Ομιλία του στην Ημερίδα «Το Νέο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας: Ισχυρό Παρόν – Δυναμικό Μέλλον» – Οι 12 πρωτοβουλίες για την επόμενη τετραετία

«Το Νέο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας: Ισχυρό Παρόν – Δυναμικό Μέλλον» ήταν το θέμα της Ημερίδας που πραγματοποιήθηκε σήμερα στο Κεντρικό Αμφιθέατρο της Σχολής Γεωπονικών Επιστημών στον Βόλο από τον Ενιαίο Σύλλογο Διδασκόντων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας σε συνεργασία με την Πρυτανεία του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.

Στην ομιλία του ο Υπουργός Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων Κώστας Γαβρόγλου, έδωσε το στίγμα των 12 εκπαιδευτικών πρωτοβουλιών που πρέπει να ληφθούν την επόμενη τετραετία. Συγκεκριμένα ο κ. Γαβρόγλου ανέφερε:

1. Να θέσουμε τα ζητήματα ποιότητας. Δεν είναι δεδομένο τι σημαίνει ποιότητα για τον καθένα μας, αλλά θα πρέπει να έχουμε μια συναίνεση για το τι συνιστά ποιότητα σήμερα στο Πανεπιστήμιο. Και αυτό υπερβαίνει τα θέματα του περιεχομένου. Η αξιολόγηση δεν έχει μονοσήμαντη σχέση με την κατοχύρωση της ποιότητας. Υπάρχει ένας κίνδυνος ποσοτικοποίησης. Είναι ζητήματα κοινωνικής μέριμνας για τους φοιτητές, έχουν σχέση με τρόπους διδασκαλίας και βεβαίως έχουν σχέση και με τους χώρους. Μπορεί να θεωρούνται λεπτομέρειες όμως αυτά θα εξασφαλίσουν μια καλύτερη καθημερινότητα.

2. Έχουμε τεράστιες ελλείψεις ως Υπουργείο Παιδείας στα θέματα της μέριμνας. Ενώ δίνουμε άπειρα χρήματα αυτά για κάποιον λόγο δεν μπορούν να λειτουργήσουν με τον τρόπο που θα θέλαμε. Και το θέμα της φοιτητικής μέριμνας δεν είναι μονοσήμαντα σίτιση και φοιτητικές εστίες. Είναι επίσης ένα πολύ πιο σύνθετο ζήτημα. Δεν εννοείται οι φοιτητές να μην έχουν στέκια μέσα στο Πανεπιστήμιο τα οποία είτε να είναι αυτοδιαχειριζόμενα –αλλά σε μια συνεννόηση- είτε να γίνεται με κάποιο τρόπο η διαχείριση των στεκιών, άλλα να έχουν μέρη να πηγαίνουν. Να μην σέρνονται στα σκαλιά, να μην σέρνονται σε χώρους που είναι μόνο αποτέλεσμα καταλήψεων κλπ. Το θέμα της φοιτητικής μέριμνας θέλει πολύ μεγάλη προσπάθεια. Εμείς έχουμε ολοκληρώσει ένα σχέδιο πενταετίας με πρώτη την Εστία που πρόκειται να γίνει στο Ρέθυμνο και στο Ηράκλειο που θα είναι με ΣΔΥΤ 3.000 κλινών. Οι 1.000 θα είναι απολύτως δωρεάν, 1.000 με πολύ χαμηλό επιδοτούμενο ενοίκιο και 1.000 με κανονικό ενοίκιο. Δεν μπορεί να είναι στοιχείο του φοιτητικού κινήματος -σε πολλά εισαγωγικά- το να κατοχυρώνουν πράγματα που είναι σε Εστίες και είναι μια απαράδεκτη κατάσταση. Δεν μπορούν να μένουν επ’ άπειρον παιδιά στις Εστίες. Υπάρχουν επινοικιάσεις και καταστάσεις για τις οποίες δεν πρέπει κανείς να είναι περήφανος. Σε αυτό δεν πρέπει να δείξουμε καμία ανοχή. Ως προς την εστίαση, δεν μπορεί στις προσφυγικές δομές ένα γεύμα να στοιχίζει 5 ευρώ και για τα Πανεπιστήμια να στοιχίζει 1,80. Ο λόγος είναι ότι είναι αίτημα όλοι να τρώνε στις εστίες. Το μάξιμουμ εισόδημα που πρέπει να έχει κάποιος για να τρώει στις εστίες είναι 45.000 ευρώ. Προσπαθήσαμε να το αλλάξουμε αυτό και βρεθήκαμε αντιμέτωποι με αντιδράσεις από τους φοιτητές. Η πολιτική μας πρέπει να είναι προς αυτούς τους φοιτητές που έχουν ανάγκη και όχι μια οριζόντια πολιτική που ουσιαστικά αδικεί αυτούς που έχουν ανάγκη. Πρέπει να συνεννοηθούμε μεταξύ μας. Θα έχουμε τρόπο να ξέρουμε ποιοι τρώνε ή όποιος θέλει θα μπαίνει και θα τρώει; Αυτό έχει άλλου είδους επιπτώσεις με εργολάβους κλπ.. Συν τοις άλλοις ενώ η σίτιση είναι ανοιχτή για όλους, οι φοιτητές δεν πάνε να φάνε. Αυτές είναι συζητήσεις που πρέπει να γίνουν και με τους φοιτητές.

