Η στάση των τοπικών Ορθοδόξων Εκκλησιών στη Σύνοδο της Κρήτης
Γ΄ Μέρος
Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου
Συνεχίζεται η αναφορά για τη στάση των τοπικών Ορθοδόξων Εκκλησιών στη Σύνοδο της Κρήτης, πάντα με τη σειρά που είναι γραμμένες στα Δίπτυχα.
Πατριαρχείο της Σερβίας
Στο Πατριαρχείο Σερβίας και ως προς τη στάση Του στη Σύνοδο της Κρήτης παίχθηκε ένα θρίλερ.
Τα γεγονότα ξεπερνούν την πένα και του πιο ευφάνταστου σεναριογράφου. Από καιρό και στη διάρκεια των προπαρασκευαστικών διαδικασιών της Συνόδου είχε φανεί ότι υπάρχει ένας ανταγωνισμός μεταξύ δύο ρευμάτων, το ένα, το συντηρητικό, ρωσόφιλο και υπέρ του Πατριαρχείου της Μόσχας, υπό τον Μπάτσκας Ειρηναίο (Μπούλοβιτς) και το άλλο, το οικουμενιστικό, αμερικανόφιλο και υπέρ του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, υπό τον Μαυροβουνίου Αμφιλόχιο (Ράντοβιτς). Και οι δύο είχαν γέροντά τους τον Άγιο Ιουστίνο (Πόποβιτς).
Ο ανταγωνισμός φτάνει στο κέντρο του Πατριαρχείου Σερβίας και στον Πατριάρχη Ειρηναίο, που είναι μια χαμηλών τόνων εκκλησιαστική προσωπικότητα. Ο Μπάτσκας με την θεολογική του κατάρτιση και την προσήλωσή του στην πατερική παράδοση έδειχνε, έως και τις τελευταίες ημέρες προ των συνεδριάσεων της Συνόδου στην Κρήτη, ότι έπεισε τον Πατριάρχη και την Ιεραρχία της Εκκλησίας της Σερβίας να θέσουν στον Οικουμενικό Πατριάρχη ορισμένα ζητήματα, που αν δεν γίνονταν αποδεκτά δεν θα συμμετείχαν. Όμως στο τέλος επικράτησαν οι απόψεις του Αμφιλοχίου και η Σερβία συμμετέσχε στη Σύνοδο… Μπορεί να προέβησαν σε ορισμένες προτάσεις τροπολογιών στα προς έγκριση κείμενα, όμως γενικά ήσαν θετικοί . Κατά τις υπάρχουσες πληροφορίες ο Μπάτσκας πάντως δεν υπέγραψε το κείμενο για τη σχέση της Ορθοδόξου Εκκλησίας με τον υπόλοιπο χριστιανικό κόσμο. Εκείνο που μπερδεύει την κατάσταση είναι πως και ο Αμφιλόχιος μιλώντας σε σερβικό κανάλι είπε ότι δεν ψήφισε το ίδιο κείμενο! Κληρικός που έχει προσωπική πείρα για την προσωπικότητα του Μαυροβουνίου μας είπε ότι όλα κανείς μπορεί να τα περιμένει από αυτόν…
Από τις 24 Ιουλίου του 2015, δηλαδή πριν περίπου ένα χρόνο, η Ιερά Σύνοδος της Σερβικής Ορθοδόξου Εκκλησίας, με επιστολή της προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο σημείωσε τις επιφυλάξεις της επί των προταθέντων κειμένων. Το κείμενο πρέπει να είχε συνταχθεί από τον Μπάτσκας Ειρηναίο.
Το πρώτο που παρατήρησε ήταν ότι τα προγραμματισθέντα θέματα της Συνόδου δεν απαντούν εις ουσιαστικά ζητήματα, με τα οποία βρίσκεται αντιμέτωπη η σημερινή Ορθόδοξος Εκκλησία.
Το δεύτερο αφορά στο περί Εκκλησίας ερώτημα. (Σημ.γρ. Τονισμένο στο πρωτότυπο). Στην επιστολή της προς τον κ. Βαρθολομαίο επανέφερε το ζήτημα, που είχε ήδη θίξει από το 2011, δηλαδή, μεταξύ των άλλων, να επικυρωθεί «η οικουμενικής σπουδαιότητος Σύνοδος του Φωτίου (879/890), ειδικώς δε η διδασκαλία αυτής περί του Filioque, το οποίο και ήτο ο κύριος λόγος δια τον χωρισμόν της Εκκλησίας της Ρώμης από το πλήρωμα της Ορθοδόξου Εκκλησίας».
