Κλήμης Πυρουνάκης

Με θέμα το μέλλον της Εκπαίδευσης, ο κ. Πυρουνάκης κατέθεσε το απόσταγμα της μακρόχρονης εκπαιδευτικής του εμπειρίας και προσδιόρισε το μέλλον της εκπαίδευσης στη χρήση των νέων τεχνολογιών. Αξιολόγησε την κατάσταση με γλαφυρό και ουσιαστικό τρόπο τόσο που δεν άφησε κανέναν ακροατή αδιάφορο. Ευχαριστούμε θερμά τον κ. Πυρουνάκη που μας εμπιστεύτηκε τη δημοσίευση της ομιλίας του.

Απαντώντας στο ερώτημα ποιους τομείς οφείλουμε να δούμε διαφορετικά στην Εκπαίδευση, επισημαίνουμε ότι το σύστημα είναι ακόμη γραφειοκρατικό – συγκεντρωτικό. Αναγκάζει τον διευθυντή και τους καθηγητές, να αναλώνουν τον εκπαιδευτικό τους χρόνο συμπληρώνοντας καταστάσεις, στατιστικά, προϋπολογισμούς και παρόμοια. «Καλοί καθηγητές» είναι οι τυπικοί, οι τυπολατρικά συνεπείς, χωρίς να υπολογίζεται εάν έχουν στοιχειώδεις σχέσεις με τους μαθητές και αν επενδύουν σε διαπροσωπικές επικοινωνίες. «Κακοί καθηγητές» είναι οι laissez-faire, οι ανήσυχοι, οι ενθουσιώδεις, αυτοί που χάνουν χρόνο κουβεντιάζοντας με τα παιδιά, ακόμη και στα διαλείμματα, που φροντίζουν να βρίσκουν εκπαιδευτικό υλικό για την ενίσχυση της αναζήτησης του καινούριου που λαχταρά η ψυχή του μαθητή, αυτοί που επενδύουν στη δυναμική της ομάδας. Αυτοί οι «κακοί» καθηγητές συν τοις άλλοις δέχονται κριτική και από την προϊσταμένη αρχή, αλλά και από συναδέλφους που είναι ακόμη προσκολλημένοι στο παλιό σχολείο, στις δοκιμασμένες πρακτικές του καταλόγου, στην αναγκαστική απομνημόνευση και στην επανάληψη που τη θεωρούν «μητέρα της μάθησης». Επιπλέον οι «κακοί» καθηγητές συχνά ταλαιπωρούνται με αναφορές και ένορκες διοικητικές εξετάσεις. Το περίεργο είναι ότι στις εγκυκλίους οι εκπαιδευτικοί καλούνται σε δράσεις καινοτομίας. Μόλις αυτές ξεκινήσουν και γίνονται πράξη, ο ίδιος ο μηχανισμός βάζει γραφειοκρατικά εμπόδια και γίνονται τροχοπέδη.

Οι αποφάσεις για την οργάνωση των σχολείων παίρνονται συνήθως από ανθρώπους χωρίς διδακτική εμπειρία και τα εγκεφαλικά τους αποκυήματα βασανίζουν την εκπαιδευτική κοινότητα. Αυτοί οι παράγοντες δεν είναι «μπαρουτοκαπνισμένοι» και δεν κατέχουν τι έχει το μυαλό των παιδιών μέσα, τις ανησυχίες τους και τις φοβίες τους.

Η παλιά γενιά των καθηγητών, αλλά και πολλοί από τους καινούριους είμαστε γενιά του βιβλίου. Με την ηλεκτρονική επανάσταση οι μαθητές μας σιγά σιγά γίνονται η γενιά της εικόνας και της ηλεκτρονικής μηχανής. Οι παλιοί επιμένουν στην αποστήθιση κειμένων, στη διδακτέα ύλη και η μεγαλύτερη τραγωδία επισημαίνεται, όταν μετά τις Πανελλαδικές Εξετάσεις στην τηλεόραση βλέπουμε τις σωστές απαντήσεις των θεμάτων «σελίδα τάδε, η εξής παράγραφος…».

