Αποτελεί αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι η 11η Μαρτίου 2020 αποτελεί ορόσημο για την παιδεία, καθώς πρόκειται για την εναρκτήρια ημέρα κατά την οποία οι αρμόδιοι φορείς αλλά και το ανθρώπινο δυναμικό της εκπαίδευσης κλήθηκαν να επαναπροσδιορίσουν το ρόλο τους, να αναθεωρήσουν στάσεις και συμπεριφορές και να επανεκκινήσουν άμεσα και με νέους όρους το σύνολο των εκπαιδευτικών διαδικασιών, οι οποίες, λόγω του κορονοϊού, τέθηκαν τη δεδομένη χρονική στιγμή σε αναστολή.

 

Παναγιώτης Κουκουρίκος Δάσκαλος Ειδικής Αγωγής, ΠΕ71 Καθηγητής Πληροφορικής, ΠΕ86 Αναπληρωτής Εκπαιδευτικός

Το Υπουργείο Παιδείας επέδειξε ισχυρά αντανακλαστικά θέτοντας αρκετά γρήγορα ένα αυστηρό χρονοδιάγραμμα υλοποίησης εξ αποστάσεως δράσεων, χωρίς ωστόσο να εξασφαλίσει συνθήκες πρόσβασης για το σύνολο της μαθητικής κοινότητας. Είναι, επίσης, απορίας άξιο γιατί ενώ τα προτεινόμενα εργαλεία ήταν διαθέσιμα εδώ και πάρα πολλά χρόνια, δεν πραγματοποιήθηκε ουδέποτε μία ουσιαστική επιμόρφωση σε αυτά ώστε να υπάρξει έγκαιρη και στοχευμένη διάχυση στην εκπαιδευτική κοινότητα. Την ίδια στιγμή, oι εκπαιδευτικοί της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, για να μπορέσουν να υποστηρίξουν το όλο εγχείρημα και λειτουργώντας με γνώμονα την ατομική αλλά κυρίως την κοινωνική ευθύνη, συμμετείχαν ενεργά και αποφασιστικά, με ίδια μέσα και πόρους, κάτω από αντίξοες συνθήκες, σε μία κατ’ οίκον αυτομόρφωση σε εργαλεία εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, αποδεικνύοντας για μία ακόμη φορά ότι αποτελούν το θεμέλιο λίθο κάθε εκπαιδευτικής αλλαγής. Στην “εξίσωση της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης”, όμως, υπάρχουν ακόμα και σήμερα “δεδομένα” τα οποία απουσιάζουν αισθητά, αφενός λόγω έλλειψης προϋπάρχουσας εμπειρίας, αφετέρου επειδή η επιλεκτική αβλεψία τους εξυπηρετεί ποικιλοτρόπως στην παρούσα χρονική συγκυρία, αλλά και ένα “ζητούμενο” για την επόμενη μέρα στα σχολεία το οποίο έχει επισκιαστεί από το μονοπώλιο της συζήτησης για τις ημερομηνίες πιθανής επαναλειτουργίας τους.

Ως πρώτο δεδομένο, το οποίο απουσιάζει από τα συνεχή δελτία τύπου με τα οποία το τελευταίο διάστημα το Υπουργείο Παιδείας ανακοινώνει αριθμούς ψηφιακών τάξεων, εκπαιδευτικών και μαθητών που συμμετέχουν στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση, αξίζει να αναφέρουμε τον μέγιστο αριθμό ωρών που οι μαθητές και οι μαθήτριες, ιδιαίτερα αυτοί της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης αλλά και όχι μόνο, καλούνται να βρίσκονται μπροστά σε μία οθόνη Η/Υ, tablet ή smartphone. Η ασφαλής και πάνω απ’ όλα η υγιής αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών θα πρέπει να αποτελούν βασικές προτεραιότητες και δε θα πρέπει σε καμία περίπτωση να θυσιαστούν, ελέω κορονοϊού, στο βωμό της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, γκρεμίζοντας όλα αυτά που επί χρόνια προσπαθούμε να μεταδώσουμε στους μαθητές για τη σωστή και οριοθετημένη χρήση τους.

Το δεύτερο δεδομένο σχετίζεται με τους μαθητές με αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Αποτελεί κοινό μυστικό ότι η πλειοψηφία των μαθητών των ειδικών σχολείων απουσιάζει από το εγχείρημα της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Οι προτεινόμενες από το Υπουργείο Παιδείας πλατφόρμες για την ασύγχρονη και σύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση διέπονται μόνο επιφανειακά ή και καθόλου από τις αρχές του Καθολικού Σχεδιασμού για τη Μάθηση (Universal Design for Learning) και της Σχεδίασης για Όλους (Design-for-All) με αποτέλεσμα την απαράδεκτη νομιμοποίηση μίας εκπαιδευτικής πολιτικής κοινωνικού αποκλεισμού μίας ευάλωτης κοινωνικά ομάδας, όπως οι μαθητές με αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Θα πρέπει να υπάρξει άμεσα πρωτοβουλία για την αξιοποίηση της τεχνογνωσίας της πανεπιστημιακής κοινότητας, ώστε οι ίσες ευκαιρίες για όλους να μην αποτελέσουν για μία ακόμη φορά ευχολόγια σε παγκόσμιες ημέρες ατόμων με αναπηρία αλλά να αποκτήσουν ουσιαστική εφαρμογή με διαχρονική ισχύ.