Για την φοιτητική μέριμνα πρέπει με τολμηρό αλλά όχι μίζερο τρόπο να θέσουμε στο τραπέζι το θέμα των συγγραμμάτων. Δίνουμε 70 εκατομμύρια ευρώ κάθε χρόνο για τα συγγράμματα. Δεν λέμε ότι αυτό πρέπει να σταματήσει, αλλά να έχουμε ένα παράλληλο σύστημα ηλεκτρονικών συγγραμμάτων. Πριν από λίγες μέρες υπεγράφη από τον κ. Δραγασάκη η νέα περίοδος του «Κάλλιππου» όπου θα υπάρχει μια επιστημονική επιτροπή και μετά από κρίση θα μπορούν νέοι επιστήμονες, ή όχι και τόσο νέοι, να γράφουν τα βιβλία τους και να πληρώνονται από πριν τα δικαιώματα ως προς τα βιβλία που θα γράψουν. Και αυτό πρέπει να γίνει όχι μόνο για λόγους οικονομικούς αλλά και επιστημονικούς, γιατί οι δυνατότητες που έχει ένα ηλεκτρονικό σύγγραμμα είναι πολλαπλάσιες από τις δυνατότητες που παρέχει ένα κανονικό σύγγραμμα. Για να μην παρεξηγηθώ, λέω να υπάρχει μια μακρά περίοδος παράλληλων συστημάτων.

3. Περιφερειακότητα και τι σημαίνει ως προς την τοπική ανάπτυξη. Τι θα πρέπει να γίνει για να πηγαίνει κόσμος στην Αλεξανδρούπολη, για παράδειγμα, όπου για πρώτη φορά για δύο θέσεις στην Ιατρική δεν είχαμε καν υποψηφιότητες, ενώ στα υπόλοιπα Πανεπιστήμια έχουμε μια έκρηξη υποψηφιοτήτων. Υπάρχει ένα θέμα και των παροχών που τα Πανεπιστήμια θα πρέπει να φροντίζουν να δίνουν στους συναδέλφους που πηγαίνουν εκεί αλλά κυρίως για τον ρόλο των πανεπιστημίων στην περιφέρεια. Τα Διετή Προγράμματα Σπουδών είναι ένα καλό βήμα σε αυτή την κατεύθυνση. Αν ένα Πανεπιστήμιο έχει διεθνή εμβέλεια, τα διετή προγράμματα σπουδών θα έχουν τοπική εμβέλεια.

