Φωτάκης: Η Ανώτατη Εκπαίδευση έρχεται κοντά στα σύγχρονα δεδομένα και απαιτήσεις

Ομιλία Αν. Υπουργού Έρευνας και Καινοτομίας Κώστα Φωτάκη στην Ολομέλεια της Βουλής κατά την συζήτηση του Νομοσχεδίου «Συνέργειες Πανεπιστημίων και ΤΕΙ, πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, πειραματικά σχολεία, Γενικά Αρχεία του Κράτους και λοιπές διατάξεις»

Αναλυτικά η ομιλία του Αν. Υπουργού Κ.Φωτάκη:

«Κυρίες και κύριοι Βουλευτές,

Το περιβάλλον που διαγράφουν οι ραγδαίες εξελίξεις στην Επιστήμη και την Τεχνολογία οδηγεί στο κεντρικό ερώτημα της σημερινής συζήτησης.

Πώς θα πρέπει να διαμορφωθεί το τοπίο στην Ανώτατη Εκπαίδευση για να μπορεί να ανταποκριθεί στις σύγχρονες προκλήσεις;

Η απάντηση στο ερώτημα αυτό θα πρέπει να είναι σαφής, οραματική και άμεση.

Το προς ψήφιση νομοσχέδιο αποτελεί ένα ακόμα βήμα προς την κατεύθυνση αυτή.

Μοχλεύει το τοπίο της Ανώτατης Εκπαίδευσης με τρόπο που φέρνει την Παιδεία και την Έρευνα κοντά στα σύγχρονα δεδομένα και απαιτήσεις της χώρας, ώστε η Μάθηση και η Γνώση να αποτελέσουν τις βάσεις για ένα νέο αναπτυξιακό πρότυπο που θα δημιουργεί ευκαιρίες και προοπτικές και θα οδηγεί στην αειφόρο Ανάπτυξη.

Στην Ανάπτυξη που θα έχει γνώμονα το όφελος της Κοινωνίας, την άμβλυνση των ανισοτήτων, τη μόρφωση, την πνευματική καλλιέργεια, την καλύτερη Παιδεία, την αναβάθμιση της Υγείας. Είναι το πρότυπο της Οικονομίας και της Κοινωνίας της Γνώσης.

Με βάση το παραπάνω σκεπτικό, είναι πλέον αναγκαίο να κατανοήσουμε ότι το απαιτούμενο επίπεδο της τεχνολογικής εκπαίδευσης έχει σήμερα σημαντικά αλλάξει. Ταυτόχρονα, έχουν αναβαθμιστεί τα κριτήρια της επιστημονικής και ακαδημαϊκής ποιότητας που πληρούνται στα περισσότερα Τμήματα των ΤΕΙ της χώρας.

Γι’ αυτό δεν αρκεί μόνο να τα αποκαλούμε «Ανώτατα» ΤΕΙ και μέχρι εκεί. Πρέπει έμπρακτα να δημιουργούμε τις προϋποθέσεις για να απελευθερωθεί το καλό δυναμικό που υπάρχει, ξεπερνώντας τις προκαταλήψεις και τους ψευτοελιτισμούς του παρελθόντος. Πρέπει να δίνουμε ευκαιρίες , κίνητρα κι έμπνευση για τις αυριανές γενιές των τεχνολόγων, επιστημόνων κι ερευνητών.

Το νομοσχέδιο ανταποκρίνεται στις νέες ανάγκες με τη διαμόρφωση σύγχρονων τομέων με έντονα διεπιστημονικό χαρακτήρα. Τομέων που κάποιοι μάλιστα είναι ακόμη ακόρεστοι επιστημονικά και τεχνολογικά κι έτσι αφήνουν περιθώρια για μεγάλη προστιθέμενη αξία.

Για παράδειγμα, θα ήθελα να αναφέρω το ΤΕΙ Κρήτης, το οποίο συμβαίνει να γνωρίζω καλά. Πρόκειται για ένα ΤΕΙ που διαθέτει πολύ σοβαρές δυνάμεις σε σύγχρονες τεχνολογίες όπως η φωτονική, η νανοτεχνολογία, η πληροφορική, η αγροτεχνολογία. Πρόκειται για τεχνολογίες που διατρέχουν οριζόντια παραδοσιακούς πυλώνες της Ελληνικής Οικονομίας, όπως την Αγροδιατροφή, τον Τουρισμό, την Ενέργεια, το Περιβάλλον κ.ά., προσθέτοντας αξία στα σημεία που τους τέμνουν.

