Η εκπαίδευση των στην εκπαίδευση της χώρας μας αποτελεί στοίχημα το οποίο δεν φαίνεται να έχει κερδηθεί, όπως η πραγματικότητα δείχνει.

του Παντελή Γαλίτη

Ιδιαίτερα για τα παιδιά αυτά που εγγράφονται απευθείας στην Α΄ τάξη του Λυκείου, είτε του ΓΕΛ είτε του ΕΠΑΛ, και με δεδομένη την μηδενική ή ελάχιστη γνώση της ελληνικής γλώσσας για την συντριπτική πλειοψηφία τους, ο τρόπος ένταξής τους στην Λυκειακή εκπαιδευτική βαθμίδα, τους δημιουργεί σωρεία προβλημάτων ομαλούς ένταξης στην τάξη αυτή, αφού, όπως και παρακάτω θα καταδειχτεί, δεν υφίσταται ορθά και επιστημονικά οργανωμένη διαδικασία ομαλής εισαγωγής και προσαρμογής στην Λυκειακή εκπαίδευση. Μάλλον, η διαδικασία ένταξής τους στην εκπαιδευτική αυτή βαθμίδα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί περισσότερο ως “βίαια”.  Ο βαρύς αυτός χαρακτηρισμός θα αιτιολογηθεί αμέσως παρακάτω.

Με τον Ν.3879 / ΦΕΚ 163 Α΄/21-09-2010 και με θέμα: «Ανάπτυξη της Δια Βίου Μάθησης και λοιπές διατάξεις» ορίζεται ότι:

«1. α) Με απόφαση του Υπουργού Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων ορίζονται Ζώνες Εκπαιδευτικής Προτεραιότητας (Ζ.Ε.Π.), στις οποίες εντάσσονται σχολικές μονάδες πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που λειτουργούν σε περιοχές με χαμηλό συνολικό εκπαιδευτικό δείκτη, υψηλή σχολική διαρροή και χαμηλή πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, καθώς και χαμηλούς κοινωνικοοικονομικούς δείκτες, όπως χαμηλό συνθετικό δείκτη ευημερίας και ανάπτυξης και υψηλό δείκτη κινδύνου φτώχειας. Στόχος των Ζ.Ε.Π. είναι η ισότιμη ένταξη όλων των μαθητών στο εκπαιδευτικό σύστημα μέσω της λειτουργίας υποστηρικτικών δράσεων για τη βελτίωση της μαθησιακής επίδοσης, όπως ιδίως η λειτουργία τάξεων υποδοχής, τμημάτων ενισχυτικής διδασκαλίας, θερινών τμημάτων και τμημάτων διδασκαλίας της μητρικής γλώσσας της χώρας προέλευσης των μαθητών» (άρθρο 26).

Η Υ.Α. Αριθμ.: 169735/ΓΔ4/ΦΕΚ 3727 Β΄/23-10-2017 με θέμα: «Ρυθμίσεις Ζωνών Εκπαιδευτικής Προτεραιότητας (ΖΕΠ) – Ίδρυση Τάξεων Υποδοχής ΖΕΠ σε σχολικές μονάδες Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης» αναφέρει ότι έχοντας υπόψη εκτός άλλων και: «17. Την ανάγκη στήριξης των μαθητών που στόχο έχει την ενίσχυση της ελληνομάθειας και την δημιουργία υποστηρικτικού πλαισίου για την καταπολέμηση της σχολικής διαρροής, την ισότιμη ένταξη όλων των μαθητών, χωρίς διακρίσεις στο εκπαιδευτικό σύστημα, καθώς και την ανάγκη υποδοχής και εκπαίδευσης των παιδιών/ μαθητών των προσφύγων» προχωρά στην Ρύθμιση Ζωνών Εκπαιδευτικής Προτεραιότητας (ΖΕΠ) και στην Ίδρυση Τάξεων Υποδοχής ΖΕΠ σε σχολικές μονάδες Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης.

