Είναι εντελώς παράλογο η χώρα με την μεγαλύτερη ιστορική κληρονομιά στην τέχνη και στον αθλητισμό, αντί να φροντίζει να τα μεταλαμπαδεύει στις επόμενες γενιές, να τα αντιμετωπίζει ως αποπαίδια της εκπαίδευσης. Όλες οι εκπαιδευτικά αναπτυγμένες χώρες θεωρούν την τέχνη και τον αθλητισμό βασική προτεραιότητα των εκπαιδευτικών τους συστημάτων. Η δική μας χώρα τα αντιμετωπίζει ως αναγκαία κακά παρά το γεγονός ότι «εδώ κάποτε άρχισαν όλα».
Τα επιχειρήματα του εξοβελισμού της τέχνης και του αθλητισμού από το σχολείο
Αν ο αποκλεισμός των τεχνών και του αθλητισμού από το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα αποτελεί μέρος κατευθυνόμενων ενεργειών εκείνων που έχουν την δύναμη ή την εξουσία να αποφασίζουν για όλους, η ανοχή αυτού του γεγονότος μας αφορά όλους και είμαστε όλοι συνυπεύθυνοι.
Υπάρχει μια σαφής προσπάθεια υποβάθμισης της αξίας της διδασκαλίας των τεχνών και του αθλητισμού, σε σχέση με τα υπόλοιπα γενικά μαθήματα. Ακούγονται επιχειρήματα του τύπου: ότι δήθεν δεν πρόκειται για κάτι τόσο σημαντικό στη μόρφωση των παιδιών ώστε το σχολείο να ασχοληθεί, ότι αφορά μόνο την διασκέδαση των μαθητών, ότι αν θέλει κάποιο παιδί να ασχοληθεί σοβαρά με τις τέχνες ή τον αθλητισμό μπορεί άνετα να τα αναζητήσει ιδιωτικά και εξωσχολικά. Το κυριότερο και ταυτόχρονο το πιο προκλητικό επιχείρημα είναι το εξής: γιατί να ασχοληθεί κάποιο παιδί με τις τέχνες αν δεν πρόκειται να γίνει καλλιτέχνης ή με τον αθλητισμό αν δεν έχει σκοπό να γίνει αθλητής;
Τι να πρωτο-απαντήσει κανείς σε αυτούς τους αδύναμους ισχυρισμούς που δυστυχώς υπερισχύουν ως κεντρική άποψη της εκπαιδευτικής πολιτικής; Ότι οι τέχνες και ο αθλητισμός απελευθερώνουν το μυαλό και το σώμα και καλλιεργούν το συναίσθημα; Ότι αν σήμερα τα παιδιά δεν μυηθούν στις τέχνες και στον αθλητισμό αύριο ως ενήλικοι θα συγχέουν τις τέχνες και τον αθλητισμό με τα σκουπίδια που θα τους σερβίρουν; Ότι αν τα παιδιά δεν γνωρίσουν τον χορό, το θέατρο, τη μουσική, τα εικαστικά, τον αθλητισμό τότε αύριο ως ενήλικες πιθανόν να είναι πολύ αργά για να γίνουν καλοί θεατές, καλοί αναγνώστες, καλοί ακροατές, καλοί φίλαθλοι και να αποκτήσουν αγάπη για την τέχνη και τον αθλητισμό γενικότερα; Στο σχολείο όλοι οι μαθητές διδάσκονται φυσική όχι για να ανιχνεύσουμε ανάμεσά τους το νέο Αϊνστάιν ή τη νέα Κιουρί αλλά για να κατακτήσουν όλοι τους μια πολύτιμη πηγή γνώσης. Με το ίδιο σκεπτικό δεν θα έπρεπε να διδάσκονται π.χ και θέατρο; Όχι για να βρούμε την νέα Λαμπέτη ή τον νέο Χορν αλλά για να αποκτήσουν όλοι οι μαθητές θεατρική παιδεία. Εκτός και αν δεν θεωρούμε την τέχνη και τον αθλητισμό ως σημαντική κατάκτηση του πολιτισμού της ανθρώπινης φυλής που αξίζει να διδαχθεί και στις επόμενες γενιές.
