«Επαναφορά του τομέα Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων»

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος και ενόψει της κατάθεσης του Νόμου για την ΕΕΚ θα θέλαμε να τονίσουμε τα εξής:Οι αναφορές στην πράσινη ανάπτυξη, την απολιγνιτοποίηση, την ηλεκτροκίνηση αυτοκινήτων, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, την ανακύκλωση κ.λ.π. βρίσκονται στο καθημερινό μας λεξιλόγιο.

Κωνσταντίνος Αδριανουπολίτης

Εκπαιδευτικός – Ερευνητής

Πρόεδρος Ε.Ε.Τ.Ε.Κ.

Η πράσινη ανάπτυξη εκτός της περιβαλλοντικής της διάστασης συνδέεται άμεσα και με την οικονομική ανάπτυξη.

Λίγα λόγια για την οικονομική της διάσταση.

Γραμμική οικονομία – Κυκλική οικονομία.

Η Γραμμική Οικονομία είναι ένα παραγωγικό και οικονομικό μοντέλο το οποίο βασίζεται στο πρότυπο «εξαγωγή-επεξεργασία-μεταποίηση-κατασκευή-χρήση-απόρριψη», πρότυπο με προφανή συνέπεια την εξάντληση των φυσικών πόρων και την κατασπατάληση χρήσιμων υλικών. Αν αναλογισθούμε ότι το 2050 ο παγκόσμιος πληθυσμός θα αγγίζει τα εννέα έως δέκα δισεκατομμύρια, αντιλαμβανόμαστε την ένδεια πόρων, που μας οδηγεί το συγκεκριμένο γραμμικό μοντέλο «ανάπτυξης».

Η Κυκλική οικονομία ( Circular Economy) είναι ένα παραγωγικό και οικονομικό μοντέλο το οποίο βασίζεται στο πρότυπο «επαναχρησιμοποίηση, επισκευή, ανακαίνιση και ανακύκλωση».

Η κυκλική οικονομία έρχεται σε πλήρη αντίθεση με το ανορθόδοξο και κοντόφθαλμο ελληνικό οικονομικό μοντέλο.

Στην Ελλάδα εάν γίνει μια στροφή προς την  κυκλική οικονομία μπορεί να τροφοδοτήσει ένα ποιοτικό άλμα στην οικονομία, που θα αποτελεί αναπτυξιακό μετασχηματισμό.

Ο αναπτυξιακός μετασχηματισμός δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας, τροφοδοτεί την μικρομεσαία επιχειρηματικότητα, τη δημιουργία νέων επαγγελμάτων και την κοινωνική οικονομία, που είναι ακόμα σε πολύ χαμηλό επίπεδο.

Η χώρα μας έχει καθυστερήσει πολύ να συμμορφωθεί με την Ευρωπαϊκή Νομοθεσία στους τομείς διαχείρισης και αξιοποίησης επεξεργασμένων αποβλήτων καθώς και παραγωγής δευτερογενών καυσίμων και εναλλακτικών πρώτων υλών, σε αντίθεση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες τις οποίες καλούμαστε να ανταγωνιστούμε.

Η διαχείριση των αποβλήτων αποτυπώνεται στην Θεματική Στρατηγική της Ε.Ε. για την Πρόληψη και την Ανακύκλωση των Αποβλήτων η οποία έχει μεταφερθεί στην εθνική μας νομοθεσία με τον Νόμο 4042/2012.

Στο άρθρο 29 του Ν. 4042 αναφέρονται τα εξής: 1. Απαγορεύεται η εγκατάλειψη, η απόρριψη και η ανεξέλεγκτη διαχείριση των αποβλήτων 2. Στη νομοθεσία και την πολιτική για την πρόληψη και τη διαχείριση αποβλήτων ισχύει κατά προτεραιότητα η ακόλουθη ιεράρχηση όσον αφορά στα απόβλητα α) Πρόληψη β) Προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση γ) Ανακύκλωση δ) Κάθε είδους ανάκτηση, όπως ανάκτηση ενέργειας, και ε) Διάθεση.

