Η σημασία των προγραμμάτων σχολικών δραστηριοτήτων πολιτισμού

Προγράμματα Σχολικών Δραστηριοτήτων Πολιτισμού και η σημασία τους για το Σχολείο και την Κοινότητα. Σκέψεις, Προβληματισμοί και Ερωτήματα σχετικά με την σχεδιαζόμενη αναδιοργάνωση των Υποστηρικτικών Δομών Εκπαίδευσης

της Ιωάννας Δεκατρή, Εκπαιδευτικού Κλ. ΠΕ02 Υπεύθυνης Πολιτιστικών Θεμάτων Γ΄ΔΔΕ Αθήνας

Με αφετηρία την ανακοίνωση του Σχεδίου για την αναδιάρθρωση των Δομών Εκπαίδευσης, καταθέτουμε τις απόψεις μας που αφορούν σε ένα πεδίο της εκπαιδευτικής πράξης, το οποίο αγαπήθηκε από τους μαθητές και πέτυχε κάτι το αδιανόητο, να του αφιερώνουν τα παιδιά, οι έφηβοι και οι έφηβες τον ελεύθερο χρόνο τους, τουλάχιστον εδώ και δύο δεκαετίες!!! Αναφερόμαστε σε εκείνα τα «καινοτόμα σχολικά προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Αγωγής Υγείας και Πολιτιστικών θεμάτων», τα οποία είναι γνωστά ως Σχολικές Δραστηριότητες (Γ2/4867/92) και πραγματοποιούνται σε εθελοντική βάση από εκπαιδευτικούς και μαθητές εκτός ωρολογίου προγράμματος του Σχολείου με συντονισμό και καθοδήγηση από τους Υπευθύνους Σχολικών Δραστηριοτήτων.
Ο εν λόγω νέος σχεδιασμός αντιβαίνει σε οποιοδήποτε πόρισμα ή έκθεση του ίδιου του Υπουργού μας (π.χ. Έκθεση Γαβρόγλου του Μαΐου 2016 με βάση το δημόσιο διάλογο που είχε προηγηθεί, ή οποιεσδήποτε διαβεβαιώσεις των αρμοδίων στελεχών του ΥΠΕΘ (βλ. συνάντηση 4ης /11/2016 σύμφωνα με το με αρ. πρ. 168357/Δ2/11-10-2016 έγγραφό σας, καθώς και τα αναφερομένα στην εγκύκλιο με αρ. πρωτ. 170596/ΓΔ4/13-10-2016 για το σχεδιασμό των Προγραμμάτων Σχολικών Δραστηριοτήτων κατά την τρέχουσα σχολική χρονιά, σχετικά με τη συνάντηση όλων των υπευθύνων σχολικών δραστηριοτήτων)
Σε συνέχεια των παραπάνω ερχόμαστε να επισημάνουμε (και πάλι) τα εξής:
Τα προαιρετικά προγράμματα σχολικών δραστηριοτήτων, εμείς εδώ θα εστιάσουμε στα πολιτιστικά προγράμματα, είναι δομημένες ακολουθίες παιδαγωγικών αλληλεπιδράσεων με βάση την ομάδα, πολύμηνης διάρκειας κατ΄έτος και υποστηρίζονται από τους Υπευθύνους Πολιτιστικών Θεμάτων και Σχολικών Δραστηριοτήτων στις κατά τόπους Διευθύνσεις Εκπαίδευσης και στοχεύουν στην καλλιέργεια Κουλτούρας Δημοκρατίας, Διαλόγου, Συνεργασίας και Ανθρωπισμού στα σχολεία και στις Κοινότητες.
Οι υπεύθυνοι Π.Θ. και όχι μόνο, έχοντας αρχικά οι ίδιοι εκπονήσει προγράμματα σε επίπεδο σχολικής μονάδας ως εκπαιδευτικοί της τάξης, ως υπεύθυνοι είχαν και όλο τον διοικητικό, επιστημονικό, οργανωτικό συντονισμό των μακροπρόθεσμων πολιτιστικών προγραμμάτων στην περιοχή τους, λειτουργούσαν σε επίπεδο Διεύθυνσης και Υπουργείου, διοργάνωναν δωρεάν, εκτός διδακτικού και διοικητικού ωραρίου σεμινάρια και συνεργασίες σε τοπικό και διεθνές επίπεδο, με Μουσεία, Επιστημονικά Ιδρύματα, Πανεπιστήμια, φορείς, οργανισμούς, Τ.Α., κ.ά, προέβαιναν όπου χρειαζόταν, με διακριτικότητα σε επιτόπου παρεμβάσεις στα σχολεία, με βάση τις σύγχρονες θεωρίες παιδαγωγικής και διδακτικής, στα κατεξοχήν βιωματικού κι ερευνητικού προσανατολισμού πολιτιστικά προγράμματα ευρύτατης θεματολογίας, αποτελούσαν τον ενδιάμεσο «σύνδεσμο» , το «μαξιλάρι» απορρόφησης και διαχείρισης των κραδασμών μέσα στα σχολεία μέσω των ομαδικών – συλλογικών διεργασιών άσκησης στο δημοκρατικό διάλογο, καθώς επίσης το ίδιο συνέβαινε και μεταξύ των σχολείων και της Διοίκησης, ωθώντας σε μετασχηματισμό με δημιουργικό τρόπο της Κουλτούρας του σχολείου και μέσω αυτού και της ευρύτερης κοινότητας. Ήταν όχι οι «γραφειοκράτες», όπως τώρα ζητείται από τον εν λόγω σχεδιασμό του Υπουργείου, αλλά οι «συνάδελφοι», οι «συνεργάτες» του ανήσυχου παιδαγωγικά εκπαιδευτικού στην πράξη.