Κανείς βέβαια δεν ισχυρίζεται ότι η διδασκαλία των τεχνών πρέπει να γίνει εις βάρος των υπόλοιπων γενικών μαθημάτων αλλά ότι πρέπει επιτέλους να σταματήσει η θεώρηση ότι σημαντική είναι μόνο εκείνη η γνώση η οποία μπορεί να εξαργυρωθεί ως επιτυχία στις εισαγωγικές εξετάσεις για την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Αν είμαστε στοιχειωδώς ειλικρινείς θα παραδεχτούμε ότι οι έλληνες μαθητές έχουν τεράστιο έλλειμμα αυτοπειθαρχίας, δημιουργικότητας και εκφραστικής ικανότητας. Οι τέχνες και ο αθλητισμός αν μη τι άλλο θα μπορούσαν να καλλιεργήσουν αυτές τις δεξιότητες.
Εύλογα κάποιος μπορεί να αμφιβάλει αν στο σχολείο μπορούν να συνδυαστούν τα γενικά μαθήματα με τις τέχνες και τον αθλητισμό. Μπορούν να χωρέσουν όλα αυτά μαζί; Προσωπικά θα του απαντούσα κατηγορηματικά: «Βεβαίως». Ποιες αποδείξεις έχω; Την πειστικότερη των αποδείξεων: «ήμουν μαθητής σε ένα τέτοιο σχολείο».
Όλα τα καλά χωράνε
Πριν από πολλά χρόνια η οικογένειά μου μετανάστευσε στην Μελβούρνη της Αυστραλίας αναζητώντας ένα καλύτερο αύριο. Εγώ λοιπόν ως μαθητής φοίτησα σε δημόσιο δημοτικό σχολείο μέχρι την 5η τάξη. Διδασκόμουν φυσικά τα περισσότερα γενικά μαθήματα που διδάσκονται και τα παιδιά στην Ελλάδα, όλα βέβαια στην Αγγλική γλώσσα. Όμως μια ολόκληρη μέρα της εβδομάδας (art-day) ήταν αφιερωμένη στις τέχνες: ζωγραφίζαμε, χορεύαμε, κάναμε γλυπτική, τραγουδούσαμε και μαθαίναμε μουσικά όργανα, παίζαμε θέατρο. Μια άλλη ολόκληρη μέρα της εβδομάδας (sport-day) καθώς και μια ώρα τις υπόλοιπες μέρες ήταν αφιερωμένη στον αθλητισμό: σε ένα αθλητικό πάρκο μέσα στο σχολείο παίζαμε οργανωμένα όλα σχεδόν τα αθλήματα. Οι δάσκαλοι μας συμβούλευαν και ανίχνευαν τις κλίσεις μας και τα ταλέντα μας για τα οποία ενημέρωναν συστηματικά τους γονείς μας. Επίσης μια τρίτη μέρα της εβδομάδος κάναμε επισκέψεις σε διάφορους χώρους πολιτιστικού ενδιαφέροντος. Η τσάντα έμενε στο σχολείο αλλά αυτό δεν έχει καμία σχέση με την ημέρα «τσάντα στο σχολείο» που εφαρμόζεται από φέτος για πρώτη φορά στη χώρα μας: στην Αυστραλία ο θεσμός αυτός ήταν απόλυτα ταιριαστός στο όλο σύστημα εκπαίδευσης ενώ στην χώρα μας έρχεται αποσπασματικά και σε αντίθεση με όλο το υπόλοιπο πλαίσιο. Ένα πολύ σημαντικό στοιχείο που θυμάμαι χαρακτηριστικά ήταν η διαρκής ενημέρωση μας για τα επαγγέλματα και για την ισότητα των επαγγελμάτων. Το σκεπτικό ήταν ότι καλό επάγγελμα είναι αυτό που σου ταιριάζει και σου αρέσει. Ήταν σαφές ότι δεν υπήρχε καμία κατηγοριοποίηση επαγγελμάτων, όπως δυστυχώς συμβαίνει στη χώρα μας και η οποία είναι αιτία πολλών στρεβλώσεων στο εκπαιδευτικό μας σύστημα. Ποτέ μου δεν ένιωσα να βαριέμαι σε αυτό το σχολείο, πάντα πήγαινα με μεγάλη χαρά. Βεβαίως θα αναρωτηθείτε : «καλές οι τέχνες και τα σπορ αλλά μαθαίνατε τίποτα από τα υπόλοιπα μαθήματα με δύο φορές την εβδομάδα μάθημα και τα βιβλία να μένουν στο σχολείο»; Θα συνεχίσω την αφήγησή μου και θα καταλάβετε.
