Μαθητές με ειδικές ανάγκες: Εκπαίδευση χωρίς αποκλεισμούς

Επιτροπή Διαλόγου για την Ειδική Αγωγή – Επιμόρφωση διδασκόντων στη διαφοροποίηση της διδασκαλίας – Εγκύκλιος για προτάσεις Τμημάτων Ένταξης

Ρεπορτάζ: Μίνα Κωστοπούλου

Μεταφέρεται στα σχολεία γενικής εκπαίδευσης η υποστήριξη μαθητών στα Τμήματα Ένταξης; Θα καταργηθούν ως τέτοια; Μήπως θέλουν να καταργήσουν την Παράλληλη Στήριξη; Με τα Ειδικά Σχολεία τι θα γίνει;

Αυτά και άλλα τόσα ερωτήματα βρέθηκαν στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος της εκπαιδευτικής κοινότητας τις προηγούμενες ημέρες επ’ αφορμή της τροπολογίας για την Ειδική Αγωγή. Με την τροπολογία που πέρασε εισάγεται η δυνατότητα επιλογής είτε του αναλυτικού προγράμματος της γενικής εκπαίδευσης ή του πλαισίου αναλυτικού προγράμματος της Ειδικής Αγωγής στα Δημοτικά Ειδικά Σχολεία. Παράλληλα, εισάγεται και ο θεσμός της συνεκπαίδευσης στην κατεύθυνση της “βελτίωσης των ψυχοκοινωνικών δεξιοτήτων των μαθητών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες ή / και αναπηρία, της ανάπτυξης της ενσυναίσθησης των μαθητών των γενικών σχολείων και της καλλιέργειας του σεβασμού της διαφορετικότητας”.

Τα παραπάνω ερωτήματα, πέρα από την ιδεολογική τους βάση, την πεποίθηση που μπορεί να φέρουν για το πώς πρέπει να υποστηρίζεται ένα παιδί με μαθησιακές δυσκολίες ή μειωμένες δυνατότητες επικοινωνίας και προσαρμογής, πολλές φορές χαρακτηρίζονται από τη συνήθη αδράνεια απέναντι στην αλλαγή. Η συμπερίληψη, η συνεκπαίδευση για τους μαθητές της Ειδικής Αγωγής αποτελούν τομή στην καθημερινότητά τους, τομή στην καθημερινότητα των γονέων τους, αλλά και των δασκάλων. Κάτι από το παρελθόν μένει πίσω και η εκπαίδευση καλείται να λειτουργήσει με άλλους όρους και ρυθμούς.

“Σχολείο για όλους σημαίνει σχεδιάζω από την αρχή για όλους, ώστε να υπάρχει ευελιξία και προσβασιμότητα σε μαθητές και με γνωστικές δυσκολίες, αλλά και με αναπηρίες” λέει στην “Α” η Θεοδώρα Αστέρη, διευθύντρια Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης στο υπουργείο Παιδείας. “Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο βρισκόμαστε σε διαδικασία διαλόγου και για την ειδική αγωγή” συμπληρώνει.

Ξεκινά Επιτροπή Διαλόγου για την Ειδική Αγωγή

Το επόμενο διάστημα στόχος είναι να ξεκινήσουν οι εργασίες της Επιτροπής Διαλόγου για την Ειδική Αγωγή, μιας επιτροπής στην οποία θα κληθούν να συμμετάσχουν εκπαιδευτικοί, αλλά και ομοσπονδίες Ατόμων με Αναπηρία, προκειμένου να υπάρξει ο σπόρος για μια συνολική νομοθετική ρύθμιση για την ειδική αγωγή. Στο ίδιο πλαίσιο, προωθείται από την επόμενη σχολική χρονιά η επιμόρφωση των διδασκόντων ώστε να μπορούν να αντεπεξέλθουν στη διαφοροποίηση της διδασκαλίας.

Τι αλλάζει όμως στη σχολική καθημερινότητα στην πράξη από ‘δω και στο εξής; Στόχος είναι ο εκπαιδευτικός στα Τμήματα Ένταξης να μπορεί μέσα στην τάξη του γενικού σχολείου να υποστηρίζει τους μαθητές του, προκειμένου να περιορίζεται η περιθωριοποίησή τους από την υπόλοιπη μαθητική κοινότητα. Σημαίνει αυτό ότι θα μπορεί να βοηθά λιγότερο αποτελεσματικά τους μαθητές; Μένει να φανεί. Ωστόσο, με την απαραίτητη επιμόρφωση και το αναγκαίο υλικό διαφοροποιημένης διδασκαλίας, η συνεργασία των εκπαιδευτικών μέσα στην τάξη μπορεί να φέρει θετικά αποτελέσματα.

“Το εκπαιδευτικό υλικό σήμερα για τα παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες δεν είναι επαρκές” λέει η Σοφία Ζαρκανίτη, δασκάλα σε ένα Τμήμα Ένταξης στη Μακρινεία Αγρινίου. Μιλά για τη σημασία τού να καλείται “ο δάσκαλος να προσαρμόσει την εκπαιδευτική διαδικασία στις ανάγκες των παιδιών και να ξεφύγει η διδασκαλία από το δασκαλοκεντρικό μοντέλο”. “Η Ελλάδα είναι πολύ πίσω στην Ειδική Αγωγή. Τα τελευταία χρόνια μόλις έχουμε πανεπιστημιακά τμήματα σχετικά με το αντικείμενο. Επίσης, οι υποδομές που υπάρχουν όσον αφορά και στα σχολικά κτήρια είναι περιορισμένες”.

