Η εικόνα της Δευτεροβάθμιας το 2019

Ενημερωτικό του αιρετού στο ΚΥΣΔΕ Νεκτάριου Κορδή με θέμα πτυχές της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης στην Ελλάδα το 2019.  Σε συνέχεια παλαιότερων ενημερωτικών για τις επιπτώσεις της κρίσης στην εκπαίδευση σας ενημερώσουμε με βάση κάποια νεώτερα στοιχεία:

1. Αρχικά εξακολουθεί να εμφανίζεται μια σοβαρή μείωση του αριθμού των γεννήσεων. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ) από 114.766 γεννήσεις το 2010, το 2018 είχαμε μια μείωση κατά 28.326 δηλαδή σε ποσοστό 24,6% φτάνοντας στις 86.440. Το 2018 οι θάνατοι ξεπέρασαν τις γεννήσεις κατά 33.857! Η διαφορά γεννήσεων θανάτων μεταξύ 2011 και 2018 έχει επταπλασιαστεί! Το 2011 η διαφορά γεννήσεων- θανάτων ήταν 4.671 για να φτάσουμε το 2018 στους 33.857 περισσότερους θανάτους!  Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2010 στο ξεκίνημα της κρίσης οι γεννήσεις ήταν 5.682 περισσότερες από τους θανάτους! Μεταξύ 2017 και 2018 είχαμε μια μείωση των γεννήσεων κατά 2,4% και μια μείωση των θανάτων κατά 3,4%. Οι Γάμοι το 2018 παρουσίασαν μια μείωση κατά 5,4% σε σχέση με το 2017, ενώ στα σύμφωνα συμβίωσης το αντίστοιχο διάστημα είχαμε μια αύξηση κατά 29,4%!

Οι 10 νομοί με τις περισσότερες γεννήσεις το 2018 είναι οι ακόλουθοι!