Τα πολιτιστικά προγράμματα είναι σε κάθε Διεύθυνση Εκπαίδευσης τα πλέον καινοτόμα και πολυάριθμα και θα το γνώριζαν αυτό στο Υπουργείο μας, αν έβλεπαν και αξιολογούσαν τα λεπτομερή Απολογιστικά Στοιχεία που στέλνουν όλοι οι Υπεύθυνοι στο τέλος κάθε διδακτικού έτους, εδώ και δύο δεκαετίες τουλάχιστον.
Επίσης, το γεγονός αυτό δείχνει τις ανάγκες των μαθητών, των εκπαιδευτικών και της κοινωνίας για μακρόχρονες πολιτιστικές δράσεις μέσα σε οργανωμένο πλαίσιο. Ήδη οι υπεύθυνοι πολιτιστικών θεμάτων δεν αρκούσαν για να καλύψουν τις ανάγκες και κατέβαλλαν τεράστιες προσπάθειες γι΄αυτό τον σκοπό. Πολύ δε περισσότερο στη Γ΄ΔΔΕ Αθήνας, που μόνη από τις Διευθύνσεις Εκπ/σης συγχωνεύεται με την αντίστοιχη της Δυτ. Αττικής!!! Πραγματικά δεν μπορούμε να αντιληφθούμε πώς αυτή η άκρως γραφειοκρατική, συγχωνευμένη δομή που προτείνεται μπορεί να λειτουργήσει προς όφελος του μαθητή και του σχολείου σε τόσο μεγάλο εύρος περιοχών με πολλές ανάγκες και ιδιαιτερότητες μαθητικών πληθυσμών και των οικογενειών τους. Η απόσταση της διοίκησης από την τάξη και την πράξη καθίσταται τεράστια! Είναι σαφής η μονοδιάστατη οπτική της και η κατάργηση της παροχής προσωπικής και άμεσης στήριξης, αλληλεπίδρασης κι ενδυνάμωσης στον εκπαιδευτικό, τον μαθητή και τη σχολική μονάδα.
Έχει επίσης ενδιαφέρον, καθώς ο θεσμός των υπευθύνων σχολικών δραστηριοτήτων συνολικά δεν κοστίζει σχεδόν τίποτα, καθώς δεν υπάρχει εδώ και χρόνια επίδομα θέσης, είναι επιτυχημένος και φαίνεται αυτό από την ανταπόκριση των σχολείων και των μαθητών ή των τοπικών κοινωνιών που υιοθετούν τα εγκεκριμένα από τις επιτροπές σχολικών δραστηριοτήτων πολιτιστικά κυρίως προγράμματα για να υλοποιούν ολόκληρα φεστιβάλ και γιορτές μαθητικής δημιουργίας σε τοπικό επίπεδο κάθε χρόνο.

(Δείτε τα προγράμματα εκδηλώσεων των Δήμων…)
Ακόμη, προβληματίζει από άποψη “λογιστική” και λογική πώς συγχωνεύονται ή καταργούνται δομές και θεσμοί επιτυχημένοι, αντίθετα από τις σύγχρονες θεωρίες μάρκετινγκ, που δεν κοστίζουν ή το κόστος απέχει παρασάγγας από το δήθεν πιο “οικονομικό” που δημιουργείται και ιδρύονται (με ποια άραγε κριτήρια 😉 θέσεις ευθύνης/ προϊσταμένων με πολλαπλάσια επιδόματα στις δομές Εκπαίδευσης!!!
