό είναι επιπλέον 70 ευρώ μικτά για πρώτο παιδί, 50 ευρώ επιπλέον για δεύτερο, 50 ευρώ επιπλέον για τρίτο, 50 ευρώ επιπλέον για τέταρτο παιδί και 70 ευρώ επιπλέον για πέμπτο παιδί και πέρα. Αυτό δίνεται μέχρι το 18ο έτος του τέκνου και μέχρι το 24ο αν φοιτά σε μεταλυκειακό ίδρυμα.
Επίδομα απομακρυσμένων – παραμεθόριων περιοχών: 100 ευρώ μικτά επιπλέον.
Επίδομα ανθυγιεινής εργασίας: 150 ευρώ επιπλέον αλλά δεν αφορά την εκπαίδευση.
Επίδομα θέσης ευθύνης: Επιπλέον 195 ευρώ μικτά για υποδιευθυντή, 358-501για διευθυντή, 455 για Σύμβουλο,715 για ΔΙΠΕ-ΔΙΔΕ, 1.170 για ΠΔΕ, 1.820 για ΓΓ Υπουργείου, κτλ. Αυτά τα ποσά αυξήθηκαν πρόσφατα κατά 30% (Νόμος 5045/2023).

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Ο μικτός μηνιαίος μισθός των εκπαιδευτικών, μετά τις μεγάλες περικοπές των Μνημονίων, έχει δεχθεί πλήγματα και κινείται ο μεν βασικός μεταξύ 1.162 και 2.224 ευρώ τον μήνα, τα δε επιδόματα έχουν περιοριστεί (με εξαίρεση τα επιδόματα για θέσεις ευθύνης). Επίσης, έχουν κοπεί άλλες σημαντικές απολαβές όπως τα Δώρα Χριστουγέννων και Πάσχα. Η αυτόματη μισθολογική εξέλιξη αποκλειστικά βάσει προϋπηρεσίας έχει αλλοιωθεί, με τις εξαιρέσεις να προκύπτουν λόγω «μη αναγνώρισης» μισθολογικά προϋπηρεσίας για το 2016 και 2017, λόγω σπουδών και δυνητικά λόγω αξιολόγησης.

Στο επόμενο άρθρο, θα μελετήσουμε τις Κρατήσεις που γίνονται στον μισθό και που καθορίζουν τελικά τον «καθαρό μισθό», δηλπόσα παίρνουμε εν τέλει στο χέρι.