4. Υπάρχει μια αίσθηση ότι η ποιότητα είναι ευθέως ανάλογη με τον μικρό αριθμό στα Πανεπιστήμια. Μπορεί να υπάρχει μια αλήθεια σε αυτό αλλά θα πρέπει να συνεννοηθούμε σε ένα θέμα αρχής: είναι υποχρέωση της πολιτείας να μπορούν τα παιδιά να σπουδάζουν και να μπορούν να σπουδάζουν όχι με αυτόν απίστευτο τρόπο εισαγωγής στα πανεπιστήμια; Βεβαίως πρέπει να δούμε ποιες είναι οι υποδομές για να μπορεί ένα πανεπιστήμιο να δεχθεί αυτά τα παιδιά. Νομίζω ότι ήρθε η ώρα να αρχίσει μια συζήτηση ανάμεσα στο Υπουργείο Παιδείας και τα Ιδρύματα για το θέμα όχι του αριθμού των εισακτέων τόσο πολύ αλλά για το τι χρειάζεται ένα Πανεπιστήμιο για να εκπαιδεύσει όσους περισσότερους γίνεται. Εδώ έχουμε μια ριζική διαφωνία με όσους λένε ότι τα Πανεπιστήμια παράγουν ανέργους. Αυτό είναι μια απαράδεκτη κατηγορία για το δημόσιο Πανεπιστήμιο γιατί δεν είναι δουλειά του Πανεπιστημίου να βρίσκει δουλειά στα παιδιά. Δεν είναι ότι εκπαιδεύονται παιδιά με ένα τρόπο όπου υπάρχουν άπειρες δουλειές αλλά τους λένε ότι δεν μπορούν να τους προσλάβουν γιατί δεν ξέρουν όσα θα πρέπει να ξέρουν. Η οικονομία είναι αυτό που είναι ή αυτό που θα πρέπει να είναι. Τα πανεπιστήμια έχουν άλλη δουλειά. Τα πανεπιστήμια κατά κύριο λόγο θα πρέπει να παρέχουν μόρφωση και βεβαίως και δεξιότητες. Αν λέμε ότι είναι «μηχανές παραγωγής ανέργων», τότε να μην πηγαίνουν τα παιδιά στο πανεπιστήμιο. Εδώ υπάρχει ένα ιδεολογικό και κοινωνικό πρόβλημα. Να συνεννοηθούμε ότι τα πανεπιστήμια θα είναι ανοιχτά στους μελλοντικούς φοιτητές; Να συνεννοηθούμε ποιος είναι ο ρόλος του πανεπιστημίου; Και να συνεννοηθούμε πώς θα μπορέσει μια κοινωνία να μην έχει τα ποσοστά ανεργίας που έχει τώρα. Δεν μπορούμε να υπονομεύουμε μια διάθεση που υπάρχει στην ελληνική κοινωνία για περισσότερη μόρφωση. Η δουλειά της Πολιτείας είναι να δίνει όσο καλύτερες υποδομές γίνεται και όσο περισσότερο προσωπικό γίνεται για να μπορούν τα πανεπιστήμια να το κάνουν αυτό καλά, αλλά όχι για να είναι τα πανεπιστήμια κάτι κλειστό σε όσους πραγματικά θέλουν να σπουδάσουν.