Ένα τρίτο δεδομένο, το οποίο επίσης απουσιάζει από την όλη συζήτηση της κορονο-παιδείας είναι αυτό του περιεχομένου της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Η μεταφορά της εκπαιδευτικής διαδικασίας από την αίθουσα

διδασκαλίας σε ένα ηλεκτρονικό περιβάλλον σύγχρονης ή/και ασύγχρονης εκπαίδευσης είναι ένα έργο εξαιρετικά σύνθετο που απαιτεί πολλαπλές προσαρμογές. Δεν πρόκειται για μία απλή διαδικασία αποστολής δραστηριοτήτων, λήψης παραδοτέων και αναφορών ανατροφοδότησης. Η εξ αποστάσεως διδασκαλία διέπεται από πολύ συγκεκριμένες αρχές, μεθόδους και μέσα, για τα οποία στα προγράμματα σπουδών των παιδαγωγικών και καθηγητικών σχολών υπάρχουν ελάχιστες ή ακόμα και μηδενικές αναφορές, καθιστώντας την όλη διαδικασία δύστοκη για την πλειοψηφία των εμπλεκομένων και ταυτόχρονα αμφιλεγόμενη αναφορικά με την καταλληλότητα του περιεχομένου της διδασκαλίας και τα εξ αποστάσεως προσδοκώμενα αποτελέσματα.

Όσο για τη “διά ζώσης” επόμενη μέρα στα σχολεία, αν και εφόσον αποφασιστεί η επαναλειτουργία όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης, απαιτείται έγκαιρος και προσεκτικός σχεδιασμός από τους ιθύνοντες, καθώς οι εικόνες που μας έρχονται ήδη από σχολεία του εξωτερικού δε θα πρέπει να μας ξενίζουν αλλά να μας προβληματίζουν για τη δική μας ετοιμότητα αλλά και τη δυνατότητα εφαρμογής τους στην ελληνική πραγματικότητα. Παράλληλα, όμως, με το εγχείρημα της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης και τη λήψη μέτρων για την επαναλειτουργία των σχολείων, η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας, τα πολιτικά κόμματα, η πανεπιστημιακή κοινότητα, οι ομοσπονδίες των εκπαιδευτικών αλλά και οι σύλλογοι των γονέων θα πρέπει να συνεργαστούν άμεσα με στόχο τη διαμόρφωση προγραμμάτων αγωγής υγείας, τα οποία θα καλούνται να δώσουν λύσεις στις επείγουσες ψυχοκοινωνικές ανάγκες για ομαλή επανένταξη πρωτίστως των μαθητών αλλά ταυτόχρονα και των εκπαιδευτικών στα σχολεία. Το ζητούμενο σε αυτή την απρόβλεπτη νέα πραγματικότητα υπερβαίνει κάθε σύγχρονη τηλεδιάσκεψη ή ασύγχρονη ηλεκτρονική πλατφόρμα, για τον πολύ απλό λόγο ότι οι μαθητές και οι μαθήτριες, εν μία νυκτί, από τις αίθουσες και τις αυλές των σχολείων, από τα πάρκα και τις παιδικές χαρές, από τις παρέες των φίλων τους και την ξεγνοιασιά της παιδικής τους ηλικίας, υπέστησαν έναν κατ’ ανάγκη υποχρεωτικό εγκλεισμό στους τέσσερις τοίχους των σπιτιών τους.

Ας ελπίσουμε, η εξίσωση της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης και της δια ζώσης επανόδου στα σχολεία να βρει στο επόμενο διάστημα τη καλύτερη δυνατή λύση για όλους τους εμπλεκόμενους. Μην ξεχνάμε, εξάλλου, ότι τα σημαντικά δεδομένα και τα ουσιαστικά ζητούμενα δεν είναι οι αριθμητικοί δείκτες που θα καταγραφούν σε ένα ακόμη δελτίο τύπου αλλά τα ποιοτικά χαρακτηριστικά που θα βελτιώσουν διαχρονικά τις εκπαιδευτικές διαδικασίες αλλά και την παιδεία στο σύνολό της.

 

Παναγιώτης Κουκουρίκος

Δάσκαλος Ειδικής Αγωγής, ΠΕ71