Το Φανάρι συμβιβάστηκε, η Πανορθόδοξη θα πραγματοποιηθεί*
Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου
Το Φανάρι συμβιβάστηκε σε πολλά ζητήματα μπρος στις απαιτήσεις της Μόσχας και άλλων Εκκλησιών κατά τη συνάντηση των Προκαθημένων των Ορθοδόξων Εκκλησιών στο Σαμπεζί της Γενεύης, από 21 έως 28 Ιανουαρίου 2016. Ο Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος έχει πάντως την ικανοποίηση ότι επί των ημερών του πραγματοποιείται η Πανορθόδοξη Σύνοδος.

Ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως υποχώρησε στον τόπο διεξαγωγής της Πανορθοδόξου. Στην αρχή ήταν ανένδοτος ότι θα είναι η Κωνσταντινούπολη, η έδρα του. Είχε ορίσει και ως τόπο, τον ιερό ναό της Αγίας Ειρήνης, ο οποίος ουδέποτε μετατράπηκε σε τζαμί και σ’ αυτόν συνήλθε η Β΄ Οικουμενική Σύνοδος. Τουλάχιστον τρεις Εκκλησίες (Αντιοχείας, Ρωσίας και Σερβίας) δήλωσαν ότι αν η Σύνοδος διεξαχθεί στην Πόλη οι Εκκλησίες τους δεν θα συμμετάσχουν. Οι δύο πρώτες με την αιτιολογία πως οι χώρες τους βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση με την Τουρκία και η Σερβία με το αιτιολογικό ότι δεν μπορεί σε μια Χριστιανική Σύνοδο στη θέση του Αυτοκράτορος να είναι ο Κεμάλ ή/και η τουρκική σημαία. Ο κ. Βαρθολομαίος μπρος στο αδιέξοδο και την απειλή να μην γίνει η Σύνοδος υποχώρησε.
Δια κοινής συμφωνίας ορίστηκε ως τόπος διεξαγωγής η Κρήτη και η εκεί Ορθόδοξος Ακαδημία, και ως χρόνος από την 16η έως την 27η Ιουνίου 2016. Φυσικά το συγκεκριμένο κτίριο δεν έχει καμία σχέση με το Ναό της Αγίας Ειρήνης στην Πόλη, ούτε οι υποδομές για τη διεξαγωγή και τη φιλοξενία είναι άριστες. Το θετικό για το λαό μας είναι ότι διεξάγεται επί ελληνικού εδάφους.
Ως προς τη συμμετοχή των Προκαθημένων, ο Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος πάλιν ενώπιον του κινδύνου να μην διεξαχθεί η Πανορθόδοξη υποχώρησε και αναγνώρισε ως Προκαθήμενο της Αυτοκεφάλου Εκκλησίας Τσεχίας και Σλοβακίας τον νεαρό και φιλόδοξο Μητροπολίτη Πρέσοβ Ραστισλάβ. Υπενθυμίζεται ότι προ πέντε μόλις μηνών το Φανάρι σε επιστολή του προς την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας Τσεχίας και Σλοβακίας είχε διαμηνύσει σε αυστηρότατο ύφος ότι αυτή και η κληρικολαϊκή συνέλευση της εν λόγω Εκκλησίας «συναισθανόμεναι τον όλεθρον εις τον οποίον οδηγείται το σκάφος της τοπικής ταύτης Εκκλησίας επαναξιολογήσωσι το όλον θέμα υπό την προοπτικήν της ακυρώσεως της όπως ποτέ γενομένης αντικανονικής και μη αναγνωριζόμενης πανορθοδόξως εκλογής του Μητροπολίτου κ. Ραστισλάβ ως προκαθημένου αυτής…». Στις 14 Ιανουαρίου 2014 η Πατριαρχική Σύνοδος στο Φανάρι «απεφάσισε ομοφώνως όπως, προς αποκατάστασιν της ενότητος, αναγνωρισθή ως Προκαθήμενος της Ορθοδόξου Αυτοκεφάλου Εκκλησίας Τσεχίας και Σλοβακίας ο Μητροπολίτης Πρέσοβ κ. Ραστισλάβ…». Καλά, γιατί δεν το σκεφτόταν νωρίτερα;…
Λέγεται επίσης ότι υπήρξε ένα μορατόριουμ μεταξύ των Πατριαρχείων Αντιοχείας και Ιεροσολύμων για το θέμα της Μητροπόλεως στο Κατάρ, αλλά ακόμη αυτό δεν έληξε. Απόδειξη ότι στη Θεία Λειτουργία στο Σαμπεζί συμμετέσχον οι Πρωθιεράρχες ή αντιπρόσωποί τους από όλες της Ορθόδοξες Εκκλησίες πλην αυτής της Αντιόχειας. Επίσης οι αντιπρόσωποι της Αντιόχειας δεν υπέγραψαν τον Κανονισμό οργανώσεως και λειτουργίας της Συνόδου… Ενδιαφέρον παρουσιάζει η στάση της Εκκλησίας της Ελλάδος, της οποίας η Ιεραρχία συνεδριάζει την εβδομάδα της Τυρινής για να αποφασίσει περί του πρακτέου και της σύνθεσης της αντιπροσωπείας της στην Πανορθόδοξη. Όπως είναι γνωστό οι σχέσεις Βαρθολομαίου και Ιερωνύμου βρίσκονται στο χείριστο σημείο και ο Αρχιεπίσκοπος της Ελλαδικής Εκκλησίας δεν μετέβη στη Γενεύη για τη σύσκεψη των Προκαθημένων.
