Οι πανελλήνιες είναι ένας θεσμός, τον οποίο «γευτήκαμε» σχεδόν όλοι μας. Σίγουρα διαπιστώσαμε ιδίοις όμμασι τη σκληρότητα και την ψυχική φθορά που συνεπάγεται ο συγκεκριμένος «τρόπος αξιολόγησης».

του Λάμπρου Καπαραλιώτη

Λαμβάνοντας αφορμή, λοιπόν, από τις φετινές πανελλαδικές εξετάσεις συμπέρανα τα πολύ σοβαρά μειονεκτήματα του εν λόγω θεσμού, ενός θεσμού ο οποίος κατά πολλούς είναι ο πλέον αδιάβλητος στην Ελλάδα. (Με το φτωχό μου μυαλό, βέβαια, αναρωτιέμαι, ποιος θεσμός στην Ελλάδα είναι αδιάβλητος, για να είναι και οι πανελλήνιες εξετάσεις;). Τα μειονεκτήματα αυτά τα είχα παρατηρήσει από καιρό, απλώς φέτος κατά τη γνώμη μου ,ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το γεμάτο ποτήρι.

Κατ’αρχάς, να σημειώσω ότι το φετινό σύστημα εισαγωγής μας αποχαιρετά από του χρόνου, καθώς θα δώσει τη θέση του σε ένα άλλο σύστημα. (Δεν είναι υπέροχο το γεγονός ότι κάθε γενιά έχει δώσει εισαγωγικές εξετάσεις με διαφορετικό σύστημα; Έτσι για να μη βαριόμαστε τη ρουτίνα!). Αυτό το «κράτος» στο οποίο ζούμε προσωπικά το έχω στο μυαλό μου σαν ένα παγόβουνο και οι όποιες αλλαγές λαμβάνουν χώρα αφορούν την κορυφή του και όχι τη βάση του. Λες και η εκπαίδευσή μας θα σωθεί από την αλλαγή του συστήματος των πανελλαδικών και όχι από την εκ βάθρων οικοδόμηση ενός παρεχόμενου συστήματος όχι μόνο εκπαίδευσης, αλλά και παιδείας.

Δευτερευόντως, θα ήθελα να επισημάνω την υπάρχουσα παντελή έλλειψη οργάνωσης και συνεννόησης. Άλλα γράφονται στα σχολικά βιβλία, άλλα ζητούνται από την επιτροπή εξετάσεων και άλλα από τους βαθμολογητές. Κάθε χρόνο μετά το πέρας της εξέτασης του εκάστοτε μαθήματος, αναρτώνται στο διαδίκτυο οι προτεινόμενες απαντήσεις των θεμάτων. Προφανώς η λέξη «μπάχαλο» εφευρέθηκε για αυτές τις περιπτώσεις. Άλλες απαντήσεις δίνονται από τα φροντιστήρια, άλλες από την Πανελλήνια Ένωση Καθηγητών και άλλες από την ΚΕΕ (Κεντρική Επιτροπή Εξετάσεων). Τις προάλλες με ρώτησε μαθητής μου το εξής. «Που να ξέρω εγώ ποια απάντηση είναι σωστή, όταν εσείς οι ίδιοι διαφωνείτε;». Την ίδια ερώτηση με τη σειρά μου θα ήθελα και εγώ να θέσω στους κυβερνώντες. Η λογική σας είναι να βάλετε θέματα στα οποία προκύπτουν διχογνωμίες σύσσωμου του επιστημονικού κλάδου ή σαφή και ξεκάθαρα ερωτήματα στα οποία θα διαφαίνεται η κριτική αντίληψη των υποψηφίων;