5. Η σύνδεση της δευτεροβάθμιας και της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Δυστυχώς τα πανεπιστήμια δεν έχουν καμία απολύτως σχέση με τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Στην Ελλάδα έχουμε το μοναδικό χαρακτηριστικό να μιλάμε για καθηγητικές σχολές. Γιατί όταν γίνεσαι Ιστορικός θα πρέπει να λες ότι βγήκες από καθηγητική σχολή; Αποτέλεσμα είναι ούτε καθηγητικές να είναι και να υπονομεύονται τα επαγγέλματα ή οι ειδικότητες σε αυτές τις σχολές. Το δεύτερο είναι ότι πρέπει να συνεννοηθούν τα μέλη των ίδιων γνωστικών αντικειμένων για τι προφίλ πρωτοετούς φοιτητή μιλάμε. Για παράδειγμα, να συνεννοηθούν οι Φυσικοί ότι ο πρωτοετής πρέπει να ξέρει κάποια μίνιμουμ πράγματα. Αν τα πανεπιστήμια δεν πουν τι χρειάζονται για να εισαχθεί κάποιος, πώς θα γίνουν τα προγράμματα σπουδών της Γ’ Λυκείου; Επειδή, λοιπόν, τον Σεπτέμβριο του 2020 θα συναντηθεί η ολοκλήρωση της μεταρρύθμισης που γίνεται στα πανεπιστήμια με την ολοκλήρωση της μεταρρύθμισης στη Γ’ Λυκείου, πρέπει να υπάρχει μια συναίνεση για το τι είδους προφίλ πρωτοετούς φοιτητή χρειαζόμαστε σε όλα τα γνωστικά επίπεδα. Και το λέω αυτό γιατί υπάρχει κάτι επίσης μοναδικό: Δεν υπάρχει Γ΄ Λυκείου. Ακυρώνονται οι καθηγητές και η κοινωνία συναινετικά έχει αποδώσει τον ρόλο του θεσμού που σε βάζει στο πανεπιστήμιο σε κάτι που είναι έξω από τη δημόσια εκπαίδευση.

6. Το θέμα της ανομίας .Νομίζουμε ότι πρέπει να το συζητήσουμε και αυτό δεν έχει σχέση με το Υπουργείο. Η πανεπιστημιακή κοινότητα πρέπει να το συζητήσει. Αυτά τα θέματα δεν λύνονται με την αστυνομία. Δεν λέω ότι η πανεπιστημιακή ζωή χαρακτηρίζεται από την ανομία, αλλά ότι υπάρχουν τέτοια ζητήματα.

7. Είμαστε όλοι σίγουροι -Πολιτεία και – ότι τα θέματα Δημοκρατίας προχωράνε στα Πανεπιστήμια, ή η Δημοκρατία έχει πολλές φορές εκφυλιστεί σε μια διαδικασιολογία και βεβαίως απειλείται από μια κουλτούρα ότι ελάχιστα άτομα μπορούν να πάρουν την καθημερινότητα στα χέρια τους; Αυτό δεν έχει σχέση με ανομία. Αυτό έχει σχέση με μια συγκεκριμένη αντίληψη για τη Δημοκρατία. Αυτά είναι ζητήματα τα οποία πρέπει να τα συζητήσουμε και δεν μπορούμε να τα συζητήσουμε με τη λογική «το τάδε κόμμα χαϊδεύει τα αυτιά των αναρχικών», «γιατί δεν βάζουμε την αστυνομία μέσα» και πάει λέγοντας. Αυτά είναι θέματα καθημερινής κουλτούρας στα πανεπιστήμια και αν εμείς δεν τα ανοίξουμε και πολιτικά ως υπουργείο αλλά και τα Πανεπιστήμια, γιατί στο καθένα υπάρχουν διαφορετικά ζητήματα, υπάρχουν συνάδελφοι οι οποίοι δεν παρουσιάζονται στη διδασκαλία ή ειδοποιούν τελευταία στιγμή, δεν είναι ένα στοιχείο ανομίας αυτό; Εγώ δεν λέω να αρχίσουμε τα πειθαρχικά, αλλά είναι ένα θέμα που πρέπει να το δούμε. Επίσης, ο τεράστιος αριθμός ωρομίσθιων δικαιολογείται;