1. Με βάση τα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας της Ε.Ε. (Eurostat)  ο πληθυσμός της Ελλάδας την περίοδο 2011-2018 σημείωσε μείωση κατά 401.092 άτομα (ποσοστό 3,6%). Την 1-1-2019 ο πληθυσμός της χώρας ήταν 10.722.300 κάτοικοι ενώ την 1-1-2011 ήταν 11.123.392 κάτοικοι. Η μείωση αυτή οφείλεται στη διαφορά θανάτων από γεννήσεις που την περίοδο 2011-2018 ήταν 145.103 και στη μετανάστευση που έφτασε τις 255.989. Είναι χαρακτηριστική η πρόβλεψη της Eurostat ότι ο πληθυσμός της Ελλάδας το 2080 θα είναι 7,2 εκατομμύρια κάτοικοι. Με βάση τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, ο δείκτης γήρανσης του πληθυσμού από 132,9 το 2011 παρουσίασε μια αύξηση 13,9% για να φτάσει το 2018 στο 151,3  Ο δείκτης γήρανσης είναι η αναλογία γεροντικού πληθυσμού (ηλικίας 65 ετών και άνω) προς τον ηλικιακά νεότερο (0-14 ετών). Παράλληλα αυξήθηκε ο δείκτης εξάρτησης από 53,7 το 2013 σε 56,5 το 2017. Δείκτης εξάρτησης είναι η αναλογία του μη οικονομικά ενεργού πληθυσμού (ηλικίας 0 – 14 και 65 ετών και άνω) προς τον οικονομικά ενεργό πληθυσμό (15 – 64 ετών).
2. Με βάση τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ την 1-1-2018 το 14,4% των κατοίκων της χώρας έχει ηλικίες από 0-14 ετών, το 63,8% έχει ηλικίες από 15-64 ετών και το 21,8% είναι άνω των 65 ετών. Είναι χαρακτηριστικό ότι η υπογεννητικότητα που ακολούθησε μετά το ξέσπασμα της κρίσης και συνεπώς η μείωση του μαθητικού πληθυσμού, είναι ήδη ορατή στην προσχολική και στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση και περνά πλέον και στη δευτεροβάθμια! Το σχολικό έτος 2010/11 οι εγγεγραμμένοι μαθητές στα Γυμνάσια ήταν 332.005 και στα Λύκεια 247.209. Το έτος 2017 ο αντίστοιχος αριθμός για τα Γυμνάσια ήταν 313.130 (μείωση 5,7%) και για τα Λύκεια 244.386 (μείωση 11,4%). Για τα ΕΠΑΛ μεταξύ 2011 (113.658 μαθητές) και 2017 (98.568 μαθητές)  αντίστοιχα η μείωση  είναι 13,2%
3. Σύμφωνα με την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την εκπαίδευση στην Ελλάδα (2019), ο αριθμός των μαθητών σχολείου στην Ελλάδα ενδέχεται να μειωθεί σχεδόν κατά ένα πέμπτο εντός των επόμενων 20 ετών. Εκτιμάται ότι το ποσοστό των παιδιών ηλικίας 3-18 ετών θα συρρικνωθεί κατά 12% έως το 2030 και σχεδόν κατά 20% έως το 2040!
4. Ένα πολύ σημαντικό και θετικό στοιχείο για το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα είναι το ποσοστό των ατόμων που εγκαταλείπουν πρόωρα την εκπαίδευση και την κατάρτιση (18-24 ετών). Το 2009 το ποσοστό ήταν 14,2% και το 2018 μειώθηκε στο 4,7% τη στιγμή που ο Ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι στο 10,6%! Στον τομέα αυτό η Ελλάδα πρωτεύει πανευρωπαϊκά! 
5. Την τριτοβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα το 2018 ολοκληρώνει το 44,3% των νέων ηλικίας 30-34 ετών (μόλις 26,6% το 2009). Το ποσοστό αυτό κατανέμεται στο 37,5% για τα αγόρια και 51,3% για τα κορίτσια (ΕΛΣΤΑΤ). Ο αντίστοιχος Μ.Ο. στην Ε.Ε είναι 40,7%. Σύμφωνα με την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Εκπαίδευση και την κατάρτιση (2019), τα επίπεδα απασχόλησης των πρόσφατων αποφοίτων έχουν αυξηθεί κατά 10% από το 2015 και ανήλθε στο 59% αλλά εξακολουθούν να είναι χαμηλά. Ωστόσο η κατοχή πτυχίου βελτιώνει την απασχολησιμότητα αφού το αντίστοιχο ποσοστό της δευτεροβάθμιας και μεταδευτεροβάθμιας είναι 45,2%
6. Με βάση τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ η προσδοκώμενη διάρκεια σπουδών το 2017 ήταν τα 19 έτη. Η προσδοκώμενη διάρκεια σπουδών αντιστοιχεί στα προσδοκώμενα έτη εκπαίδευσης κατά τη διάρκεια της ζωής ενός ατόμου και υπολογίζεται αθροίζοντας τα ποσοστά εγγραφών για κάθε έτος ηλικίας από την ηλικία των 5 ετών και άνω.
7. Η έκθεση αναφέρεται στα σημαντικά βήματα που έχουν γίνει στην προσφυγική εκπαίδευση. Την περίοδο 2018/2019 καταβλήθηκαν σημαντικές προσπάθειες για την παροχή σχολικής εκπαίδευσης σε 12.867 παιδιά πρόσφυγες, από τα οποία 8.290 φοίτησαν σε κανονικές τάξεις με παράλληλη εκπαιδευτική στήριξη και 4.577 σε χωριστές σχολικές εγκαταστάσεις που λειτουργούν το απόγευμα. 30 περίπου παιδικοί σταθμοί λειτουργούν σε καταυλισμούς προσφύγων, συμπεριλαμβανομένων αυτών που βρίσκονται στα νησιά. 690 εκπαιδευτικοί έλαβαν ειδική κατάρτιση. Παρασχέθηκαν υπηρεσίες διερμηνείας στο πλαίσιο της συνδρομής για την εγγραφή των παιδιών προσφύγων ενώ προσλήφθηκαν ψυχολόγοι προς υποστήριξη των μαθητών προσφύγων, των οικογενειών τους και των εκπαιδευτικών. Ωστόσο, για την ένταξη των παιδιών προσφύγων στην εκπαίδευση εξακολουθούν να απαιτούνται επίπονες προσπάθειες, δεδομένου ότι σε ολόκληρη την Ελλάδα ζουν κατ’ εκτίμηση της UNICEF 28 000 παιδιά πρόσφυγες και μετανάστες. Δυστυχώς παρά τη θετική αναφορά της έκθεσης στην πολιτική ένταξης των προσφύγων, σήμερα ένα μήνα μετά την έναρξη των μαθημάτων δεν έχουν γίνει προσλήψεις αναπληρωτών για να στελεχώσουν τις ΔΥΕΠ και τις Τάξεις Υποδοχής ΖΕΠ!
8. Η έκθεση της Ε.Ε. αναφέρεται ιδιαίτερα στο επάγγελμα του εκπαιδευτικού. Τονίζει χαρακτηριστικά: «Το 2018 περισσότερα από 120 000 άτομα υπέβαλαν αίτηση για 20 000 θέσεις αναπληρωτών εκπαιδευτικών. Η ανακοίνωση 15.000 προσλήψεων μόνιμων εκπαιδευτικών κατά τη διάρκεια των 3 επόμενων ετών αναμένεται να προσελκύσει παρόμοια υψηλό αριθμό αιτήσεων. Το υψηλό αυτό επίπεδο ενδιαφέροντος συνυπάρχει με μια σχετικά υψηλή τάση μετανάστευσης των εκπαιδευτικών. Κατά την περίοδο 2008-2018 ο αριθμός των εκπαιδευτικών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που υπέβαλαν αίτηση για αναγνώριση προσόντων σε άλλη χώρα της ΕΕ ώστε να ασκήσουν το επάγγελμά τους εκεί σε μόνιμη βάση αυξήθηκε σε 14. 869 από μόλις 594 κατά την προηγούμενη 10ετία. Πρόκειται για τον δεύτερο υψηλότερο αριθμό στην ΕΕ μετά την Ισπανία και τον υψηλότερο για τα νομοθετικά κατοχυρωμένα επαγγέλματα στην Ελλάδα. Στα θετικά της έκθεσης συμπεριλαμβάνεται και η διαπίστωση της ανάγκης συνολικής αναβάθμισης του ρόλου των εκπαιδευτικών, η οποία περιλαμβάνει και τη μισθολογική αποκατάσταση έπειτα από τις περικοπές της τάξης του 15-30% από την εφαρμογή των  μνημονιακών περικοπών!