Η μετατροπή του ΤΕΙ Κρήτης σε Πανεπιστήμιο θα συμβάλλει ακόμη περισσότερο στην ανάπτυξη της Κρήτης και της χώρας γενικότερα.

Εκεί στοχεύει και αυτό το νομοσχέδιο: να αξιοποιήσουμε το ανθρώπινο δυναμικό και τις υποδομές που υπάρχουν στις Περιφέρειες της χώρας. Να ενισχύσουμε την παρουσία μας σε σύγχρονους τεχνολογικούς τομείς όπου η Ελλάδα μπορεί να πρωταγωνιστήσει, ακόμη και να προκαλέσει σοκ πρωτοπορίας που θα μας τραβήξουν μπροστά.

Κι αυτό μαζί με την ισόρροπη ενίσχυση των Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών επιστημών που αναδεικνύουν την ταυτότητα της χώρας.

Η προσέγγιση αυτή δημιουργεί ευκαιρίες και προοπτικές αίροντας αγκυλώσεις, αποκλεισμούς κι εγκλωβισμούς.

Θα ήθελα τώρα να εστιάσω στα άρθρα 72 και 73 του Νομοσχεδίου.

Το άρθρο 72 κάνει πράξη τη μείωση της γραφειοκρατίας στην Έρευνα, ένα καθολικό αίτημα.

Η δυναμική που διέπει την Έρευνα απαιτεί ιδιαίτερες συνθήκες ευέλικτης διαχείρισης των ερευνητικών έργων.

Το στοίχημα είναι πώς θα εξασφαλισθεί αυτή η ευελιξία με την ταυτόχρονη διασφάλιση των συμφερόντων του Δημοσίου.

Στο άρθρο 72 οι ερευνητικοί φορείς και οι ΕΛΚΕ, παραμένουν στο Δημόσιο λογιστικό αλλά γίνονται ειδικές ρυθμίσεις σε τέσσερα καίρια σημεία:

Στην ανάληψη υποχρέωσης που γίνεται πλέον ανά κατηγορία δαπάνης και όχι για κάθε δαπάνη.

Στις δαπάνες μετακίνησης που γίνονται στα πλαίσια προγραμμάτων με προϋπόθεση μόνο την υποβολή παραστατικών.

Σε τροποποιήσεις με σκοπό την απλοποίηση της διαδικασίας σύναψης συμβάσεων προμηθειών.

Στη δυνατότητα ηλεκτρονικής υποβολής δικαιολογητικών.

Στο άρθρο 73 συνιστώνται 157 θέσεις ειδικού επιστημονικού προσωπικού στα Ερευνητικά Κέντρα (ΕΚ) για τις οποίες έχουν εξασφαλισθεί οι αναγκαίοι πόροι, μετά από δέκα χρόνια απόλυτης ξηρασίας στις προσλήψεις.

Στο ίδιο άρθρο, εναρμονίζεται το καθεστώς λειτουργίας του ΙΙΒΕΑΑ με εκείνο άλλων ΕΚ της ΓΓΕΤ. Η ΓΓΕΤ συνεποπτεύει μαζί με την Ακαδημία Αθηνών το Ίδρυμα.

Νέο σημαντικό στοιχείο αποτελεί η πλήρης κάλυψη του κόστους μισθοδοσίας για τους Ερευνητές και το τακτικό προσωπικό του ΙΙΒΕΑΑ. Επίσης θεσπίζεται θέση αιρετού Επιστημονικού Δ/ντή, ενώ ισχύουν οι διαδικασίες αξιολόγησης των διοικητικών οργάνων και εκλογής ή ανέλιξης των ερευνητών, όπως για τα υπόλοιπα ΕΚ που εποπτεύει η ΓΓΕΤ.

Η Ακαδημία Αθηνών διατηρεί την εμβληματική της παρουσία στο ΙΙΒΕΑΑ με την συμμετοχή τεσσάρων Ακαδημαϊκών στο επταμελές ΔΣ, ένας εκ των οποίων εκλέγεται να αναλάβει καθήκοντα Προέδρου.