ΧΑΔΑ – ΧΥΤΑ – ΧΥΤΥ

ΧΑΔΑ ( Χώροι Ανεξέλεγκτης  Διάθεσης Απορριμμάτων )

Είναι οι γνωστές χωματερές, που ο καθένας μπορούσε να πετάξει όλα του τα σκουπίδια και που τις περισσότερες φορές αυτά έπιαναν φωτιά,

και επιπλέον μόλυναν με διοξίνες το περιβάλλον. Ακόμα και τα στραγγίσματα των σκουπιδιών μόλυναν τον υδροφόρο ορίζοντα, τις πηγές και τη θάλασσα.

Σήμερα στη χώρα μας λίγοι ΧΑΔΑ λειτουργούν παράνομα ακόμα, μια και τα πρόστιμα από το νόμο είναι αυστηρά.

Το  επόμενο βήμα απόθεσης και ταφής απορριμμάτων είναι οι ΧΥΤΑ.

ΧΥΤΑ (Χώρος Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων) 

Πρόκειται για ένα κατάλληλα διαμορφωμένο χώρο, που εναποθέτουμε αστικά στερεά απόβλητα επί του εδάφους, ώστε να ελαχιστοποιούνται οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις αλλά και οι αρνητικές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία.
Ο χώρος του ΧΥΤΑ διαθέτει ειδική μεμβράνη στεγανοποίησης, ώστε τα στραγγίσματα από τα απορρίμματα να μη περνούν στο έδαφος, αλλά να συγκεντρώνονται σε έναν «mini» βιολογικό καθαρισμό για επεξεργασία.

Η λειτουργία ΧΥΤΑ προϋποθέτει την ύπαρξη ανακύκλωσης, μια και τα ανακυκλούμενα υλικά δεν είναι δεκτά στους ΧΥΤΑ.

Παρά τα εμφανή πλεονεκτήματα της υγειονομικής ταφής οι ΧΥΤΑ στη χώρα μας έχουν ταυτιστεί στη συνείδηση των δημοτικών αρχών και των πολιτών με την ανεξέλεγκτη διάθεση και για το λόγο αυτό δεν έχουν κοινωνική αποδοχή.

Ένα επιπλέον αρνητικό είναι η αυξημένη επιμέλεια που απαιτείται στη λειτουργία των ΧΥΤΑ ώστε να αποκλείονται αστοχίες στη διαχείριση των εκπομπών του ΧΥΤΑ, δηλαδή του βιοαερίου και των στραγγισμάτων.

Η αυξημένη επιμέλεια δεν είναι πάντοτε η ενδεδειγμένη διότι προϋποθέτει κατάλληλο εργατοτεχνικό προσωπικό το οποίο σε πολλές περιπτώσεις δεν υπάρχει.

.

Ο ΧΥΤΥ (Χώρος Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων)

Ο ΧΥΤΥ είναι η μετεξέλιξη του ΧΥΤΑ διότι εδώ δεν αποτίθενται όλα τα απορρίμματα και υπάρχει μέθοδος ελεγχόμενης και οργανωμένης διάθεσης των απορριμμάτων στο έδαφος, κάτω από συγκεκριμένες προδιαγραφές.

Πριν να φθάσουν τα απορρίμματα εκεί υπάρχει συστηματική ανακύκλωση στην οποία οδηγούνται, χαρτί, αλουμίνιο, πλαστικό, λευκοσίδηρος, σίδηρος, ύφασμα, γυαλί, ξύλο και ότι άλλο υλικό μπορεί να ανακυκλωθεί και να επαναχρησιμοποιηθεί.
Ένας ΧΥΤΥ είναι και αυτός επιστρωμένος με κατάλληλο υλικό (μεμβράνη).

Αποτέλεσμα όλης αυτής της διαδικασίας είναι να καταλήγουν στον ΧΥΤΥ πρακτικά μόνο υπολείμματα τροφών κατά κύριο λόγο.

Σε κάθε περίπτωση, η διαχείριση των απορριμμάτων αποτελεί ένα τεράστιο πρόβλημα για τις σύγχρονες καταναλωτικές κοινωνίες.

Ένα πρόβλημα του πολιτισμού που απαιτεί σχεδιασμό, γνώσεις και

προ πάντων ευαισθησίες για το περιβάλλον.