Υπάρχει μια μερίδα καθηγητών που πάσχει από ακαδημαϊσμό. Θεωρούν τιμή τους να νιώθουν ότι είναι φορητές εγκυκλοπαίδειες.

Πολλές φορές επιμένουμε στην εξειδίκευση του μερικού.

Σε μερικές ειδικότητες η ύλη είναι απολιθωμένη. Η επιστήμη τρέχει και εμείς επιμένουμε να διδάσκουμε ξεπερασμένες γνώσεις.

Ας σημειώσουμε το τελευταίο που γίνεται λόγω λιτότητας. Να διδάσκουν μαθήματα καθηγητές εκτός ειδικότητας με ανάθεση. Οι καθηγητές αναγκάζονται να κάνουν εκατό δουλειές, πού να βρεθεί χρόνος για ενσυναίσθηση, για επικοινωνία με γονείς, για οργάνωση εκδηλώσεων, εκπόνηση προγραμμάτων κ.α.

Καινοτομία είναι να επιζητούμε μόνιμη σχέση με την πνευματικότητα. Να επεξεργαζόμαστε την ενδοπροσωπική νοημοσύνη αλλά και τη διαπροσωπική και να ασχολούμαστε με την αναζήτηση του ωραίου. Να επιμένουμε να αλλάζουμε την αισθητική του χώρου.

Πόσο θλιβερό είναι το σημερινό σχολείο. Έξω λερωμένο, μέσα άδειο. Θα σας πω μια προσωπική ιστορία. Με κάλεσαν οι συμμαθητές μου από τη δευτέρα δημοτικού. Και συνταθήκαμε μετά από 55 χρόνια στην τάξη μας. Οι τοίχοι της τάξης ήταν ίδιοι, άδειοι, ένας καλόγηρος στην άκρη, η έδρα, η εικόνα του Χριστού εξουσιαστή πάνων από τον πίνακα. Πέρασαν 55 χρόνια και δεν άλλαξε τίποτα. Η αισθητική του χώρου είναι ο καθρέφτης της ψυχής, γίνεται καθοριστικός παράγοντας στη διαμόρφωση της διάθεσης, του ψυχισμού, της δημιουργικότητας του μαθητή και του καθηγητή και υποβοηθά στην ανάδειξη του καινούριου.

Σε μια χώρα σαν τη δική μας με τέτοιο φως και πολιτιστικές καταβολές είναι η απόλυτη παραφωνία.

Καινοτομία είναι η μαθητοκεντρική – βιωματική προσέγγιση. Η κάθε ώρα διδασκαλίας να επιφυλάσσει τη μοναδικότητά της και αυτό μπορεί να γίνεται γιατί η διάθεση του καθηγητή και των μαθητών δεν είναι σταθερή, όλα αλλάζουν, όλα κινούνται. Οι ιστορικές στιγμές (μικρόκοσμος, μεγάκοσμος) κυλούν. Το βιολογικό αποτύπωμα του καθενός, ο συναισθηματικός κόσμος, το απροσδόκητο και οι διαπροσωπικές σχέσεις μόνιμα μετασχηματίζονται.

Ας δίνουμε τουλάχιστον την εντύπωση ότι κινούμαστε συνειδητά στο χωροχρόνο, να σκεφτόμαστε και να λειτουργούμε ως σκαπανείς, ως δημιουργοί, ως εφευρέτες. Οι ανάγκες της ανθρώπινης ύπαρξης είναι επιτακτικές. Η ικανοποίηση των αναγκών να εξυπηρετούνται από τις ανθρώπινες νοημοσύνες. Η καλλιέργεια όλων των μορφών νοημοσύνης γίνονται ελπίδα για το μέλλον, γίνονται τα εργαλεία που ξεκλειδώνουν τα μυστικά της δημιουργίας. Ας επαναλάβουμε τις πιο βασικές: λεκτική-γλωσσική, λογική, οπτική, μουσική, διαπροσωπική, ενδοπροσωπική, περιβαλλοντική νοημοσύνη κ.α.