Ειδικότερα, η  εν λόγω Υ.Α. θέτει ως στόχο της λειτουργίας των Τάξεων Υποδοχής τα παρακάτω:

«Η ίδρυση και λειτουργία των Τάξεων Υποδοχής ΖΕΠ έχει ως στόχο την συμμετοχική – ενεργητική και αποτελεσματική εκπαίδευση των μαθητών Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης που δεν έχουν την απαιτούμενη

γνώση της ελληνικής γλώσσας (ρομά, αλλοδαπών, παλιννοστούντων, προσφύγων, ευάλωτων κοινωνικών ομάδων κ.τ.λ.), ώστε στη συνέχεια αυτοί να ενταχθούν στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα» (άρθρο 2). Γίνεται φανερό πως η λειτουργία των Τάξεων Υποδοχής αποσκοπεί στην εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας σε ικανοποιητικό επίπεδο, προκειμένου για τα παιδιά αυτά να καταστεί στην συνέχεια εφικτή η ομαλή ένταξή τους στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα και, εν προκειμένω, στην Δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Και μάλιστα, είναι ξεκάθαρο ότι αυτή η ένταξη προβλέπεται να πραγματοποιηθεί μετά το πρώτο αυτό στάδιο της εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας σε επίπεδο που να καθιστά εφικτή την επανένταξη των μαθητών αυτών στην κανονική τάξη, όπως αναφέρεται στο άρθρο 3: «Σημειώνεται ότι είναι δυνατή η ταχύτερη επανένταξη του μαθητή στην κανονική τάξη, έπειτα από απόφαση των εκπαιδευτικών της Τ.Υ. Ι ΖΕΠ ή της Τ.Υ. II ΖΕΠ και της κανονικής τάξης, σε συνεργασία με τον οικείο Σχολικό Σύμβουλο, αν διαπιστωθεί ότι μπορεί απρόσκοπτα να παρακολουθεί όλα τα μαθήματα».

Για την ίδρυση των Τάξεων Υποδοχής και την φοίτηση σε αυτές, στο άρθρο 3 της ίδιας Υ.Α. αναφέρεται:

«Α. Ίδρυση των Τ.Υ. ΖΕΠ

Για την εκπαίδευση των μαθητών που δεν έχουν την απαιτούμενη γνώση της ελληνικής γλώσσας (ρομά, αλλοδαπών, παλιννοστούντων, προσφύγων, ευάλωτων κοινωνικών ομάδων κ.τ.λ.) διαμορφώνεται στο πλαίσιο της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης ένα ευέλικτο σχήμα θεσμικής και διδακτικής παρέμβασης, το οποίο επιτρέπει στη σχολική μονάδα, αφού σταθμίσει τις πραγματικές εκπαιδευτικές ανάγκες των μαθητών αυτών και τις δυνατότητες της, να επιλέξει εκείνο το σχήμα που μπορεί να τους παρέχει επιπλέον διδακτική υποστήριξη, με σκοπό να τους βοηθήσει να προσαρμοστούν και να ενταχθούν πλήρως στις κανονικές τάξεις στις οποίες είναι εγγεγραμμένοι, σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία. Το θεσμικό σχήμα έχει την ακόλουθη μορφή:

  • Τάξεις Υποδοχής (Τ.Υ.) Ι ΖΕΠ
  • Τάξεις Υποδοχής (Τ.Υ.) II ΖΕΠ

 

Β. Φοίτηση σε Τάξεις Υποδοχής (Τ.Υ.) ΖΕΠ

Το πρόγραμμα των Τάξεων Υποδοχής ΖΕΠ περιλαμβάνει δύο κύκλους

που εντάσσονται μέσα στο ωρολόγιο πρόγραμμα του σχολείου.

Στις Τ.Υ. Ι ΖΕΠ φοιτούν μαθητές με ελάχιστη ή μηδενική γνώση της ελληνικής γλώσσας. Εκεί ακολουθείται εντατικό πρόγραμμα εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας 15 ωρών.