10. Επίσης, θετική αναφορά γίνεται στην εφαρμογή του προγράμματος «Μια Νέα Αρχή στα ΕΠΑΛ», την καθιέρωση του «Μεταλυκειακού Έτους-Τάξης Μαθητείας» για τους αποφοίτους των ΕΠΑΛ και τη θεσμοθέτηση των δωρεάν Διετών Προγραμμάτων Επαγγελματικής Εκπαίδευσης των ΑΕΙ, την αντιμετώπιση του brain-drain και τους διορισμούς στην εκπαίδευση με εφαρμογή του κανόνα 1:1. Η έκθεση φυσικά δεν αναφέρεται ότι με απόφαση της κ. Κεραμέως ανεστάλη η λειτουργία των διετών προγραμμάτων, αφήνοντας 1.500 αποφοίτους των ΕΠΑΛ στον αέρα, ότι οι 4.500 μόνιμοι διορισμοί στην Ειδική Αγωγή καθυστερούν επικίνδυνα, ενώ οι 10.500 διορισμοί στη Γενική Εκπαίδευση παραπέμπονται στις καλένδες!
11. Φυσικά και η Έκθεση περιλαμβάνει και πολύ επικίνδυνες αναφορές στην αξιολόγηση των εκπαιδευτικών με ανταμοιβή όσων έχουν ικανότητες, για αυτονομία σχολικής μονάδας με αναβαθμισμένο το ρόλο του Διευθυντή που θα έπρεπε να συμμετέχει στην πρόσληψη εκπαιδευτικών! Τέλος -για άλλη μια φορά- μιλά για περιορισμένο χρόνο διδασκαλίας του εκπαιδευτικού και για μικρές τάξεις! Πρόκειται για τις γνωστές ακραίες θεωρίες που αναπτύχθηκαν έντονα τα μνημονιακά χρόνια και εξαγγέλλονται –ξανά- από τους θιασώτες του νεοφιλελευθερισμού!