Είναι γνωστό σε όλους μας ότι η Ελλάδα καταβάλλει πρόστιμα για την χρήση λιγνίτη, για την έλλειψη χώρων υγειονομικής ταφής αποβλήτων κ.α. και επιπλέον διατρέχει τον κίνδυνο να μην εκπληρώσει τον στόχο για αύξηση του ποσοστού ανακύκλωσης αστικών αποβλήτων σε 50 % μέχρι το 2020.

Για την μετάβαση στο μοντέλο της Κυκλικής Οικονομίας, είναι αναγκαίο να εφαρμοστούν δράσεις  μεταξύ των οποίων στην εκπαίδευση και στην αλλαγή της κουλτούρας των πολιτών.

Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση εφαρμόζεται στο εκπαιδευτικό μας σύστημα πάνω από 25 έτη με μεγάλες δαπάνες από Ευρωπαϊκά προγράμματα και κρατικές δαπάνες (λειτουργία ΚΠΕ, συμπλήρωση διδακτικού ωραρίου εκπαιδευτικών κ.λ.π.) οι αποφοιτήσαντες μαθητές έχουν καταλάβει υπεύθυνες θέσεις στη δημόσια διοίκηση και σε επιχειρηματικές δραστηριότητες αλλά τα αποτελέσματα δεν είναι τα αναμενόμενα σε ότι αφορά την βελτίωση της περιβαλλοντικής κουλτούρας.

Δεν γνωρίζουμε εάν είχαν ληφθεί  υπόψη τα στοιχεία που αναφέραμε και με ποια κριτήρια έγινε η προσθήκη στους τομείς και τις ειδικότητες των ΕΠΑ.Λ. του τομέα Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων, πάντως με το Ν. 4186/2013, άρθρο 8, θεσμοθετήθηκε ο τομέας Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων στα ΕΠΑ.Λ. ο οποίος περιελάμβανε δύο ειδικότητες α)

Τεχνικός Διαχείρισης και Ανακύκλωσης β) Τεχνικός Ελέγχου Ρύπανσης και Εγκαταστάσεων Αντιρύπανσης.

Το 2014 ορίσθηκε το ωρολόγιο πρόγραμμα σπουδών (ΦΕΚ 1336Β΄ 26/5/2014) όπου φαίνονται τα μαθήματα και οι ώρες Θεωρητικές (Θ) και εργαστηριακές (Ε) για τις ειδικότητες του τομέα Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων.

Τα ωρολόγια προγράμματα των δύο ειδικοτήτων έχουν ως εξής:

Με την ΥΑ του Υφυπουργού Συμεών Κεδίκογλου 80885/Δ4 (ΦΕΚ 1366 28/5/2014) ιδρύθηκε ο τομέας και οι δύο ειδικότητες σε 72 ΕΠΑ.Λ. της χώρας!

Η ίδρυση δεν σημαίνει βέβαια και ταυτόχρονη λειτουργία, αλλά λειτουργία εν καιρώ μετά από προϋποθέσεις.

Με την ΥΑ Φ20/82041/Δ4 (ΦΕΚ 1489Β΄ 26/5/2016) του Υπουργού Ν. Φίλη καταργήθηκε ο τομέας με τις δύο ειδικότητες.

Για την κατάργηση υπήρξε αντίδραση 19 βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ οι οποίοι με την αριθμ. 8665/12-9-2017 ερώτηση προς τον Υπουργό η οποία κατετέθη στη Βουλή, αφού ανέφεραν την χρησιμότητα του τομέα και των ειδικοτήτων απηύθηναν το ερώτημα:

Σε ποιο βαθμό προτίθεται να επαναφέρει τις προαναφερόμενες ειδικότητες των ΕΠΑΛ στο πλαίσιο της τυπικής εκπαίδευσης, ώστε να χαίρουν μόνιμης χρηματοδότησης και εκπαιδευτικής συνέχειας;

Σε ποιο βαθμό και με τι χρονικό ορίζοντα σκοπεύει να  προχωρήσει στην κατάρτιση περιγραμμάτων σπουδών και στην κατοχύρωση επαγγελματικών δικαιωμάτων για τους αποφοίτους των παραπάνω ειδικοτήτων ΕΠΑΛ;

Σε ποιο βαθμό προτίθεται να αναλάβει πρωτοβουλίες για την ενθάρρυνση των μαθητών των ΕΠΑΛ, ώστε να επιλέγουν τις «πράσινες» ειδικότητες όπως για παράδειγμα με τη συμβολή του επαγγελματικού προσανατολισμού και της ενημέρωσης της κοινωνίας;