Σημειωτέον ότι ο σύλλογος ερευνητών και εργαζομένων του ΙΙΒΕΑΑ εξέφρασε ομόφωνα την αποδοχή αυτού του σχεδίου.

Θα ήθελα να κλείσω με την επισήμανση μιας άλλης διάστασης που απορρέει από αυτό και τα προηγούμενα συναφή νομοσχέδια του ΥΠΠΕΘ για τα ΑΕΙ.

Τον τελευταίο καιρό όλο και συχνότερα ακούγεται ο όρος Τέταρτη Βιομηχανική Επανάσταση (4ΒΕ). Η λεγόμενη 4ΒΕ όπως κι όλες οι προηγούμενες, αφορά την επίδραση που έχουν οι ανατρεπτικού χαρακτήρα τεχνολογίες στα μέσα και τον τρόπο παραγωγής, στη συσσώρευση και διακίνηση των κεφαλαίων. Αναπόφευκτα καθορίζει την θέση των χωρών στον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας.

Το ερώτημα είναι: ποιος μπορεί να είναι ο ρόλος της χώρας μας στο νέο αυτό τοπίο;

Την Κυβέρνηση την έχει απασχολήσει και την απασχολεί το θέμα σοβαρά μαζί με το ζήτημα των κοινωνικών επιπτώσεων που μπορεί να προκύψουν. Επιπτώσεων που περιλαμβάνουν, όχι μόνο μια ανεξέλεγκτη και εκτεταμένη ανεργία, αλλά και αυτόν καθ’ αυτόν τον αποκλεισμό του ανθρώπου από την παραγωγική διαδικασία. Πολλά ηθικά, κοινωνικά και νομικά ζητήματα εγείρονται και πρέπει να αντιμετωπιστούν.

Η στάση μας στο θέμα αυτό, σαφώς δεν πρέπει να είναι τεχνοφοβική.

Σε αντίθεση με τα όσα διακηρύσσουν διάφοροι δήθεν επαΐοντες, η χώρα διαθέτει σημαντικές επιστημονικές και τεχνολογικές δυνάμεις που διαπρέπουν στις τεχνολογίες που βασίζεται η 4ΒΕ. Συγκεκριμένα:

Η Ελλάδα βρίσκεται πάνω από τον μέσο όρο των χωρών της ΕΕ και του ΟΟΣΑ όσον αφορά το δυναμικό R&D που διαθέτει και ποσοστιαία είναι η 6η στον κόσμο χώρα σε αποφοίτους τεχνολογιών STEM, σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ.

Πρέπει να επισημανθεί ότι το επίπεδο αυτού του επιστημονικού δυναμικού βρίσκεται κατά μέσο όρο αρκετά ψηλά όσον αφορά την επιστημονική ποιότητα και επιδόσεις.

Για την αξιοποίηση της πολύτιμης αυτής παρακαταθήκης στη διαμόρφωση του ρόλου της Ελλάδας στην 4ΒΕ υπάρχουν δυο προϋποθέσεις:

Πρώτα η ανάσχεση του brain drain που εντάθηκε ιδιαίτερα τα χρόνια της κρίσης.

Τα μέτρα που έχουμε λάβει, και απευθύνονται τόσο στον δημόσιο όσο και τον ιδιωτικό τομέα, ήδη έχουν αρχίσει να αποφέρουν τα πρώτα θετικά αποτελέσματα. Για παράδειγμα, από τους 1300 ωφελούμενους των δυο πρώτων δράσεων του ΕΛΙΔΕΚ, περισσότεροι από τους μισούς παραμένουν ή επιστρέφουν στη χώρα εξαιτίας αυτών των δράσεων.

Δεύτερη προϋπόθεση είναι η αναδιάταξη του τοπίου της Ανώτατης Τεχνολογικής Εκπαίδευσης, η διαμόρφωση νέων δεξιοτήτων και ο εμπλουτισμός παλαιότερων. Τα ΤΕΙ ως κατεξοχήν παραγωγοί ειδικοτήτων STEM βρίσκονται στον πυρήνα αυτής της προσπάθειας.

Κλείνω λοιπόν επισημαίνοντας ότι η συμβολή στην 4ΒΕ είναι μια πρόσθετη διάσταση που υπηρετεί το προς ψήφιση νομοσχέδιο δημιουργώντας προοπτικές κι ευκαιρίες για τη νέα γενιά και το μέλλον της χώρας».