Το τρίτο σημείο είναι το κείμενο περί του γάμου. Η Ιεραρχία της Εκκλησίας της Σερβίας θεώρησε ότι είναι πολύ αδύναμο σε σχέση με τα προβλήματα που υπάρχουν σήμερα παγκοσμίως στο τομέα της σχέσεως των δύο φύλων. Τα άλλα σημεία που θίγονται στην επιστολή, όπως το Ημερολόγιο και το Αυτοκέφαλο, τελικά δεν συζητήθηκαν, λόγω ακριβώς των επιφυλάξεων που είχαν εκφράσει οι περισσότερες Εκκλησίες.
Στις 6 Ιουνίου 2016 ο Πατριάρχης κ. Ειρηναίος απηύθυνε νέα επιστολή στον Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο. Του γράφει ότι μετά λύπης του, αλλά και «με πλήρη συναίσθηση της εκκλησιαστικής εν γένει ευθύνης της» η Εκκλησία της Σερβίας «δυσκολεύεται να συμμετάσχει στη Σύνοδο της Κρήτης». Και του εξηγεί τους λόγους:
Η δυσφορία και οι επιφυλάξεις ορισμένων κατά τόπους Εκκλησιών όσον αφορά στα προσυνοδικώς προετοιμασθέντα κείμενα.
Η αμετάκλητη απόφαση των Πατριαρχείων Αντιοχείας και Γεωργίας να μη συμμετάσχουν της Συνόδου.
Τα προβλήματα των σχέσεων κοινωνίας μεταξύ των Εκκλησιών: Ιεροσολύμων και Αντιοχείας για το Κατάρ, όπως επίσης Σερβίας και Ρουμανίας, για αντικανονική εισπήδηση της Ρουμανικής Εκκλησίας στην Ανατολική Σερβία και ιδρύσεως εκεί Επισκοπής.
Η απροθυμία της Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως να συζητήσει και να αποδεχθεί τις προτάσεις της Σερβικής Εκκλησίας στα θέματα περί του Αυτοκεφάλου, περί της ψήφου όλων των Αρχιερέων και όχι μόνο των Προκαθημένων στη Σύνοδο, και περί της αναγνωρίσεως των Συνόδων του εννάτου και του δεκάτου τετάρτου αιώνος.
Όλοι τότε θεώρησαν ότι η Σερβία δεν θα συμμετάσχει στη Σύνοδο. Στις 7 Ιουνίου 2016 ο υπεύθυνος των εξωτερικών σχέσεων του Πατριαρχείου της Μόσχας, Μητροπολίτης Βολοκολάμσκ Ιλαρίων, με δήλωσή του στο τηλεοπτικό ρωσικό σταθμό Russia-24TV, ενημέρωσε ότι το Πατριαρχείο της Μόσχας ζήτησε από τον Οικουμενικό Πατριάρχη την αναβολή της Συνόδου στην Κρήτη, διότι η Εκκλησία της Ρωσίας αδυνατεί να συμμετάσχει όταν δήλωσαν ότι δεν θα συμμετάσχουν τέσσερις Εκκλησίες, τα Πατριαρχεία Αντιοχείας, Σερβίας,Βουλγαρίας και Γεωργίας…
Στις 9 Ιουνίου άρχισαν στην Κρήτη οι εργασίες της Επιτροπής προετοιμασίας του κειμένου που θα εκδιδόταν με τη λήξη των εργασιών της Συνόδου. Υπήρχε ένα μούδιασμα. Την πρώτη αυτή ημέρα ήσαν παρόντες οι εκπρόσωποι των τοπικών Εκκλησιών Κωνσταντινουπόλεως, Αλεξανδρείας, Ιεροσολύμων, Ρουμανίας, Κύπρου, Ελλάδος, Πολωνίας και Αλβανίας. Έλειπαν όλες – πλην της Πολωνίας – οι σλαυικές Εκκλησίες και το Πατριαρχείο Αντιοχείας….Στις 11 Ιουνίου χαμογέλασαν τα χείλη των διοργανωτών. Προσήλθε ο εκπρόσωπος της Εκκλησίας Τσεχίας και Σλοβακίας και ο Μητροπολίτης Μαυροβουνίου Αμφιλόχιος, εκ μέρους της Σερβικής Εκκλησίας!…Όμως το χαμόγελο έμεινε εκεί. Οι τέσσερις άλλες Εκκλησίες οριστικοποίησαν την απουσία τους.
