Η μαθητική διαρροή στην Ελλάδα

Ο προσδιορισμός του μεγέθους της μαθητικής διαρροής βασίστηκε στη μέθοδο της «γενιάς μαθητών/τριών» (κοόρτης). Η παρακολούθηση της πορείας των μαθητών/τριών αφορά δεδομένα από το σχολικό έτος 2013-14 μέχρι και το προηγούμενο σχολικό έτος 2015-16.

Το 2008 χρονολογείται η τελευταία έρευνα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου για τη μαθητική διαρροή, όσον αφορά τα δεδομένα της γενιάς μαθητών/τριών 2003-04. Ο σχεδιασμός της νέας έρευνας και οι μεθοδολογικές επιλογές της ερευνητικής ομάδας καθορίστηκαν από την ανάγκη συγκρισιμότητας των αποτελεσμάτων της παρούσας μελέτης με εκείνα του παρελθόντος, ταυτόχρονα με την αξιοποίηση νέων ακριβέστερων εργαλείων καταγραφής, ώστε να διαγνωστεί και να αποτυπωθεί με σαφήνεια η τάση που παρουσιάζει το φαινόμενο της μαθητικής διαρροής στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια.

Βασικοί στόχοι της μελέτης του ΙΕΠ είναι: να διερευνηθούν θεωρητικά βασικές διαστάσεις του φαινομένου της μαθητικής διαρροής, να προσδιοριστεί το μέγεθος της μαθητικής διαρροής σε κάθε σχολική βαθμίδα και να καλυφθεί – όσο το δυνατόν – όλο το φάσμα των τύπων σχολείου στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, να προσδιοριστεί η κατανομή αυτής της διαρροής ως προς διάφορες ποιοτικές παραμέτρους, να διαπιστωθεί αν τα σύγχρονα δεδομένα αναπαράγουν ή ανατρέπουν τα παλαιότερα και να γίνουν επιμέρους και κατά περίπτωση συγκρίσεις με ευρήματα παλαιότερων ερευνών, ώστε να διαπιστωθεί η διαχρονική εξέλιξη του φαινομένου της μαθητικής διαρροής ως προς διάφορες μεταβλητές (π.χ. φύλο, διοικητική περιφέρεια), να συγκριθεί αδρομερώς η μαθητική διαρροή στην ελληνική δευτεροβάθμια εκπαίδευση με τη μαθητική διαρροή άλλων χωρών (κυρίως της Ευρωπαϊκής Ένωσης) και με το συναφές θέμα της Πρόωρης Εγκατάλειψης του Σχολείου (ΠΕΣ – ESL- Early School Leaving), να εξαχθούν συμπεράσματα για την υφιστάμενη κατάσταση όσον αφορά τη μαθητική διαρροή και να διατυπωθούν προτάσεις εκπαιδευτικής πολιτικής για την αντιμετώπιση της μαθητικής διαρροής, βάσει των επικαιροποιημένων ποσοτικών δεδομένων (πρακτικός προσανατολισμός της έρευνας), να συμπληρωθεί το υπάρχον κενό στην εκπαιδευτική έρευνα κατά την τελευταία δεκαετία, όσον αφορά τις απογραφικές μελέτες για τη μαθητική διαρροή.

Εργαλείο παροχής πρωτογενών δεδομένων για την απογραφική έρευνα του Παρατηρητηρίου αποτέλεσε το πληροφοριακό σύστημα συλλογής στοιχείων της εκπαίδευσης «Μyschool» (ΙΤΥΕ Διόφαντος), το οποίο ξεκίνησε τη γενικευμένη λειτουργία του κατά το έτος 2013.

Τα βασικά συμπεράσματα της μελέτης συμπυκνώνονται στα ακόλουθα:

Η μαθητική διαρροή ως μέγεθος παρουσιάζει διαχρονικά σημαντική μείωση.

Η διαχρονική εξέλιξη του δείκτη της Πρόωρης Εγκατάλειψης του Σχολείου (ΠΕΣ) παρακολουθεί την εξέλιξη (τάση) του δείκτη της μαθητικής διαρροής. Εμφανίζεται σαφής συμ-μεταβολή των δύο δεικτών, αλλά, για να τεκμηριωθεί με επάρκεια και να διερευνηθεί η φύση της σχέσης, απαιτούνται περισσότερα ερευνητικά δεδομένα και περαιτέρω μελέτη σε βάθος χρόνου.

Η έμφυλη διάσταση εμφανίζεται κυρίως στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, όπου τα αγόρια εγκαταλείπουν το σχολείο με μεγαλύτερη συχνότητα από τα κορίτσια. Μεγαλύτερη ένταση του φαινομένου παρατηρείται στο Γυμνάσιο όπου τα αγόρια διαρρέουν με ποσοστό 35% περισσότερο από το αντίστοιχο ποσοστό των κοριτσιών.

Οι αστικές περιοχές εμφανίζουν μικρότερα ποσοστά διαρροής σε σχέση με τις ημιαστικές και τις αγροτικές, χωρίς όμως μεγάλες διαφοροποιήσεις.

Οι μαθητές/τριες που φοιτούν σε τάξη όχι ανάλογη της χρονολογικής τους ηλικίας ή/και μαθητές/τριες που μένουν και επαναλαμβάνουν μία ή περισσότερες φορές μία σχολική τάξη διαρρέουν σε πολύ μεγάλο ποσοστό, το οποίο μπορεί να φτάσει το 80%. Επισημαίνεται, όμως, ότι κατά την απομάκρυνση από το «κανονικό» έτος φοίτησης μειώνεται ο απόλυτος αριθμός των μαθητών/τριών για τον λόγο αυτόν, η ποσοτική διάσταση του φαινομένου δεν εμφανίζεται τόσο σημαντική όσο δείχνει η ποιοτική.

Τα μεγαλύτερα ποσοστά μαθητικής διαρροής εμφανίζονται στην περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης και αντίστοιχα υψηλά ποσοστά παρουσιάζουν όλοι οι νομοί της συγκεκριμένης περιφέρειας σε όλους τους τύπους σχολείου. Από την άλλη, η περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας εμφανίζει τα μικρότερα ποσοστά διαρροής. Η περιφέρεια Ηπείρου, επίσης, στην οποία τα ποσοστά διαρροής έχουν μειωθεί κατά το ήμισυ την τελευταία δεκαετία, κινείται σε χαμηλά επίπεδα. Ανάλογη βελτίωση σημειώθηκε και στις περιφέρειες Βορείου Αιγαίου και Νοτίου Αιγαίου.

Σε απόλυτους αριθμούς και σταθερά για όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης, οι περισσότεροι μαθητές διαρρέουν στην Αττική, γεγονός αναμενόμενο καθώς το 1/3 του μαθητικού πληθυσμού βρίσκεται στη συγκεκριμένη περιφέρεια. Ακολουθεί για τον ίδιο λόγο η περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας.

Η ερευνητική ομάδα που εκπόνησε και συνέγραψε τη μελέτη αποτελείται από τα στελέχη του επιστημονικού προσωπικού του ΙΕΠ: Ελένη Παπαδοπούλου, προϊσταμένη του Παρατηρητηρίου, Ελένη Καραγιάννη, Βασίλειο Καρναβά, Ευαγγελία Κουτίδου και Ιωάννη Καπετανάκη.

Η επιτελική σύνοψη της μελέτης είναι αναρτημένη στον ιστότοπο του ΙΕΠ: www.iep.edu.gr.