Γιατί επίσης, πέραν κάθε λογικής οικονομίας απορρίπτεται η τεχνογνωσία στελεχών εκπαίδευσης και εκπαιδευτικών «multitask» – επιτρέψτε μου τον όρο, στους οποίους το Υπουργείο μας ή άλλοι φορείς και Ιδρύματα απευθύνονται, όταν θέλουν άμεσα αποτελέσματα για το σχεδιασμό, τη διοργάνωση και δικτύωση καινοτόμων πρακτικών; (Θυμίζω τη μεγάλη εκδήλωση που έγινε στο ΥΠΠΕΘ για τη βράβευση καινοτόμων προγραμμάτων που είχαν ως θέμα το προσφυγικό ζήτημα και αποσκοπούσαν στην αποδοχή, την ενσωμάτωση των παιδιών προσφύγων και των οικογενειών τους που στηρίχθηκε εξ ολοκλήρου από τους Υπευθύνους Σχολικών Δραστηριοτήτων;)
Με την έκρηξη του Προσφυγικού Ζητήματος, είναι καίριας σημασίας η ενδυνάμωση των δομών Πολιτισμού, με τις υπάρχουσες ενισχυμένες, σε μια κοινωνία που αλλάζει, καθώς καλείται να ενσωματώσει διαφορετικούς πολιτισμούς με άξονα τις αξίες της Δημοκρατίας και του Ανθρωπισμού, μέσα από την διαπολιτισμική αγωγή και διαμεσολάβηση. Έτσι, η αναβάθμιση των προαιρετικών προγραμμάτων πολιτισμού στα σχολεία αποτελεί προϋπόθεση της ομαλής μετάβασης στην εποχή της πολυπολιτισμικότητας, του σεβασμού στη διαφορετικότητα, στην έμφαση στην πολιτισμική διαμεσολάβηση και της ομαλής ένταξης των παιδιών θυμάτων της προσφυγικής κρίσης. Από κοινού με τα προγράμματα σχολικών δραστηριοτήτων για την προαγωγή της σωματικής, της ψυχικής και της σωματικής και κοινωνικής υγείας σε ένα περιβάλλον που υπηρετεί αυτό το σκοπό.
Τα πολιτιστικά προγράμματα (και όλα τα Προγράμματα Σχολικών Δραστηριοτήτων- Περιβαλλοντικής Εκπ/σης, Αγωγής Υγείας) αποτελούν την ανάσα του σχολείου. Διαμορφώνουν σκεπτόμενους ενεργούς πολίτες. Μπορούν και ενσωματώνουν με ομαλό τρόπο τους κραδασμούς της σχολικής κοινότητας. Καλλιεργούν πνεύμα συνεργασίας, διαλόγου και δια-πολιτισμού.
Από τον Πολιτισμό εκπηγάζουν έννοιες όπως ταυτότητες, καινοτομία και δημιουργικότητα. Η «έξυπνη» ανάπτυξη υφίσταται πλέον μέσω της πολιτισμικής πολυμορφίας, της καλλιέργειας του σεβασμού, του διαλόγου, της ένταξης και της αλληλεπίδρασης ως κοινωνικού συνόλου. Η πολιτιστική κληρονομιά είναι βασικός παράγοντας για την επίτευξη του στρατηγικού στοχου της Ευρώπης 2020 για την έξυπνη αειφόρο ανάπτυξη για όλους.
Ο πολιτισμικός γραμματισμός (Cultural literacy) λοιπόν, θα πρέπει να ενδυναμωθεί και να δημιουργηθούν οι κατάλληλες προϋποθέσεις για διάλογο και συνεργασία σε διαπολιτισμικό επίπεδο και την ανάπτυξη διαπολιτισμικών δεξιοτήτων (http://en.unesco.org/sdgs/shs) μέσα από την στήριξη των πολιτιστικών προγραμμάτων στο πλαίσιο του σχολείου και της τοπικής κοινωνίας.
Επίσης, οι προαιρετικού χαρακτήρα θεσμικά κατοχυρωμένες σχολικές δραστηριότητες αποτελούν σύμφωνα και με σχετικές διεθνείς έρευνες το πιο ουσιαστικό μέρος της εκπαίδευσης, καθώς τα παιδιά που συμμετέχουν σε αυτές είναι εκείνα με αποτελέσματα σχολικής επιτυχίας και δημιουργικής πορείας ζωής.
Οι Σχολικές Δραστηριότητες αποτελούν ποιοτικό κομμάτι της Ελληνικής Εκπαίδευσης και με τρόπους των πιο σύγχρονων διδακτικών μεθοδολογιών καθιστούν πιο αυτόνομο το σχολείο, παρέχουν δυνατότητες αυτενέργειας σε εκπαιδευτικούς και μαθητές, μεταβάλλουν συνολικά την «κουλτούρα» της τοπικής κοινωνίας και ρίχνουν γέφυρες ανθρωπισμού, σεβασμού και αλληλεπίδρασης – αλληλεγγύης, διδάσκοντας συνεργασία, διάλογο, πολιτειότητα.
Εξαρτάται λοιπόν, τι σχολείο θέλουμε…και τι είδους πολίτες…