Τί όμως συνέβη και το όχι της Σερβικής Εκκλησίας έγινε ναι στη συμμετοχή της στη Σύνοδο; Ο ρόλος του Αμφιλοχίου ήταν αποφασιστικός. Λέγονται πολλά για την αλλαγή. Ο Μπάτσκας Ειρηναίος είχε ετοιμάσει το γράμμα προς το Φανάρι, της 6ης Ιουνίου 2016, για τους λόγους της μη συμμετοχής της Εκκλησίας της Σερβίας στη Σύνοδο, το οποίο παρέδωσε στον Πατριάρχη, το υπέγραψε εκείνος και το έστειλε στο Φανάρι. Όταν όμως υπήρξε αντίδραση για το γράμμα από τους φιλοδυτικούς και οικουμενιστές Μητροπολίτες ο Πατριάρχης Ειρηναίος «άδειασε» τον Μπάτσκας Ειρηναίο, και τους αποκάλυψε ότι εκείνος είχε συντάξει το γράμμα… Τότε ξεσηκώθηκε ηθελημένη και ενορχηστρωμένη θύελλα διαμαρτυριών σε βάρος του Μπάτσκας, ότι παρασύρει σε λάθη τον Πατριάρχη. Ο κ. Ειρηναίος ευρισκόμενος σε δύσκολη θέση αποφάσισε να συμμετάσχει στη Σύνοδο και ζήτησε όλοι οι Αρχιερείς, που είχαν επιλεγεί, να τον ακολουθήσουν, πράγμα που έγινε. Σχεδόν αυθημερόν ο Αμφιλόχιος έφυγε για την Κρήτη… Χάρη σ’ αυτόν η φιλοδυτική και οικουμενιστική πλευρά της Σερβικής Εκκλησίας πέτυχε μια νίκη. Πάντως ο ανταγωνισμός μεταξύ των δύο πλευρών δεν τέλειωσε. Θα συνεχιστεί έως την εκλογή του νέου Πατριάρχου… Ο Πατριάρχης κ. Ειρηναίος είναι 86 ετών, ο Μπάτσκας Ειρηναίος 69 και ο Μαυροβουνίου Αμφιλόχιος 78…
Η ύπαρξη δύο αντιθέτων ρευμάτων στην Ιεραρχία της Σερβικής Ορθοδόξου Εκκλησίας φάνηκε στη Σύνοδο της Κρήτης και από δύο ακόμη γεγονότα. Η φιλορωσική πτέρυγα στο κείμενο για τις σχέσεις με τους ετεροδόξους πρότεινε πολλές προσθήκες και τροποποιήσεις, μεταφέροντας έτσι τις απόψεις της Ρωσικής Εκκλησίας, όπως είχαν εκφραστεί κατά τις προσυνοδικές διαδικασίες. «Εστω και αν απουσιάζει το Πατριαρχείο της Μόσχας δεν πρέπει να παρακάμπτουμε τις απόψεις του» είπε ένας από τους Σέρβους Ιεράρχες. Σημειώνεται ότι ο Πατριάρχης Μόσχας κ. Κύριλλος εξέφρασε τη δυσφορία του για την παλινωδία της Σερβικής Εκκλησίας, στο θέμα της συμμετοχής της στη Σύνοδο της Κρήτης. Η Ρωσική Εκκλησία, μαζί με την Ελλαδική, ήσαν αυτές που βοήθησαν με όλες τους τις δυνάμεις το Σερβικό λαό, όταν αυτός δοκιμάστηκε σκληρά από τον πόλεμο, τις αεροπορικές επιδρομές και τους βομβαρδισμούς του ΝΑΤΟ. Αντίθετα το Οικουμενικό Πατριαρχείο κράτησε ουδέτερη στάση…
Ενώ λοιπόν η προσπάθεια της μιας πλευράς είναι να διατηρήσει την αδελφική της σχέση με τη Ρωσική Εκκλησία, η φιλοδυτική πλευρά τάσσεται αναφανδόν υπέρ του Φαναρίου… Απτό δείγμα της στάσης της είναι πως έπεισε τον Πατριάρχη κ. Ειρηναίο να προσκαλέσει τον Οικουμενικό Πατριάρχη να προστεί των εγκαινίων του Πατριαρχικού Ναού στο Βελιγράδι, που θα τελεσθούν στις 25 Σεπτεμβρίου 2016. Στο Ναό και προς τιμήν του κ. Βαρθολομαίου λέγεται ότι η συγκεκριμένη πλευρά πρότεινε να προστεθεί πίνακας, που θα παρουσιάζει τη Σύνοδο στην Κρήτη!…
