Εφόσον η σημερινή πολύπλευρη κρίση της χώρας μας θέτει εκ των πραγμάτων σχεδόν όλα τα ζητήματα της δημόσιας ζωής σε επανεξέταση, καλό είναι να συζητήσουμε ακόμα και τα πιο απλά και τα πιο αθώα. Να συζητήσουμε λοιπόν για τον τρόπο των στα κάθε λογής ιδρύματα και πιο συγκεκριμένα για την των εξεταζομένων στις γραπτές δοκιμασίες τους στο και στο , γιατί αυτές οι εξετάσεις έχουν και έναν πιο αποφασιστικό χαρακτήρα.

Εν πρώτοις, το πιο βασικό παιδαγωγικό στοιχείο στην επιτήρηση είναι η διαμόρφωση ενός ήσυχου και ευχάριστου κλίματος, ενός κλίματος που είναι απαραίτητο για την καλύτερη δυνατή ψυχολογική κατάσταση των εξεταζομένων. Γνωρίζουμε ότι πολλοί εξεταζόμενοι βρίσκονται σε μια κατάσταση έξαρσης της ανησυχίας τους και βιώνουν μια υπέρμετρη αύξηση του άγχους κυρίως λόγω των ιδιαίτερων ανησυχιών τους για το αν θα τα καταφέρουν αλλά και για άλλους λόγους. Αυτή η έντονα συναισθηματική φόρτιση είναι αρνητικός παράγοντας στην αποτελεσματικότητά τους και γι’ αυτό οφείλουμε να διαμορφώσουμε μια κατάσταση που θα ενισχύσει την αυτοπεποίθησή τους και την προσπάθειά τους.

Η διασφάλιση απόλυτης ησυχίας – έτσι ώστε όλοι να γράφουν απερίσπαστοι – είναι βασικό στοιχείο μιας επιτήρησης. Η αυτοσυγκέντρωση των εξεταζομένων και η πλήρης αφοσίωση στο γραπτό τους είναι σημαντικός παράγοντας για να αποδώσουν με τον καλύτερο τρόπο στις απαιτήσεις της δοκιμασίας.

Απαραίτητο στοιχείο επίσης στην ορθή επιτήρηση είναι η αυστηρότητα και η επιμέλεια, ώστε να μην παρατηρούνται οι παρακμιακές λειτουργίες της αντιγραφής. Η αντιγραφή είναι μια πλήρως ανορθολογική πράξη που βλάπτει την αντικειμενικότητα των εξετάσεων. Επίσης πλήττονται ευθέως τα συμφέροντα αυτών που δοκιμάζονται με τρόπο πλήρως νόμιμο και παιδαγωγικό και επιπλέον υπονομεύει τους θεσμούς που διενεργούν τις εξετάσεις. Ενδεχόμενη χαλαρότητα στην επιτήρηση προκαλεί αυτονόητα την αίσθηση της αδικίας και της παρανομίας και απελευθερώνει ανορθολογικές σκέψεις ακόμα και σ’ αυτούς που αποδοκιμάζουν αυτό το φαινόμενο. Και κάτι που ίσως διαφεύγει της προσοχής μας. Ακόμα και οι μαθητές και οι φοιτητές που μπορούν και αντιγράφουν λόγω της ελλειμματικής επιτήρησης εκφράζονται με τα χειρότερα λόγια γι’ αυτούς τους επιτηρητές που είναι ελαστικοί ή εκ των πραγμάτων αναποτελεσματικοί.

Πάντα γίνονταν και ίσως πάντα θα γίνονται αντιγραφές. Ωστόσο, θεωρώ ότι σήμερα η εικόνα είναι πολύ αρνητική. Και αυτό οφείλεται αφενός μεν στην υποχώρηση των βασικών παιδαγωγικών αξιών και αφετέρου στην μη αυστηρότητα του όλου συστήματος της επιτήρησης. Αν ο τρόπος επιτήρησης είναι πλημμελής και παρατηρούνται φαινόμενα αντιγραφής, τότε πλήττονται ευθέως οι ίδιοι οι θεσμοί που διενεργούν τις εξετάσεις αλλά και τα πραγματικά συμφέροντα όλων των εξεταζομένων και όχι μόνο εκείνων που δεν προσχωρούν σ’ αυτή την παρακμιακή πρακτική.
Και η τεκμηρίωση είναι απλή. Τι σημαίνει να περνάς τα μαθήματά σου (ή έστω κάποιο ή κάποια απ’ αυτά) και να γίνεσαι γιατρός ή μηχανικός ή εκπαιδευτικός; Πώς θα αποκτήσεις τα επιστημονικά και επαγγελματικά στου εφόδια, όταν στις βασικές σπουδές σου υστερείς συστηματικά; Ποιος γονέας θα θέλει να εξετάζει το παιδί του ένας γιατρός που «σπούδασε» με αυτό τον τρόπο; Ποιος γονέας θα θέλει να κάνει μάθημα στο παιδί του (στο λύκειο π.χ.) ένας καθηγητής που οι επιδόσεις του ήταν άριστες μόνο στην αντιγραφή;

Αναρωτιέμαι: όταν ένας υποψήφιος δίνει εξετάσεις για την εισαγωγή του στο πανεπιστήμιο και έχει κάνει τόσο κόπο και τόσες θυσίες και φυσικά και «αιματηρές» οικονομικές θυσίες από την οικογένειά του ιδιαίτερα σήμερα στους τόσο χαλεπούς καιρούς, είναι δυνατόν να μην είμαστε απόλυτα σωστοί και δίκαιοι, απόλυτα αυστηροί και τυπικοί; Ο λαϊκισμός που τόσο πολύ έχει πλήξει τη χώρα μας έχει πολλές εκφράσεις και δεν αφορά μόνο τη σφαίρα της πολιτικής. Έχει διαποτίσει πολλές κοινωνικές λειτουργίες, πολλές όψεις της δημόσιας ζωής αλλά και προσωπικές μας αντιλήψεις και πρακτικές. Και η αντιγραφή σε γραπτές δοκιμασίες μαθητών και φοιτητών είναι μια παρακμιακή και λαϊκίστικη πρακτική που δημιουργεί σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις σε πολλά περισσότερα ζητήματα της ζωής μας από όσα φανταζόμαστε.

Το σχολείο, το πανεπιστήμιο, οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να διασφαλίσουν το αδιάβλητο και την αντικειμενικότητα των εξετάσεών τους με τρόπο απόλυτο. Οφείλουν να κάνουν τη διαδικασία της επιτήρησης άψογα. Δεν είναι μια διαδικασία, είναι παιδαγωγική ευθύνη. Και ως παιδαγωγική ευθύνη είναι ευθύνη ύψιστης σημασίας, είναι ευθύνη αμεταβίβαστη!