Η μαθητεία και ο μύθος της “Τζάμπα εργασίας” του Κωνσταντίνου Αδριανουπολίτη

Τον τελευταίο καιρό πληθαίνουν τα δημοσιεύματα που αναφέρονται απαξιωτικά στο θεσμό της μαθητείας την οποία αποκαλούν «τζάμπα εργασία».

Το θέμα της μαθητείας ήλθε στην επικαιρότητα, διότι η κυβέρνηση έχει δεσμευτεί να επεκτείνει και να εκσυγχρονίσει την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση θεσπίζοντας ένα νέο πλαίσιο ποιότητας για ΕΕΚ/μαθητεία.

Ο θεσμός της μαθητείας είναι ένα θέμα πραγματικά επίκαιρο σε όλη την Ευρώπη όπου υπάρχει θετικό κλίμα.

Σε πρόσφατη έρευνα που έγινε σε ευρωπαϊκό επίπεδο αναδείχθηκε ότι η επαγγελματική εκπαίδευση που βασίζεται στο θεσμό της μαθητείας, φαίνεται να αποτελεί το πιο αποτελεσματικό εργαλείο στον αγώνα για την καταπολέμηση της ανεργίας των νέων, που είναι τη στιγμή αυτή το πιο σοβαρό πρόβλημα για το σύνολο των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Επειδή το θέμα της μαθητείας έχει πολλές παραμέτρους και η σφαιρική προσέγγισή του απαιτεί λεπτομερείς αναλύσεις, στο παρόν θα εξετάσουμε εάν ευσταθεί ο ισχυρισμός για «τζάμπα εργασία».

Ο ισχυρισμός αυτός αναφέρεται τελευταία κατά κόρον από κάποιους κομματικούς και συνδικαλιστικούς χώρους, οι οποίοι επιθυμούν την κατάργηση της επαγγελματικής εκπαίδευσης από το σχολικό δίκτυο και τη μετατροπή της σε προαιρετική εκπαίδευση ενηλίκων. Εάν συνέβαινε αυτό, που δε συμβαίνει σε κανένα ευρωπαϊκό κράτος, οι άμεσα θιγόμενοι θα ήταν οι μαθητές, οι νέοι που προέρχονται από φτωχές, λαϊκές οικογένειες των οποίων τα συμφέροντα υποτίθεται ότι προασπίζονται οι συγκεκριμένοι κομματικοί – συνδικαλιστικοί χώροι.

Ορισμός της μαθητείας. Το Cedefop, είναι οργανισμός της Ε.Ε. και λειτουργεί ως το κέντρο αναφοράς για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το Cedefop παρέχει στοιχεία στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, καθώς και τα κράτη μέλη και τους κοινωνικούς εταίρους που εργάζονται μαζί σε αυτόν τον τομέα.
Ο επίσημος ορισμός της μαθητείας έχει δοθεί το 2008 από τον Cedefop και είναι ο εξής: «Συστηματικές, μεγάλης διάρκειας εναλλασσόμενες περίοδοι στο χώρο εργασίας και σε ένα Εκπαιδευτικό Ίδρυμα ή Εκπαιδευτικό Κέντρο. Ο μαθητευόμενος συνδέεται με τον εργοδότη μέσω συμβολαίου και λαμβάνει αμοιβή (μισθό ή επίδομα). Ο εργοδότης αναλαμβάνει την υποχρέωση να παρέχει στον εκπαιδευόμενο ποιοτική κατάρτιση, που οδηγεί σε ένα συγκεκριμένο επάγγελμα».
Παρά ταύτα είναι αλήθεια ότι στην Ελλάδα υπάρχουν περιπτώσεις καταστρατήγησης του ορισμού της μαθητείας, κυρίως σε ιδιωτικές επιχειρήσεις. Για να γίνει αντιληπτό σε ποιες περιπτώσεις γίνεται η καταστρατήγηση θα αναφέρουμε τις περιπτώσεις που δεν έχουμε πραγματική μαθητεία. Σύμφωνα με τον ορισμό της μαθητείας οι ακόλουθες περιπτώσεις δεν είναι μαθητεία:
1. Η πρακτική άσκηση στην επιχείρηση, που γίνεται χωρίς σύνδεση με την εκπαίδευση στο χώρο του σχολείου.
2. Η μικρής διάρκειας κατάρτιση ή πρακτική άσκηση χωρίς συμβόλαιο μεταξύ εργοδότη και καταρτιζόμενου.
3. Η πρακτική άσκηση χωρίς αμοιβή και ασφαλιστική κάλυψη για τον μαθητευόμενο, διασφαλισμένα από το θεσμικό πλαίσιο.
4. Η πρακτική άσκηση που δεν γίνεται με συστηματικό τρόπο και δεν οδηγεί σε πιστοποίηση προσόντων.
5. Η πρακτική άσκηση που δεν διασφαλίζει την ποιοτική κατάρτιση του εκπαιδευόμενου σε συγκεκριμένη ειδικότητα.
6. Η πρακτική άσκηση που υποκαθιστά εργαζομένους ή υποκρύπτει «μαύρη εργασία».
Στην Ελλάδα η πλέον γνωστή μαθητεία είναι αυτή που εφαρμόζεται ως θεσμός στις σχολές του ΟΑΕΔ από το 1952.
Σήμερα λειτουργούν 51 ΕΠΑΣ μαθητείας σε όλη την επικράτεια με περίπου 10.000 μαθητές.
Οι ΕΠΑΣ μαθητείας του ΟΑΕΔ λειτουργούν με σαφές θεσμικό πλαίσιο, που εξασφαλίζει:
Την υπογραφή Συμφωνητικού Μαθητείας μεταξύ εργοδότη/επιχείρησης και εκπαιδευόμενου.
Συγκεκριμένη αμοιβή, καθώς και πλήρη ασφαλιστική κάλυψη (ιατροφαρμακευτική και συνταξιοδοτική – Ν. 1346/83).
Η αμοιβή καθορίζεται στο 75% του κατώτατου ημερομισθίου του ανειδίκευτου εργάτη, κάτω των 25 ετών.
Συνεχή εποπτεία της πρακτικής άσκησης στις επιχειρήσεις από εκπαιδευτικούς του ΟΑΕΔ.
Εκτός της συστηματικής μαθητείας με αμοιβή που προσφέρεται μέσω των σχολών του ΟΑΕΔ, εφαρμόζονται κατά καιρούς και προγράμματα μαθητείας/απόκτησης εργασιακής εμπειρίας όπως το πρόγραμμα «εκπαιδευτικής υποτροφίας» για απόφοιτους ΙΕΚ. ΕΠΑΣ, ΕΠΑΛ.
Το πρόγραμμα αυτό πρόγραμμα εκτελέστηκε με επιτυχία το 2015 και αξιολογήθηκε θετικά από μαθητές, εξωτερικούς αξιολογητές και στελέχη των φορέων υλοποίησης. Το πρόγραμμα πραγματοποιήθηκε στις 8 περιοχές σύγκλισης της χώρας, από κοινοπραξία κοινωνικών εταίρων με συντονιστή φορέα το ΙΝΕ/ΓΣΕΕ. και έλαβαν μέρος 7.077 απόφοιτοι ΙΕΚ. ΕΠΑΣ, ΕΠΑΛ μέχρι 29 ετών. Το πρόγραμμα είχε προϋπολογισμό 25.000.000 €, η καθαρή αμοιβή των μαθητευόμενων ήταν 400€ για 80 ώρες θεωρητικής επιμόρφωσης και 480 € μηνιαία καθαρή αμοιβή έως 6 μήνες. Οι καταρτισθέντες ήταν κατά 57,1% γυναίκες και 42,9% άνδρες. Οι απόφοιτοι προέρχονταν από τα ΕΠΑΛ κατά 57,4%, τα ΙΕΚ 25,9% και τις ΕΠΑΣ 16,7%.