8. Ένα από τα θέματα που πάλι πρέπει να σκεφτούμε την επόμενη μέρα είναι ένα ιδιόμορφο συμβόλαιο που πρέπει να γίνει με τους νέους επιστήμονες. Υπάρχει ένας κίνδυνος σε δέκα με δεκαπέντε χρόνια να μην υπάρχουν νέοι επιστήμονες τότε. Διότι το σύστημα πια είναι τόσο δαρβινικό που θα αποτρέψει πολλά νέα παιδιά από το να ασχοληθούν με την επιστήμη. Είναι ένα πράγμα που το βλέπουμε στην Ευρώπη. Είναι ένα θέμα που έχει σχέση με εργασιακές σχέσεις. Επίσης έχει σχέση με τη θεσμική ιδιότητα των νέων αυτών επιστημόνων. Θα πρέπει λοιπόν νομίζω τα Πανεπιστήμια σε συνεννόηση προφανώς και με την πολιτική ηγεσία να συζητήσουν τρόπους διεύρυνσης του ζωτικού χώρου των Πανεπιστημίων ώστε μέσα σε αυτή την ευρυχωρία να υπάρχουν και αυτοί οι νέοι επιστήμονες με το διαφορετικό στάτους ο καθένας. Διότι υπάρχει ένα θέμα συμβολικό, η σχέση με το Πανεπιστήμιο, το οποίο όμως μπορεί να παίξει πολύ σημαντικό ρόλο στην αναπαραγωγή του είδους και όχι στη μείωση αυτής της κατηγορίας, ανεξάρτητα από την χρηματοδότηση που δίνουν.

9. Το Πανεπιστήμιο για πολλούς λόγους, έχει και επιπλέον κατηγορίες πέραν των καθηγητών, των μελών ΔΕΠ. Είναι τα ΕΔΥΠ, τα ΕΤΕΠ, τα ΕΕΠ κλπ. Εμείς τέλος Ιουνίου ήταν να νομοθετήσουμε και θα θέλαμε πάλι να συνεχίσουμε την κουβέντα μας με αυτόν τον κόσμο, γιατί πρέπει να δούμε μία λύση κυρίως στην κατεύθυνση και της πληρέστερης αξιοποίησης αυτού του επιστημονικού δυναμικού, του ανομοιογενούς αλλά δυναμικού, και ποιος θα είναι ο θεσμικός τρόπος κατοχύρωσης των εργασιακών τους δυνατοτήτων.

10. Νομίζω ότι πρέπει πιλοτικά -και το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας έχει όλες τις δυνατότητες να μπορεί να το κάνει- να μιλήσουμε για τη δυνατότητα οριζόντιας μετακίνησης των φοιτητών. Όχι εγγραφής σε άλλο τμήμα, αλλά να μιλήσουμε για τα majors και minors. Να δούμε δηλαδή εάν τυχόν μπορείς να παίρνεις το 75% των μαθημάτων σου από ένα τμήμα και 25% των μαθημάτων σου από κάποιο άλλο τμήμα. Αυτό να μην ισχύει για όλους, Μπορεί αυτό να κατοχυρωθεί και με διαφορετικούς τρόπους για την κατοχύρωση του πτυχίου. Δηλαδή να παίρνεις όλα τα μαθήματα για να μπορείς να κατοχυρώσεις το πτυχίο σου, αλλά να παίρνεις και επιπλέον μαθήματα ώστε στο όποιο έγγραφο πάρεις να υπάρχουν τα πλήρη μαθήματα του πτυχίου σου αλλά επιπλέον και άλλα μαθήματα. Αυτό είναι κρίμα όταν ένα πανεπιστήμιο με τέτοιο πλούτο γνωστικών πεδίων να μην μπορεί να το δώσει και να μην μπορεί να ανταποκριθεί και σε μία διεπιστημονικότητα που πάρα πολλοί από τους φοιτητές μας και τις φοιτήτριές μας έχουν ανάγκη. Λέω ότι μπορεί να αρχίσει πιλοτικά σε κάποια Πανεπιστήμια, να δούμε πώς πάει. Καταλαβαίνω ότι στα Πολυτεχνικά και στα Φυσικομαθηματικά είναι κάτι το δύσκολο αυτό λόγω των εργαστηρίων, κυρίως, αλλά μπορεί να αρχίσει από κάποια τμήματα.