Η οικογένειά μου επέστρεψε στη Ελλάδα όταν εγώ πήγαινα στην 6η Δημοτικού. Είχα πολύ μεγάλη δυσκολία στη γλώσσα αφού ήξερα ελάχιστα ελληνικά. Το μεγάλο σοκ όμως το έπαθα όμως την πρώτη μέρα που έκανα μάθημα. Παρακολουθούσα αποσβολωμένος τα άλλα παιδιά να κοιτάνε τον δάσκαλο να γράφει στον πίνακα κάτι κλάσματα και μετά να τα αντιγράφουν στο τετράδιό τους. Δεν μπορούσα να καταλάβω αυτό το είδος μετωπικού μαθήματος. Το περίεργο όμως είναι ότι μπορούσα ήδη να κάνω όλες τις πράξεις με τα κλάσματα αλλά όμως δεν θυμόμουν που και πότε τις είχαμε κάνει στο σχολείο μου στην Αυστραλία. Το μόνο σίγουρο είναι ότι τις είχα μάθει με μπαλάκια, με κουτάκια, με τριγωνάκια αλλά όχι από τον πίνακα. Ακόμα θυμάμαι την έκπληξη του δασκάλου μου όταν έκανα πρόσθεση κλασμάτων χωρίς τα γνωστά «καπελάκια» με μεγάλη μάλιστα ταχύτητα. Αυτό που συνέβη με τα μαθηματικά συνέβη και με τα περισσότερα άλλα μαθήματα: από κάπου τα ήξερα αλλά δεν θυμόμουν από πού.
Αυτό που θέλω να αποδείξω με το παράδειγμα της Αυστραλίας είναι ότι η διδασκαλία των τεχνών και του αθλητισμού μπορεί να συνυπάρχει αρμονικά με όλα τα υπόλοιπα μαθήματα αρκεί να πρόκειται για εκπαιδευτικό σύστημα με μια άλλη λογική. Στην Αυστραλία οι μαθητές διδάσκονταν τέχνες και αθλητισμό γιατί ήταν όλη η φιλοσοφία της εκπαίδευσης έτοιμη να τα υποδεχτεί ως ίσης αξίας με τα γενικά μαθήματα. Στο εκπαιδευτικό σύστημα της χώρα μας δυστυχώς κυριαρχούν οι ανισότητες σε όλα τα επίπεδα, ακόμα και στα μαθήματα αλλά και στα επαγγέλματα. Και ως προέκταση αυτού ως μοναδικό κίνητρο των μαθητών καλλιεργείται να είναι ο ανταγωνισμός, το βραβείο, ο πρωταθλητισμός και εν τέλει το ατομικό κέρδος. Αντί να είναι η χαρά της συμμετοχής, η ομαδικότητα, η ολιστική καλλιέργεια, η κοινωνικότητα και η εμπειρική ανακάλυψη πεδίων του εαυτού.
Απαιτούνται τολμηρές αλλαγές αλλά εμείς το μόνο που φαίνεται να μας απασχολεί είναι ο τρόπος εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Σε αυτή μου την αφήγηση το μόνο που με κάνει να λυπάμαι πραγματικά είναι το γεγονός ότι σήμερα η εκπαιδευτική πολιτική στην Αυστραλία έχει αλλάξει και ότι έχει επιλεγεί και εκεί ο δρόμος που ακολουθούν όλες οι αγγλοσαξονικές χώρες, της ιδιωτικοποίησης της εκπαίδευσης. Κρίμα πραγματικά.