Οι μαθητές που φοιτούν σε Τ.Υ. Ι ΖΕΠ παρακολουθούν παράλληλα και μαθήματα στην κανονική τους τάξη, όπως:

– Μαθηματικά

– Φυσική Αγωγή

– Μουσική

– Πληροφορική

– Ξένη Γλώσσα ή και άλλο μάθημα, σύμφωνα με απόφαση του Συλλόγου Διδασκόντων, σε συνεργασία με τον οικείο Σχολικό Σύμβουλο.

Η φοίτηση στην Τ.Υ. Ι ΖΕΠ διαρκεί ένα διδακτικό έτος με δυνατότητα επέκτασης ενός (1) επιπλέον έτους.

Στις Τ.Υ. II ΖΕΠ φοιτούν μαθητές με μέτριο επίπεδο ελληνομάθειας, το οποίο δύναται να δημιουργεί δυσκολίες στην παρακολούθηση των μαθημάτων στην κανονική τάξη. Για τους μαθητές που θα φοιτήσουν στις Τ.Υ. II ΖΕΠ, πραγματοποιείται υποστήριξη στην ελληνική γλώσσα ή και σε περισσότερα μαθήματα:

– είτε εντός της κανονικής τάξης με παράλληλη διδασκαλία (δεύτερος εκπαιδευτικός στην τάξη)

– είτε εκτός κανονικής τάξης.

Η φοίτηση διαρκεί έως δύο (2) διδακτικά έτη και σε εξαιρετικές περιπτώσεις έως τρία (3) έτη, σύμφωνα με απόφαση του Συλλόγου Διδασκόντων, σε συνεργασία με τον οικείο Σχολικό Σύμβουλο. Μαθητές που έχουν ολοκληρώσει τη φοίτηση στις Τ.Υ. II ΖΕΠ, δεν μπορούν να επιστρέψουν σε Τάξεις Υποδοχής (Ι ή II) ΖΕΠ(…)».

Διαβάζοντας το άρθρο 3 και έχοντας υπόψη τους στόχους των Τάξεων Υποδοχής, όπως αυτοί περιγράφηκαν στο άρθρο 1, τίθενται δύο ερωτήματα:

  • Εφόσον οι μαθητές που παρακολουθούν μαθήματα σε Τ.Υ. Ι ΖΕΠ έχουν «ελάχιστη ή μηδενική γνώση της ελληνικής γλώσσας» πώς το πρόγραμμα σπουδών που παρακολουθούν εντάσσεται στο ωρολόγιο πρόγραμμα του σχολείου, το οποίο μάλιστα μπορεί να αναφέρεται σε ωρολόγιο πρόγραμμα εκπαιδευτικού επιπέδου Λυκείου (ΓΕΛ ή ΕΠΑ.Λ.);

Εφόσον οι μαθητές αυτοί έχουν «ελάχιστη ή μηδενική γνώση της

  • ελληνικής γλώσσας» πώς θα καταφέρουν να παρακολουθήσουν εκτός από τα μαθήματα που η απαίτηση επαρκούς γνώσης της ελληνικής γλώσσας δεν τίθεται σε πρώτη προτεραιότητα (Φυσική Αγωγή, Πληροφορική, Ξένη Γλώσσα, Μαθηματικά), άλλα μαθήματα στα οποία η γνώση αυτή είναι απαραίτητη; Θα πρέπει στο σημείο αυτό να τονιστεί ότι το εβδομαδιαίο ωρολόγιο πρόγραμμα της Α΄ Λυκείου (ΓΕΛ ή ΕΠΑΛ) περιλαμβάνει τριάντα πέντε (35) διδακτικές ώρες. Επομένως, εκτός των δεκαπέντε (15) διδακτικών ωρών για το εντατικό πρόγραμμα εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας, οι μαθητές που εντάσσονται σε Τ. Υ. θα πρέπει να παρακολουθήσουν ακόμη είκοσι (20) διδακτικές ώρες. Ας σημειωθεί ότι στο πρόγραμμα της Α΄ Λυκείου δεν συμπεριλαμβάνεται το μάθημα της Μουσικής, γεγονός που επιπρόσθετα ενισχύει τον προβληματισμό της εξεύρεσης μαθημάτων (εκτός των Μαθηματικών, της Ξένης Γλώσσας, της Πληροφορικής, της Φυσικής Αγωγής) με τα οποία οι μαθητές αυτοί θα συμπληρώσουν την παρακολούθηση των μαθημάτων είκοσι (20) διδακτικών ωρών την εβδομάδα, πλέον των δεκαπέντε (15) που αφιερώνονται για την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας.