Πατριαρχείο της Ρουμανίας Το Πατριαρχείο της Ρουμανίας είναι το μόνο «λατινογενές», ανάμεσα στις ελληνικές τοπικές Εκκλησίες, τις σλαβικές και το ελληνοαραβικό Πατριαρχείο της Αντιοχείας. Δεν λείπουν οι τριβές του εν λόγω Πατριαρχείου με το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης στη Διασπορά, με το Πατριαρχείο της Μόσχας για τη Μολδαυία και με το Πατριαρχείο της Σερβίας για την ανατολική Σερβία, όπου ζουν Ρουμάνοι στην εθνότητα. Έτσι ακολουθεί έναν μοναχικό δρόμο, που πάντως είναι εγγύτερα στην Κωνσταντινούπολη παρά στη Μόσχα. Η Ρουμανία είναι πλέον μέλος της ΕΕ και του ΝΑΤΟ… Ο Πατριάρχης Δανιήλ χρησιμοποίησε στη Σύνοδο τα γαλλικά, τα οποία γνωρίζει άριστα, αφού έχει διδακτορικό από το Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου.
Γενικά ο Πατριάρχης Ρουμανίας χωρίς να είναι αρνητικός προέβη σε ορθές παρατηρήσεις επί των κειμένων. Όταν μάλιστα χρειάστηκε να προβάλλει βέτο για ορισμένα θέματα πίστεως, στο κείμενο περί της σχέσης της Ορθοδόξου Εκκλησίας με τον υπόλοιπο χριστιανικό κόσμο, το έκανε με αποφασιστικότητα και σε δύο – τρία καίρια σημεία επέβαλε την άποψή του.
Πατριαρχείο της Βουλγαρίας
Το Πατριαρχείο της Βουλγαρίας δεν συμμετέσχε στις εργασίες της Συνόδου στην Κρήτη. Σε ανακοίνωσή του Γραφείου Τύπου του, την 3η Ιουνίου 2016, απαντά στις φήμες που είχαν κυκλοφορηθεί από την Κρήτη, ότι δεν συμμετέσχε επειδή ζήτησε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο να του καλύψει τη δαπάνη και αυτό δεν δέχθηκε και, στη συνέχεια, ότι ενήργησε ως δορυφόρος Εκκλησία του Πατριαρχείου της Μόσχας…
Για το οικονομικό ζήτημα στο Δελτίο Τύπου σημειώνεται ότι τα έξοδα μεταβάσεως στην Κρήτη και επιστροφής από αυτήν τα είχε αναλάβει η Βουλγαρική κυβέρνηση, που θα διέθετε το κυβερνητικό αεροσκάφος. Σημειώνεται επίσης ότι η αποχή από τη Σύνοδο ήταν για λόγους εκκλησιαστικής ευθύνης και ότι η απόφαση της Ιεραρχίας της Βουλγαρικής Εκκλησίας ήταν ομόφωνη. Τέλος τονίζει ότι «Η Εκκλησία της Βουλγαρίας με υψηλή εκκλησιαστική συνείδηση και έχοντας στο πλευρό της τον βουλγαρικό λαό, δεν θα υποκύψει σε περιττή και ανάξια χειραγώγηση».
Η Εκκλησία της Βουλγαρίας μετά την κατάρρευση του κομμουνιστικού καθεστώτος γνώρισε αλλεπάλληλες κρίσεις και εσωτερικά σχίσματα. Σήμερα είναι μια Εκκλησία συντηρητική και προσεκτική έναντι των οικουμενιστικών ανοιγμάτων του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Όπως είναι γνωστό έχει αποσυρθεί από το Παγκόσμιο Συμβούλιο των Εκκλησιών και από ορισμένους θεολογικούς διαλόγους.
Ακολουθείστε το iPaidia στο Google News