Οφείλουμε να γνωρίζουμε πώς λειτουργεί το όλο πρόσωπο του μαθητή, ποιοι αμυντικοί μηχανισμοί υπάρχουν μέσα του και ποια είναι τα πρόσφορα κίνητρα για αλλαγή. Η αλλαγή, η διαφοροποίηση, η επένδυση και η μόρφωση επιτελείται όταν ο μαθητής είναι συναισθηματικά έτοιμος. Και κάτι άλλο πολύ σημαντικό. Ο μαθητής μέσα στο σχολείο πρέπει (είναι υποχρέωση των υπεύθυνων) να νιώθει ασφαλής. Όλο το ανθρωπογενές περιβάλλον να λειτουργεί ως υποστηρικτικός ιστός. Εδώ είναι καταλυτικός και ο ρόλος του γονιού (εάν ο γονιός έχει προβλήματα, βρίσκουμε τρόπους διαχείρισης με άλλους φορείς και άλλους υποστηρικτικούς παράγοντες). Άλλως καλλιεργείται ο φόβος και η ανασφάλεια. Το αποτέλεσμα του φόβου και της ανασφάλειας είναι η καταφυγή σε κάθε είδους εξαρτήσεις (κομματισμός –χουλιγκανισμός -δίκτυα μαφίας – χρήση ουσιών – σχολικός εκφοβισμός…). Τα παιδιά μας ευάλωτα γίνονται καράβια χωρίς πυξίδα.

Οι ευρωπαϊκές δράσεις συνεργατικής μάθησης δείχνουν ένα νέο μοντέλο σχολείου που κάνει πράξη την ανεκτικότητα, τη διαπολιτισμικότητα, τη συνύπαρξη, την αλληλοκατανόηση. Γίνονται η απόδειξη της βιωματικής μάθησης. Τα ευρωπαϊκά προγράμματα Comenius και E-twinning γίνονται οδηγός του πώς μπορούμε να μεταμορφώνουμε τη διαδικασία μάθησης, επικοινωνίας και δημιουργίας. Ακόμα και το πλαίσιο σπουδών των Σχολείων Δεύτερης Ευκαιρίας είναι έξυπνο, ευέλικτο και συμπερασματικά αποτελεσματικό. Όλοι οι γραμματισμοί λειτουργούν αυτόνομα και ταυτόχρονα συνεργατικά. Το ΣΔΕ δοκιμασμένο σε περιθωριακές, ευάλωτες ή παροπλισμένες ομάδες ανθρώπων έχει να παρουσιάσει θετικά αποτελέσματα.

Οφείλουμε πλέον να αντιληφθούμε ότι ανέτειλε ένας καινούριος κόσμος.

Ας μην μένουμε σαστισμένοι, ας δράσουμε με μέτρο και ταχύτητα, ας χρησιμοποιήσουμε τις νέες τεχνολογίες ως μέσο για τη διερεύνηση του καινούριου που επιφυλάσσει την ελπίδα για να βγούμε από τα αδιέξοδα: υπαρξιακά – φιλοσοφικά – οικονομικά.

Το έργο του Κλήμη Πυρουνάκη είναι γνωστό. Μεταξύ άλλων, διετέλεσε μέχρι το 2012 διευθυντής και καθηγητής του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας στις Γυναικείες Φυλακές Ελεώνα Θηβών. Σήμερα, παραμένει εκεί εθελοντικά ως ιδρυτικό μέλος του Δικτύου Στήριξης Φυλακισμένων και Αποφυλακισμένων Γυναικών.

Τον περασμένο μήνα είχαμε την ευκαιρία να παρευρεθούμε σε μία ομίλια του στα πλαίσια της εναρκτήριας συνάντησης του δικτύου που στοχεύει στην εξέλιξη της εκπαίδευσης στη χώρα μας. Με θέμα το μέλλον της Εκπαίδευσης, ο κ. Πυρουνάκης κατέθεσε το απόσταγμα της μακρόχρονης εκπαιδευτικής του εμπειρίας και προσδιόρισε το μέλλον της εκπαίδευσης στη χρήση των νέων τεχνολογιών. Αξιολόγησε την κατάσταση με γλαφυρό και ουσιαστικό τρόπο τόσο που δεν άφησε κανέναν ακροατή αδιάφορο. Ευχαριστούμε θερμά τον κ. Πυρουνάκη που μας εμπιστεύτηκε τη δημοσίευση της ομιλίας του.