Σοβαρές είναι οι υποχωρήσεις του Φαναρίου στον Κανονισμό οργανώσεως και λειτουργίας της Συνόδου. Σοβαρότερη τροποποίηση του κειμένου που κατέθεσε προς έγκριση το Φανάρι στην Εκάλη της Αττικής τον περασμένο Δεκέμβριο και δεν έγινε αποδεκτό είναι στο άρθρο 4 και στην προεδρία της Συνόδου. Το Φανάρι πρότεινε το εξής κείμενο:
«Η προεδρία των εργασιών της Συνόδου ασκείται:
α΄. Υπό του Οικουμενικού Πατριάρχου, κατά κανόνα εκκλησιαστικόν και κατά τα εν τη εκκλησιαστική πράξει πανορθοδόξως καθιερωμένα, περιστοιχιζόμενος υπό των Προκαθημένων πασών των κατά τόπους Ορθοδόξων Εκκλησιών, κατά την τάξιν των Ιερών Διπτύχων».
Στο εν λόγω κείμενο μετά τη συνάντηση των Προκαθημένων στη Γενεύη αφαιρέθηκε ό, τι θύμιζε παπική νοοτροπία και έγινε ως εξής:
« Η προεδρία των εργασιών της Συνόδου ασκείται:
1.Υπό του Οικουμενικού Πατριάρχου. Οι Προκαθήμενοι των
άλλων κατά τόπους Ορθοδόξων Εκκλησιών παρακάθηνται εκατέρωθεν, κατά την τάξιν των Ιερών Διπτύχων του Οικουμενικού Πατριαρχείου».
Στην ίδια αντίληψη της απάλειψης κάθε πειρασμού παπικής νοοτροπίας αφαιρέθηκαν από το άρθρο 5 αι παράγραφοι στ΄ και η΄. Η στ΄ ανέφερε: «Ο Πρόεδρος εγγυάται την πιστήν τήρησιν και την ορθήν εφαρμογήν των αρχών του παρόντος Κανονισμού δια την εύρυθμον και κατά κανόνα εκκλησιαστικήν πορείαν των εργασιών». Και η η΄ παράγραφος, η οποία επίσης αφαιρέθηκε, έγραφε: « Ο Πρόεδρος ασκεί πάσαν άλλην αρμοδιότητα παρεχομένην αυτώ υπό των ιερών κανόνων».
Στο ίδιο πνεύμα της αποτροπής παπικών τάσεων άλλαξε στο άρθρο 6 η πρότασή του Φαναρίου περί της Γραμματείας. Αυτή ήταν:
«Η Γραμματεία της Συνόδου είναι διορθόδοξος, ήτοι:
α. Τη προτάσει του Οικουμενικού Παριάρχου και τη συναινέσει των Προκαθημένων των αυτοκεφάλων Ορθοδόξων Εκκλησιών μετέχουν εις αυτήν εις αρχιερεύς εξ εκάστης αντιπροσωπείας, ως επίσης και ο Προϊστάμενος της Γραμματείας επί της Προπαρασκευής της Συνόδου…».