Στην ερώτηση απάντησε ο Υφυπουργός Δημήτρης Μπαξεβανάκης (197050/Φ1 ΕΞ 152 εισ ) ο οποίος αιτιολόγησε την κατάργηση λόγω έλλειψης προγραμμάτων σπουδών, διδακτικών βιβλίων ή εργαστηριακών οδηγών κ.α. Στην απάντηση τονίζεται επίσης ότι στόχος του υπουργείου είναι η ΕΕΚ να καταστεί από επιλογή ανάγκης σε συνειδητή επιλογή για τους μαθητές/τριες.

Σημειώνουμε ότι οι εύηχες λέξεις συνειδητή επιλογή υπάρχουν και στο προεκλογικό πρόγραμμα της ΝΔ του 2018 στην αναφορά του για την ΕΕΚ.

Εάν κάνουμε μια σύντομη ιστορική αναδρομή σε δηλώσεις Πρωθυπουργών, Υπουργών παιδείας για την Τεχνική Επαγγελματική Εκπαίδευση, θα παρατηρήσουμε ότι από την εποχή του Ελευθερίου Βενιζέλου γίνονται δηλώσεις υπέρ της ΤΕΕ η οποία όμως παραμένει περισσότερο  υποβαθμισμένη από τη Γενική Εκπαίδευση ακόμη και σε περιόδους οικονομικής κρίσης.

Η αιτία του φαινομένου εστιάζεται, κατά τη γνώμη μας, στο γεγονός ότι τα αποτελέσματα των αλλαγών στην εκπαίδευση αργούν να φανούν, η Τεχνική Επαγγελματική Εκπαίδευση είναι πιο δαπανηρή από την Γενική και στο ότι οι Έλληνες γονείς στη μεγάλη πλειονότητά τους δεν θέλουν τα παιδιά τους να γίνουν τεχνίτες αλλά να πάρουν πανεπιστημιακό πτυχίο. Αυτή η αντίληψη (όλοι στο πανεπιστήμιο) μπορεί να αλλάξει προς το καλύτερο για μεγάλο μέρος μαθητών και την κοινωνία, εάν υπάρξουν βαθιές τομές στο εκπαιδευτικό μας σύστημα τις οποίες καμία κυβέρνηση δεν αποτολμά, διότι εκτός των άλλων δεν υπάρχει και διακομματική συναίνεση.

Μετά από όσα αναφέραμε θεωρούμε αυτονόητο ότι ο τομέας Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων είναι αναγκαίο να επανέλθει στα ΕΠΑ.Λ. καθώς και κάποιες ειδικότητες οι οποίες λειτουργούν στα ΙΕΚ, ενώ θα έπρεπε να βρίσκονται στα ΕΠΑ.Λ., διότι ο βασικός κορμός της ΕΕΚ είναι το Επαγγελματικό Λύκειο.

Το Επαγγελματικό Λύκειο και το Μεταλυκειακό Έτος –  Τάξη Μαθητείας του, είναι η βάση στην οποία στηρίζεται η ΕΕΚ και εκεί κυρίως θα πρέπει να εστιασθεί η μεταρρύθμιση με τον αναμενόμενο Νόμο.

Οι κατά καιρούς ανακοινώσεις του Υ.ΠΑΙ.Θ. σπάνια αναφέρονται στα ΕΠΑ.Λ. με εξαίρεση τα άρθρα 51 και 52 τα οποία άρον – άρον αποσύρθηκαν.

Εάν δεν δοθεί συνέχεια στην ανοδική πορεία των ΕΠΑ.Λ. και η μεταρρύθμιση εστιαστεί στα ΙΕΚ, τις  Σχολές Μαθητείας, το επίπεδο 3 κ.α. δεν έχει πιθανότητες επιτυχίας και η Τεχνική Επαγγελματική Εκπαίδευση «θα χάσει και πάλι το τραίνο».

Ίδωμεν.

ΥΓ. Το παρόν συντάχθηκε με την συνδρομή εκπαιδευτικού ΕΠΑ.Λ., Δόκτορος Χημικού Μηχανικού, μέλους της ΕΕΤΕΚ.