Για την πλήρη παρουσίαση του προγράμματος μπορείτε να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα όπου περιλαμβάνεται η εισήγηση του επιστημονικού συνεργάτη του ΙΝΕ/ΓΣΕΕ, κοινωνιολόγου Παναγιώτη Κορδάτου την οποία παρουσίασε στο συμπόσιο για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση που έγινε 16 και 17 Δεκεμβρίου 2015 στην Ελευσίνα.

Με όσα αναφέραμε μπορεί να συμπεράνει κανείς ότι ενώ υπάρχει ορισμός και πλαίσιο λειτουργίας της μαθητείας, στην Ελλάδα γίνεται κατάχρηση στις περιπτώσεις που αναφέραμε τι «δεν είναι μαθητεία».

Αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι πρέπει να καταργήσουμε το θεσμό αλλά να τον βελτιώσουμε προς όφελος των νέων και της χώρας γενικότερα.

Η αναβάθμιση της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, μέρος της οποίας είναι πρακτική άσκηση και η μαθητεία, είναι άμεσα ζητούμενο.

Η κυβέρνηση οφείλει να ξεκαθαρίσει τις θέσεις της για την παιδεία και ιδιαίτερα για την επαγγελματική εκπαίδευση, την οποία έχει ανάγκη ο τόπος όσο ποτέ άλλοτε.

Εάν η ηγεσία του ΥΠΠΕΘ δεν θέσει σε προτεραιότητα την επαγγελματική εκπαίδευση και την αφήσει τελευταία (διότι είναι δύσκολη, δεν «πουλάει» επικοινωνιακά κλπ) είναι βέβαιο ότι θα αποτύχει, όπως απέτυχαν τόσες άλλες πολιτικές ηγεσίες.

Μέχρι στιγμής για την επαγγελματική εκπαίδευση ακούγονται από το ΥΠΠΕΘ μόνο μισόλογα.

Εκείνο που ακούγεται συγκεκριμένα είναι η διακήρυξη ( και με ντουντούκα, όπως φαίνεται σε σχετική αφίσα) της νεολαίας του ΣΥΡΙΖΑ, η οποία προβλέπει την κατάργηση της επαγγελματικής εκπαίδευσης από το σχολικό δίκτυο και για τη μαθητεία δε γίνεται ούτε λόγος.

Μπορεί η νεολαία να είναι κάποιος άλλος χώρος στον οποίο εκφράζονται διάφοροι οραματισμοί, οι οποίοι δε δεσμεύουν την κυβέρνηση, αλλά η συγκεκριμένη νεολαία είναι του κυβερνώντος κόμματος.

Έχει γίνει αντιληπτό από την ηγεσία του ΥΠΠΕΘ ότι δεν είναι δυνατόν η νεολαία να εξαγγέλλει θέσεις- προτάσεις για θέματα παιδείας και το υπουργείο παιδείας να τηρεί σιγή ιχθύος ή να παραπέμπει τα θέματα στον εθνικό διάλογο;

Εθνικοί διάλογοι έχουν γίνει αρκετοί κατά το παρελθόν και πάντα εφαρμόζονταν οι κυβερνητικές πολιτικές των κομμάτων που κυβερνούσαν.

Το κυβερνών κόμμα έχει συγκεκριμένη πολιτική για την παιδεία και πότε θα την αποκαλύψει;

Ίδωμεν.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
Αυξήσεις μισθών: Πώς θα ενισχυθεί το εισόδημα σε ιδιωτικό και δημόσιο τομέα