Μετά τη συνέλευση των Προκαθημένων στο Σαμπεζι η εν λόγω παράγραφος του άρθρου 6 έγινε:
«Η Γραμματεία της Συνόδου είναι πανορθόδοξος και πολυμελής, ήτοι: 1. Συγκροτείται εξ ενός αρχιερέως εξ εκάστης αντιπροσωπείας, ως επίσης και από τον Γραμματέα επί της προπαρασκευής της Συνόδου…».
Στο άρθρο 10, περί της συμμετοχής των μελών της Συνόδου στις συζητήσεις, η πρόταση του Φαναρίου έδινε τον ίδιο χρόνο στους Προκαθημένους και στα υπόλοιπα μέλη της αντιπροσωπείας τους. Αυτός στο Σαμπεζί διπλασιάστηκε.
Στο άρθρο 12, το οποίο αναφέρεται στα ζητήματα της ψηφοφορίας και της έγκρισης των κειμένων, αφαιρέθηκαν από την πρόταση του Φαναρίου ολόκληρες οι δ΄ και ε΄ παράγραφοι, οι οποίες έγραφαν:
δ. «Εάν η πλειονοψηφία των μελών της αντιπροσωπείας αυτοκεφάλου τινός Εκκλησίας τηρήση αδιάλλακτον αρνητικήν θέσιν εις εν κείμενον θα ηδύνατο να τεθή υπό αμφισβήτησιν η ομόφωνος αποδοχή αυτού, διό και η αξιολόγησις της διαφωνίας είναι πλέον και ζήτημα της Συνόδου, η οποία δύναται να εφαρμόση την συμβιβαστικήν αρχήν της συναινέσεως (consensus) δια την αποδοχήν του κειμένου» και
«ε. Κατά τας ψηφοφορίας αι αποχαί ή η λευκή ψήφος των μελών επί διαδικαστικών προσωπικών ή άλλων ζητημάτων προσμετρούνται εις την πλειοψηφούσαν πρότασιν». Παράλογο αλλά έτσι είχε προταθεί από το Φανάρι…
Στο άρθρο 14 και στη συμμετοχή Παρατηρητών άλλων Χριστιανικών Εκκλησιών και Ομολογιών απαλείφθηκε η πρόταση του Φαναρίου αυτοί να ενημερώνονται από τη Γραμματεία της Συνόδου για τις συζητήσεις των θεμάτων της Συνόδου « μετά δικαιώματος δια την υποβολήν παρατηρήσεων εις την Γραμματείαν»!
Ως προς την ενημέρωση του Τύπου άλλαξε τελείως η πρόταση του Φαναρίου, πάντα στο πνεύμα να αποφευχθούν οι υπερεξουσίες του Πατριάρχου της Κωνσταντινούπολης. Η πρόταση έγραφε: «Αποφάσει του Προέδρου τη συμφώνω γνώμη των λοιπών Προκαθημένων των Ορθοδόξων Εκκλησιών συγκροτείται πενταμελής Επιτροπή εκ των μελών τη Συνόδου, ήτις θα πληροφορή τα Μέσα Γενικής Ενημερώσεως περί των διεξαγομένων εργασιών της Συνόδου…». Αυτή μετατράπηκε στην ακόλουθη: «Τη αποφάσει του Προέδρου και τη συναινέσει των άλλων Προκαθημένων των Ορθοδόξων Εκκλησιών συγκροτείται μία δεκατετραμελής Συνοδική Επιτροπή, δι’ ενός μέλους εξ εκάστης αυτοκεφάλου Ορθοδόξου Εκκλησίας, επικουρουμένη υπό καταλλήλων ειδικών συμβούλων, δια την τακτικήν ενημέρωσιν των Μέσων Μαζικής Ενημερώσεως περί της πορείας της Συνόδου…».
Υπάρχουν και άλλα σημεία στην πρόταση του Φαναρίου περί του Κανονισμού της Συνόδου, που άλλαξαν. Το Φανάρι αποδέχθηκε όλες τις προταθείσες διορθώσεις, προκειμένου να υλοποιηθεί το «χρέος και το προνόμιον» του κ. Βαρθολομαίου περί της συγκλήσεως της Συνόδου.

* Θα ακολουθήσει το Β΄ μέρος, με σχολιασμό της θεματολογίας και του περιεχομένου των τελικών κειμένων που θα συζητηθούν στη Σύνοδο.