 

Στην με αρ. πρωτ.: 219116/ΓΔ4/19-12-2018 Εγκύκλιο του ΥΠΠΕΘ με θέμα: «Εγκύκλιος σχετικά με την αξιολόγηση και τις απουσίες μαθητών/τριών από ξένα σχολεία που φοιτούν σε σχολικές μονάδες Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης της χώρας και σε Τάξεις Υποδοχής (Τ.Υ.) Ι ΖΕΠ» ορίζεται ότι: «…υπενθυμίζεται ότι οι μαθητές/τριες που φοιτούν σε Τ.Υ.Ι ΖΕΠ παρακολουθούν και μαθήματα της κανονικής τάξης, στην οποία είναι εγγεγραμμένοι/ες, σύμφωνα με το ειδικά διαμορφωμένο ωρολόγιο πρόγραμμα που έχει καταρτιστεί με απόφαση του Συλλόγου Διδασκόντων της σχολικής μονάδας σε συνεργασία με τον Συντονιστή Εκπαιδευτικού Έργου, δεδομένου ότι οι εν λόγω μαθητές/τριες θα αξιολογηθούν στο τέλος της σχολικής χρονιάς σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις».

Για την αναφερόμενη στην Εγκύκλιο αυτή αξιολόγηση των μαθητών /τριών που παρακολουθούν μαθήματα σε Τ. Υ. και ειδικότερα για την νομοθεσία που διέπει την αξιολόγηση των μαθητών/τριών των ΕΠΑ.Λ., ορίζονται τα εξής:

Σύμφωνα με το ΠΔ 40/ΦΕΚ 76 Α΄/30-4-2018 με θέμα: «Αξιολόγηση των μαθητών των ΕΠΑ.Λ. και των μαθητευομένων του «

Μεταλυκειακού Έτους – Τάξης Μαθητείας» και ειδικότερα το άρθρο 27 : «1. Οι μαθήτριες /-τές που εμπίπτουν στις διατάξεις των παραγράφων 1,2 και 3 του άρθρου 2 του π.δ. 155/1978 (Α΄ 33), όπως το άρθρο αυτό αντικαταστάθηκε με το άρθρο 3 του π.δ. 182/1984 (Α΄ 60), και φοιτούν σε Ελληνικό Επαγγελματικό Λύκειο, προάγονται ή απολύονται σύμφωνα με τα οριζόμενα στις διατάξεις των παραγράφων αυτών. Για τις/τους μαθήτριες /-τές αυτές /-ούς:

α) κατά το πρώτο έτος φοίτησής τους σε ελληνικό ΕΠΑ.Λ. εφαρμόζονται οι διατάξεις της παρ. 9.α του άρθρου 16, με παράλληλη μείωση του προβλεπόμενου μέσου όρου εννέα και πέντε δέκατα (9,5) κατά δύο μονάδες» στο οποίο αναφέρεται ότι: «1. Οι μαθητές /-τριες των Α΄ και Β΄ τάξεων προάγονται όταν ο Γενικός Μέσος Όρος (Γ.Μ.Ο.) των μαθημάτων τους είναι ίσος ή ανώτερος του εννέα και πέντε δέκατα (9,5). Μαθητές/-τριες με μικρότερο Γ.Μ.Ο. παραπέμπονται στην ειδική εξεταστική περίοδο του Ιουνίου του ίδιου έτους στα μαθήματα στα οποία ο Βαθμός Ετήσιας Επίδοσης (Β.Ε.Ε.) είναι μικρότερος του εννέα και πέντε δέκατα (9,5)…Αν δεν προαχθούν ούτε και στην ειδική εξεταστική περίοδο του Ιουνίου επαναλαμβάνουν την τάξη».