Αξίζει να σημειωθεί πως τις επόμενες μέρες αναμένεται για πρώτη φορά από το 2008 να βγει εγκύκλιος προκειμένου οι τοπικές κοινωνίες να προτείνουν τις ανάγκες τους για τα Τμήματα Ένταξης.

Τι συμβαίνει με την Παράλληλη Στήριξη;

Σηματοδοτεί η συμπεριληπτική εκπαίδευση την κατάργηση της Παράλληλης Στήριξης; “Η Παράλληλη Στήριξη απευθύνεται σε έναν μαθητή και πραγματοποιείται εντός της τάξης για μαθητές όχι με γνωστικές δυσκολίες, αλλά με μειωμένες δυνατότητες επικοινωνίας και κοινωνικής προσαρμογής” συμπληρώνει, αναφέροντας ότι είναι ένα πρόγραμμα “σε πολύ καλή κατεύθυνση”.

Αυτή τη στιγμή υπάρχουν περίπου 5.000 εγκεκριμένες γνωμοδοτήσεις για Παράλληλη Στήριξη μαθητών στις υποχρεωτικές βαθμίδες της εκπαίδευσης. Όμως οι εκπαιδευτικοί είναι μόνο 2.800. Στην πράξη, ένας δάσκαλος Παράλληλης Στήριξης μπορεί να υποστηρίζει παραπάνω μαθητές από διάφορες τάξεις, οπότε η διαφορά ίσως να μην είναι τόσο μεγάλη. Συνεχίζει όμως να υπάρχει. Και απηχεί και ένα πρόβλημα όσον αφορά στον τρόπο με τον οποίο δίνονται οι γνωματεύσεις για την Παράλληλη Στήριξη. Πολλοί γονείς προτιμούν να την εξασφαλίσουν προκειμένου το παιδί τους να μην περιθωριοποιηθεί στο Τμήμα Ένταξης ή στο Ειδικό Σχολείο, όπως υποστηρίζουν εκπαιδευτικοί.

Από τους “αποκλίνοντες μαθητές”… στη συμπερίληψη

“Η Ελλάδα έχει νομοθετήσει από το 1985 για την Ειδική Αγωγή, αλλά δεν είχε θεσμοθετηθεί επαρκώς. Υπήρχαν τότε λίγα σχολεία, παλιά, τα λεγόμενα ‘αποκλινόντων μαθητών’. Από το 2000 θεσμοθετήθηκε η Ειδική Αγωγή με σχετικό τμήμα στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, αλλά και με τη συμμετοχή της χώρας στον Ευρωπαϊκό Φορέα για την Ειδική Αγωγή και τη Συμπερίληψη” λέει η Θ. Αστέρη. “Σήμερα υπάρχουν 500 σχολικές μονάδες Ειδικής Αγωγής και 930 οργανικές θέσεις στα Τμήματα Ένταξης” τονίζει.

“Στο πλαίσιο του φορέα αυτού έως το 2020 θα τρέξουν διάφορα projects για την πρώιμη παρέμβαση, δηλαδή για τη δυνατότητα να μπορούμε να παρέχουμε υποστήριξη σε ένα παιδί με δυσκολίες πριν πάει σχολείο ακόμη. Τα νηπιαγωγεία για παιδιά με προβλήματα όρασης, ακοής και κινητικά μας το ζητούν χρόνια αυτό. Και πράγματι, υπάρχει ανάγκη σε ένα παιδί με κώφωση, για παράδειγμα, να δοθεί η νοηματική γλώσσα πριν αυτό πάει στο σχολείο. Όπως και στην οικογένειά του” συμπληρώνει η Θ. Αστέρη.

Σήμερα, τα κυρίαρχα μοντέλα στην Ευρώπη για τη συνεκπαίδευση και την Ειδική Αγωγή μιλούν για συνεργασία της παιδιατρικής, από το μαιευτήριο ακόμη, με την Τοπική Αυτοδιοίκηση και το πρώτο σχολείο του παιδιού, ώστε να εξασφαλίζεται μέσα από όλους τους διαύλους η επιτυχημένη κοινωνική του ένταξη. “Μέχρι σήμερα το σύστημα αδυνατεί να βοηθήσει αποτελεσματικά τα παιδιά με δυσκολίες. Στη λογική της συμπερίληψης και της μεταφοράς των Τμημάτων Ένταξης στις γενικές τάξεις πρέπει να προωθηθούν αλλαγές στο σύνολο των προγραμμάτων των σχολείων, με το βλέμμα στραμμένο στις ανάγκες και στα δικαιώματα των μαθητών” υπογραμμίζει η Σ. Ζαρκανίτη. Αν οι θεσμοί και ο νόμος λειτουργήσουν στην κατεύθυνση αυτή, “είναι απαραίτητο να στηριχθεί από την εκπαιδευτική κοινότητα” συμπληρώνει.

avgi.gr/