11. Ο τεράστιος κίνδυνος που υπάρχει για το μέλλον των ανθρωπιστικών επιστημών και των κοινωνικών επιστημών. Μέσα σε μία λογική ότι οι θεσμοί οι πανεπιστημιακοί πρέπει να λειτουργούν «αποτελεσματικά», τα πρώτα θύματα είναι τα ανθρωπιστικά και τα κοινωνικά. Αυτό θα πρέπει να το δούμε ως πολιτική ηγεσία. Και θα πρέπει να συζητήσουμε και τη δημιουργία νέων τμημάτων και τη δημιουργία νέων ινστιτούτων. Εδώ έχουμε δημιουργία εντελών νέων τμημάτων στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Δεν πρέπει να γίνει σαν ένα άλλοθι «προοδευτισμού» -σε πολλά εισαγωγικά- διότι οι ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες έχουν ταυτιστεί με ένα κομμάτι της πολιτικής ζωής και όχι με άλλο. Εκείνο που πρέπει να γίνει στη διαδικασία της επανανοηματοδότησης των πανεπιστημίων μας, τα θέματα των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών μας να παίξουν έναν κυρίαρχο ρόλο.

12. Αυτό το σημείο ενδεχομένως είναι το πιο δύσκολο από όλα τα ζητήματα. Είναι η γενιά που θα αντιμετωπίσουμε -αν δεν την αντιμετωπίζουμε ήδη- σε λίγα χρόνια. Ας την πούμε «η γενιά του Instagram», για να συνεννοηθούμε. Είναι μία γενιά που μεγαλώνει χωρίς κείμενο. Δεν είναι ούτε το twitter, ούτε το facebook. Εδώ έχουμε να κάνουμε με μία μεταβατική περίοδο που προφανώς κάπου θα ισορροπήσει με εξελίξεις που είναι πέραν του καλού και του κακού. Γιατί υπάρχει ο κίνδυνος να πούμε τι ωραία που ήταν όλα που κάναμε εμείς. Υπάρχουν όμως πια υποκείμενα, υπάρχουν παιδιά που θα έρχονται, η κουλτούρα των οποίων θα είναι σε ακόμα μεγαλύτερη αναντιστοιχία με την κουλτούρα των διδασκόντων. Αυτό θα πρέπει να δούμε πώς θα το γεφυρώσουμε. Είναι ένα ανοιχτό θέμα, είναι ένα θέμα σε πολλές χώρες του κόσμου. Αλλά δεν είναι ένα θέμα στο οποίο υπάρχουν συνταγές για το πώς θα αντιμετωπιστεί. Και δυστυχώς πολλές απαντήσεις στο ερώτημα αυτό είναι εργαλειακές δηλαδή με ποιον τρόπο να κάνουμε καλύτερη τη διδασκαλία μας, με τι μέσα να διδάσκουμε ακόμα πιο αποτελεσματικά. Η αίσθησή μας είναι ότι είναι ποιοτικά ένα εντελώς καινούριο φαινόμενο, μαζικότατο φαινόμενο και θα πρέπει να δούμε ως πανεπιστήμια τι σημαίνει η πανεπιστημιακή εκπαίδευση, για αυτά τα παιδιά που δεν έχει σχέση μόνο η έλλειψη του κειμένου, αλλά για αυτά τα παιδιά που δεν είναι καθόλου σαφές ότι καταλαβαίνουν γιατί πρέπει και φυσικώ τω τρόπω να παρευρίσκονται στο Πανεπιστήμιο. Δεν είναι κάτι για αύριο, είναι όμως κάτι που χτυπάει την πόρτα μας και με ολοένα πιο βροντερό τρόπο.