Σύμφωνα με το άρθρο 3 του ΠΔ 182/1984/ΦΕΚ 60 Α΄/08-5-1984 με θέμα: «Τροποποίηση και συμπλήρωση διατάξεων που ρυθμίζουν θέματα των Σχολείων Μέσης Γενικής Εκπαίδευσης»: «2. Οι μαθητές της προηγούμενης παραγράφου που φοίτησαν επί δύο τουλάχιστον συνεχή έτη σε σχολείο του εξωτερικού, πριν από την εγγραφή τους σε σχολείο της Ελλάδας, κατά το πρώτο έτος της φοίτησής τους στο Ελληνικό σχολείο Μέσης Εκπαίδευσης δε βαθμολογούνται στα μαθήματα της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας και Γραμματείας και της Νέας Ελληνικής Γλώσσας και Γραμματείας, ενώ στα υπόλοιπα μαθήματα εξετάζονται προφορικά με βαθμολογική βάση το οκτώ (8)…».

Αλλά και για τους μαθητές /τριες που φοιτούν σε ΓΕΛ, το ΠΔ 46/ΦΕΚ74Α΄ /22-04-2016 με θέμα: «Αξιολόγηση των μαθητών του Γενικού Λυκείου» στο άρθρο 28 ορίζει για τους μαθητές από ξένα σχολεία: «(…) 2Α. Οι μαθητές της προηγούμενης παραγράφου που φοίτησαν επί δύο τουλάχιστον πλήρη και συνεχή διδακτικά έτη σε σχολείο του εξωτερικού, πριν από την εγγραφή τους σε σχολείο της Ελλάδας, κατά το πρώτο έτος της φοίτησής τους στο ελληνικό σχολείο στην Α΄ τάξη Ημερησίου

και Α΄ και Β΄ τάξεις Εσπερινού Γενικού Λυκείου:

α. δεν βαθμολογούνται σε κάθε διακριτό διδακτέο αντικείμενο − κλάδο του μαθήματος «Ελληνική Γλώσσα» και

β. στα υπόλοιπα μαθήματα εξετάζονται προφορικά με βαθμολογική βάση το επτά και πέντε δέκατα (7,5).

Οι μαθητές αυτοί κατά το δεύτερο έτος της φοίτησής τους στο ελληνικό σχολείο εξετάζονται:

α. προφορικά σε κάθε διακριτό διδακτέο αντικείμενο κλάδο του μαθήματος «Ελληνική Γλώσσα» με βαθμολογική βάση το επτά και πέντε δέκατα (7,5) και

β. στα υπόλοιπα μαθήματα εξετάζονται γραπτά με βαθμολογική βάση το εννέα και πέντε δέκατα (9,5)».

 

Έχοντας τα παραπάνω υπόψη, αναδύονται επιπρόσθετα ερωτήματα για την εκπαιδευτική πορεία των παιδιών αυτών (εν προκειμένω των προσφυγόπουλων) στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα και ειδικότερα στην Λυκειακή του βαθμίδα. Ερωτήματα που έχουν ως πυλώνες τα εξής δεδομένα:

  • Οι πρόσφυγες μαθητές /-τριες που παρακολουθούν Τ.Υ. Ι για 15 (δεκαπέντε) ώρες την εβδομάδα στερούνται την δυνατότητα να παρακολουθήσουν τον πλήρη κύκλο των προβλεπόμενων μαθημάτων της τάξης τους.
  • Οι μαθητές /τριες αυτοί στο τέλος του διδακτικού έτους έχουν την υποχρέωση να εξεταστούν σε όλα τα μαθήματα της τάξης τους (εκτός από το μάθημα των Νέων Ελληνικών).
  • Ο Γενικός Μέσος Όρος, ο οποίος θα προσδιορίσει την προαγωγή τους στην επόμενη τάξη διαμορφώνεται από όλα τα προβλεπόμενα από τις κείμενες διατάξεις μαθήματα για την Α΄ Λυκείου, και όχι μόνο από τα μαθήματα που ο Σύλλογος Διδασκόντων, σε συνεργασία με τον Συντονιστή Εκπαιδευτικού Έργου, έχουν ορίσει να παρακολουθούν οι εν λόγω μαθητές.
  • Οι ανωτέρω μαθητές στο τέλος της σχολικής χρονιάς θα πρέπει να αξιολογηθούν σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις.