1. Σε σχέση με την ηλικιακή επιβάρυνση των εκπαιδευτικών στην Ελλάδα, είναι χαρακτηριστικό ότι τα τελευταία στοιχεία της EYROSTAT για το 2017 στην Ελλάδα το 47,3% των εκπαιδευτικών είναι άνω των 50 ετών! Εξ αυτών το 59,5% έχει ηλικίες από 50-54 ετών, το 30,5% από 55-59, το 8,5% από 60-64 ετών και το 0,95% πάνω από 65 ετών! Η Τουρκία έχει το χαμηλότερο Μ.Ο ηλικίας αφού μόνο το 11% είναι άνω των 50 ετών και στην πρώτη θέση η Ιταλία με το 53,5% των εκπαιδευτικών της να είναι άνω των 50 ετών! Ο Μ.Ο. για τις χώρες της Ε.Ε είναι στο 36,4% Οι εκπαιδευτικοί στην Ε.Ε. το 2017 ήταν 5,8 εκατομμύρια. Από αυτούς το 72% ήταν γυναίκες και το 28% άνδρες. Εξ αυτών το 9% ήταν κάτω των 30 ετών και το 36% άνω των 50 ετών! Στην Ελλάδα οι άνδρες εκπαιδευτικοί είναι κάτω από 34% Το 9% των εκπαιδευτικών στην Ε.Ε. είναι πάνω από 60%  Η Ελλάδα βρίσκεται στην 5η θέση της σχετικής κατάταξης με τους πιο ηλικιωμένους εκπαιδευτικούς!  Ενδιαφέρον, τέλος, παρουσιάζει και η μεταβολή αυτού του ποσοστού από τις προηγούμενες μετρήσεις της Eurostat που χρονολογούνται στο 2014. Εδώ παρατηρούμε πως η  Ελλάδα βρίσκεται στην πρώτη θέση με διαφορά (16 μονάδες αύξηση σε σχέση με το 2014)! Το 2014 το 31,6% των εκπαιδευτικών ήταν πάνω από 50 ετών και σήμερα το 47,3%! Είναι προφανές ότι η χρόνια αδιοριστία και οι ασφαλιστικές ρυθμίσεις που οδηγούν τους εκπαιδευτικούς να εργάζονται μέχρι και τα 67 έτη, θα  επιβαρύνουν συνεχώς τα μεγέθη αυτά!
2. Σχετικά με τις παραιτήσεις εκπαιδευτικών την περίοδο 2010-2018 είχαμε συνολικά πάνω από  21.700 αποχωρήσεις από τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Οι συνολικές αποχωρήσεις των εκπαιδευτικών από όλη την εκπαίδευση ανέρχονται σε 36.000! Με την τάση που έχει ο αριθμός των συνολικών παραιτήσεων, αρκετοί εκπαιδευτικοί σε λίγα χρόνια θα έχουν σχεδόν 50 χρόνια διαφορά ηλικίας με τους μαθητές τους! Μέσα στα πλαίσια αυτά θα πρέπει να αναγνωριστεί η ιδιαιτερότητα του επαγγέλματος και να μειωθούν τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης. Το αίτημα για πλήρη σύνταξη με 30 χρόνια εργασίας, ώστε να ανανεωθεί το έμψυχο δυναμικό της εκπαίδευσης, να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας και να αμβλυνθεί το οξύ πρόβλημα της ανεργίας των νέων εκπαιδευτικών, παραμένει πάντα στην πρώτη γραμμή! Πιο αναλυτικά οι αποχωρήσεις από τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση:

1. Οι προσλήψεις αναπληρωτών μέχρι σήμερα το σχολικό έτος 2019-20 προσεγγίζουν τις 31.000! Οι ελαστικές μορφές εργασίας αυξάνονται συνεχώς στη Δημόσια εκπαίδευση! Το σχολικό έτος 2011/12 το ποσοστό των αναπληρωτών επί των μονίμων εκπαιδευτικών ήταν 8%, το 2013/14 9%, το 2015/16 9,26%, το 2017/18 11,12%  και το 2018/19 14,39%. Ως βάση αναφοράς θεωρούνται οι 66.530 μόνιμοι εκπαιδευτικοί. Οι προσλήψεις αναπληρωτών το 2014-15 ήταν 5.164 εκπαιδευτικοί, το 2015-16 ήταν 6.162 και το 2018-19 ήταν 9.578 εκπαιδευτικοί. Είχαμε συνεπώς μια αύξηση των προσλήψεων σε σχέση με την σχολική χρονιά 2017-18 κατά 2.174 εκπαιδευτικούς (ποσοστό αύξησης 29,36%). Μάλιστα σε σχέση με τη σχ. χρονιά 2014/15 η αύξηση  προσλήψεων ανέρχεται σε 4.414 εκπαιδευτικούς δηλαδή σε ποσοστό  85,4%!

Ο συνολικός αριθμός των αναπληρωτών στην Πρωτοβάθμια το 2018/19 ήταν 21.718. Εξ αυτών οι 8.854 προσλήψεις αφορούν την ΕΑΕ. Συνολικά στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση απασχολήθηκαν 12.566 αναπληρωτές. Τα δύο τρίτα των υπηρετούντων εκπαιδευτικών Ειδικής Αγωγής έχουν συμβάσεις αναπληρωτή!