Πρώτα η οικονομία, μετά η Παιδεία
Ένα ιδιαίτερα σημαντικό θέμα που ευνοούσε το σύστημα εκπαίδευσης εκείνης της εποχής στην Αυστραλία είναι ότι το σχολείο είχε ωράριο 9-4 για όλα τα παιδιά. Είναι αλήθεια ότι και στη χώρα μας για να χωρέσει η εκπαίδευση τα γενικά μαθήματα με τις τέχνες και τον αθλητισμό χρειάζονται περισσότερες ώρες παραμονής των μαθητών στο σχολείο. Κάποιοι στη χώρα μας ισχυρίζονται ότι θα ήταν πολύ κουραστικό για τα παιδιά. Μάλλον όμως δεν λαμβάνουν υπόψη τους ότι στη χώρα μας μετά το πρωινό σχολείο ακολουθεί σχεδόν πάντα η απογευματινή ζώνη ιδιωτικής εκπαίδευσης όπου παρεμπιπτόντως κανείς δεν πολυσκοτίζεται για την κούραση των παιδιών.
Στη χώρα μας φαίνεται ότι η οικονομία καθορίζει τα πάντα στην λειτουργία του σχολείου. Η τάση είναι να μειώνονται συνεχώς οι ώρες παραμονής των μαθητών στο σχολείο. Τα τελευταία χρόνια οι ώρες στο Γυμνάσιο έχουν μειωθεί κατά 3 εβδομαδιαία και κάτι παρόμοιο προτείνεται να συμβεί και στο Λύκειο. Όλα αυτά βέβαια με την δικαιολογία ότι γίνονται για το καλό των παιδιών. Προσωπικά θεωρώ ότι υπάρχει ένα άτυπο μοίρασμα ώστε όλοι να είναι ευχαριστημένοι: τα παιδιά θα πηγαίνουν λίγο στο σχολείο όπου θα μαθαίνουν λίγα πράγματα ώστε να πρέπει και να μπορούν από το μεσημέρι και μετά να συνεχίσουν στην ιδιωτική εκπαίδευση ό, τι δεν διδάχθηκαν δωρεάν στο σχολείο: τέχνες, αθλήματα, γλώσσες, εκγύμναση σε θέματα εξετάσεων, ειδική αγωγή κ.α. Που θέλω να καταλήξω; Ότι μπορεί το εκάστοτε υπουργείο Παιδείας να υπεραμύνεται την παροχή δωρεάν παιδείας στους μαθητές αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι πραγματικά την παρέχει αφού οι οικογένειες είναι αναγκασμένες να αναζητήσουν εξωσχολικά όσα το σχολείο δεν τούς προσφέρει όσον αφορά μια ολοκληρωμένη εκπαίδευση, βάζοντας βαθιά το χέρι στην τσέπη. Ο λόγος βέβαια που οι ίδιοι οι γονείς δεν διαμαρτύρονται και δεν απαιτούν το σχολείο να παρέχει ολοκληρωμένη μόρφωση στα παιδιά τους που εκτός από τα γενικά μαθήματα θα συμπεριλαμβάνει τις τέχνες και τον αθλητισμό είναι γιατί έχουν πειστεί ότι αυτά είναι πολυτέλεια για τα σχολεία. Στην πραγματικότητα όμως πρόκειται για αναγκαιότητα.
ΥΓ. Απαιτούνται γενναίες αλλαγές από όλους μας. Αλλιώς ας συνεχίσουμε να παραμυθιαζόμαστε ότι: «τα σχολεία μας είναι μια χαρά αφού τα ελληνόπουλα όταν πάνε στο εξωτερικό διαπρέπουν».
Ακολουθείστε το iPaidia στο Google News