Μόνο η απόφαση του Συλλόγου Διδασκόντων για παρακολούθηση συγκεκριμένων μαθημάτων από τους μαθητές που παρακολουθούν μαθήματα σε Τ.Υ. δεν αρκεί για να τεκμηριώσει την επάρκεια του απαιτούμενου για την προαγωγή στην επόμενη τάξη αριθμού

  • μαθημάτων.

 

Βέβαια, σημαντικότερος προβληματισμός όλων είναι η επιζητούμενη ουσία της εκπαίδευσης των παιδιών αυτών. Η διαμορφωθείσα εκπαιδευτική πραγματικότητα δείχνει ότι η ομαλή και δημιουργική ένταξή τους στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα δεν φαίνεται να επιτυγχάνεται, γεγονός που καταδεικνύεται και από την μαθητική διαρροή αυτού του πληθυσμού. Μαθητική διαρροή που δεν φαίνεται να εκπλήσσει, με δεδομένο ότι τα παιδιά αυτά εντάσσονται κατά κάποιο τρόπο «βίαια» στην Λυκειακή εκπαιδευτική βαθμίδα, διαθέτοντας ελάχιστη ή μηδαμινή επάρκεια της ελληνικής γλώσσας. Στο ουσιαστικό επιχείρημα ότι με την ένταξή τους αυτή επιτυγχάνεται η επίσης σημαντική επιδίωξη της συνύπαρξής τους με τους συνομήλικους τους μαθητές/τριες στο ελληνικό σχολείο, αντιπροτείνεται αυτή η επιδίωξη να συγκεραστεί με την διαδικασία ομαλής ένταξης των μαθητών/τριών αυτών στο εκπαιδευτικό σύστημα, ένταξη που δεν θα θεωρεί ως αυτονόητη την «βίαιη» ενσωμάτωσή τους στα δεδομένα της κανονικής τάξης με όρους και προϋποθέσεις που καθόλου δεν ευνοούν την εκπαιδευτική τους διαδρομή, αλλά με συνθήκες και όρους που η επιστήμη της Παιδαγωγικής ορίζει για τις δικές τους μαθησιακές ανάγκες.

Θα ήταν παράλειψη να μην εξαρθεί η προσπάθεια της στελέχωσης των Τάξεων Υποδοχής με εκπαιδευτικό προσωπικό, το οποίο έχει αναλάβει την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας στους πρόσφυγες μαθητές, διδάσκοντας δεκαπέντε (15) ώρες την εβδομάδα τα ελληνικά στα παιδιά αυτά. Όμως η εκπαιδευτική υποστήριξη των παιδιών αυτών, όταν υλοποιείται απευθείας στο περιβάλλον ενός Λυκείου, με όλες τις απαιτήσεις και τις προϋποθέσεις που το περιβάλλον αυτό και η διέπουσα την λειτουργία του εκπαιδευτική νομοθεσία εγείρει, φαίνεται πως οδηγείται σε μη προφανή επιθυμητά αποτελέσματα. Αντίθετα, οι διαμορφούμενες συνιστώσες συντείνουν σε κατευθύνσεις που σε καμία περίπτωση δεν φαίνεται να συνηγορούν προς την ουσιαστική εκπαιδευτική ωφέλεια των παιδιών αυτών.

Η Πολιτεία θα πρέπει να υιοθετήσει προφανείς εκπαιδευτικές πρακτικές, οι οποίες θα τοποθετήσουν την εκπαίδευση των προσφύγων μαθητών σε τροχιά εκπαιδευτικής τους προοπτικής, και όχι σε αποσπασματικές εκπαιδευτικές διεξόδους, οι οποίες μόνο προσωρινές λύσεις προτείνουν.