Πάμε, τώρα, στο καθαρά εξεταστικό μέρος. Βλέποντας τα θέματα μετά από ώρες, με καθαρό μυαλό, κατέληξα στο εξής. Πολλά από αυτά δεν είχαν στόχο να αναδείξουν τον καλύτερα προετοιμασμένο, αλλά τον καλύτερο «παπαγάλο» και «δρομέα». Αναφέρομαι, φυσικά, στα μαθήματα της θεωρητικής κατεύθυνσης –αν και πληροφορήθηκα ότι στα μαθήματα της θετικής οι διαφωνίες, οι αντιπαραθέσεις και τα παράπονα εκφράστηκαν συλλήβδην-. Τα τιθέντα ζητήματα είχαν ως ξεκάθαρο στόχο να παραπλανήσουν και να μπερδέψουν τον υποψήφιο, προσπαθώντας να μας πείσουν ότι με αυτόν τον τρόπο διακρίνεται ο άριστος από τον μέτριο. Φυσικά, το αποτέλεσμα ήταν αντίθετο του επιθυμητού. Μέχρι και άριστοι μαθητές ήταν αβέβαιοι για τις απαντήσεις που όφειλαν να δώσουν. Φέτος, η ΚΕΕ είχε την φαεινή ιδέα να πρωτοτυπήσει με ερωτήσεις διαφορετικού από το συνηθισμένο ύφους. Το χειρότερο, όμως, όλων είναι το εξής. Είναι γνωστό πως ένα μέρος της προετοιμασίας των μαθητών ολόκληρη τη χρονιά, πραγματοποιείται γύρω από το ύφος των ερωτήσεων που ζητούνται τα τελευταία 15 χρόνια, καθώς υπάρχει ένα συγκεκριμένο «καλούπι» θεμάτων. Όταν η μισή προετοιμασία των μαθητών έχει κατασπαταληθεί για την αποστήθιση και την απομνημόνευση, τότε όταν κάνεις το αντίθετο, απλώς τους κοροϊδεύεις. Προς αποφυγή παρεξηγήσεων, αναφέρομαι στο ύφος, τη δομή και την διατύπωση της εκφώνησης των θεμάτων, όχι του περιεχομένου. Άρα, πώς ένας μαθητής, ο οποίος προετοιμάζεται εν μέρει πάνω σε αυτόν τον μπούσουλα, ξαφνικά πρέπει να αντεπεξέλθει σε διατυπώσεις ερωτήσεων που πιθανώς ποτέ του δεν έχει συναντήσει; Ας συνυπολογίσουμε ότι στην εξίσωση, συμπεριλαμβάνεται και το άγχος των μαθητών την ώρα της εξέτασης.

Επομένως, σαφής προσανατολισμός της επιτροπής εξετάσεων είναι η ψυχική φθορά, το «σπάσιμο του τσαμπουκά» των μαθητών και ένας πρωτοφανής ψυχολογικός πόλεμος στο «ναρκοπέδιο» της τάξης. Η δημιουργία τεχνοκρατών και ρομποτοποιημένων όντων, ανίκανων να χρησιμοποιήσουν το μυαλό και την ψυχή τους.

Απευθύνομαι σε όλη την εκπαιδευτική κοινότητα, καθηγητές, συλλόγους γονέων, υπουργούς, γονείς κλπ. Ας προστατεύσει επιτέλους κάποιος αυτά τα παιδιά, τα οποία αποτελούν πειραματόζωα. Και ας πει κάποιος σε αυτούς τους νέους ότι οι πανελλήνιες δεν είναι το τέλος, αλλά η αρχή. Στη ζωή, άλλωστε, υπάρχουν δεύτερες και τρίτες ευκαιρίες. Πραγματικά, από αυτές τις εξετάσεις δεν κρίνεται ούτε το μέλλον τους, ούτε καν η πραγματική τους αξία ως μαθητές ειδικότερα και ως προσωπικότητες εν γένει. Για όσους δεν το αντιλαμβάνονται, μιλάμε για παιδιά 17 ετών. Δεν έχει κανείς το δικαίωμα να ασελγεί πάνω τους. Ούτε μπορούν να αποτελούν τον κυματοθραύστη των «άρρωστων» ορέξεων της επιτροπής και των ιθυνόντων. Η εκπαίδευση στην Ελλάδα, και ακόμα περισσότερο η Παιδεία, εκπέμπουν SOS! Ανταποκριθείτε!

*Ο Λάμπρος Καπαραλιώτης είναι φιλόλογος.