Ο συνολικός αριθμός των αναπληρωτών σε όλη την εκπαίδευση έφθασε το σχολικό έτος 2018-19 τις 31.300 κάτι που καθιστά  απόλυτα ρεαλιστικό το αίτημα των εκπαιδευτικών ομοσπονδιών για μόνιμους και μαζικούς διορισμούς εκπαιδευτικών! Το αίτημα αυτό ενισχύεται και από το γεγονός ότι το κόστος μισθοδοσίας με τις ανάλογες κρατήσεις, για ένα μόνιμο και έναν αναπληρωτή εκπαιδευτικό είναι σχεδόν ισόποσο!

Η αναλυτική κατανομή των προσλήψεων από το 2014 ήταν η ακόλουθη:

ΠΡΟΣΛΗΨΕΙΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΩΝ

1. Με βάση τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για την Ειδική Αγωγή και εκπαίδευση, το σχολικό έτος 2016/2017 οι σχολικές μονάδες της Δευτεροβάθμιας ήταν 161 (140 το 2016). Οι εγγεγραμμένοι μαθητές παρουσίασαν μια αύξηση κατά 3,7% συγκριτικά με το 2016 και ανήλθαν σε 5.781. Από αυτούς το 66,5% είναι αγόρια και το 33,5% κορίτσια. Το διδακτικό προσωπικό αυξήθηκε αντίστοιχα κατά 7,9% και ανήλθε στους 2.152 εκπαιδευτικούς. Συνολικά μεταξύ των μαθητών αυτών το 36,3%  έχει νοητική υστέρηση, το 29,9% βρίσκεται στο φάσμα του αυτισμού και το 13,7% αντιμετωπίζει πολλαπλές αναπηρίες.

Συναδέλφισσες, συνάδελφοι

Από τα στοιχεία αυτά φαίνεται ότι  η οικονομική κρίση και οι περιοριστικές πολιτικές λιτότητας στα μνημονιακά χρόνια, έχουν επιβαρύνει συνολικά το δημόσιο σχολείο και τον εκπαιδευτικό ειδικότερα. Η έλλειψη διορισμών τα τελευταία χρόνια, οι αποχωρήσεις 21.700 περίπου εκπαιδευτικών, η αύξηση των ελαστικών μορφών εργασίας και οι σοβαρές μισθολογικές μας απώλειες αποτελούν κάποιες μόνο πτυχές του προβλήματος που επιβαρύνουν συνολικά τους δείκτες της εκπαίδευσης και φυσικά τα εργασιακά δικαιώματα των εκπαιδευτικών. Zήτημα άμεσης προτεραιότητας συνεπώς, είναι οι αγωνιστικές διεκδικήσεις με βάση τις ψηφισμένες θέσεις και αποφάσεις του κλάδου με αιτήματα την αύξηση των δημόσιων εκπαιδευτικών δαπανών, τους μαζικούς διορισμούς μόνιμων εκπαιδευτικών στην Γενική και Ειδική εκπαίδευση, την αποκατάσταση των απωλειών σε μισθούς και συντάξεις, τα εργασιακά δικαιώματα μονίμων και αναπληρωτών, την πολύπλευρη στήριξη του εκπαιδευτικού έργου και την διεκδίκηση ριζικών δημοκρατικών αλλαγών στη δημόσια εκπαίδευση επιβάλλοντας εξελίξεις στην κατεύθυνση των θέσεων και των αναγκών του κλάδου.  Σε κάθε περίπτωση υπερασπιζόμαστε τις σημαντικές κατακτήσεις του κλάδου που αμφισβητούνται ξανά!

Όλα αυτά όμως, απαιτούν ένα διαφορετικό συνδικαλιστικό κίνημα που θα συσπειρώνει τους συναδέλφους πάνω στα μεγάλα πραγματικά προβλήματα του κλάδου και του δημόσιου σχολείου και, με μικρούς και μεγάλους ενωτικούς αγώνες, μακριά από στείρες παραταξιακές αντιπαραθέσεις, θα ανοίγει δρόμους για τη ζωή που μας αξίζει, για το σχολείο των αναγκών και των οραμάτων μας, που θα χωρά όλα τα παιδιά, όλους τους εκπαιδευτικούς, όλη τη γνώση!

Νομοσχέδιο για την Παιδεία: Όλες οι αλλαγές που έρχονται