Ενας αγνοημένος διάλογος

ΕΝΑΣ ΑΓΝΟΗΜΕΝΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ

Βασίλειος Αναγνώστου Αθήνα, 23/02/2016

Ένας διάλογος φέρει τον λόγο και τον αντίλογο. H θέση του ενός μέρους επιφέρει την αντί-θέση του άλλου και, στη συνέχεια, μπορεί να γεννηθεί μία νέα θέση προκειμένου να φτάσουν στην αλήθεια. Κατά τον Αριστοτέλη, ο διάλογος μπορεί να μην οδηγεί στην αλήθεια και σε ασφαλή συμπεράσματα, αλλά σύμφωνα με την θεωρία του περί της λογικής των πιθανοτήτων, σε πιθανολογική βεβαιότητα. Έτσι, ένας αποτελεσματικός διάλογος στερεώνεται γερά όταν θέτει κρίσιμα ερωτήματα ως θέματα και διερευνά απαντήσεις για να λυθούν προβλήματα. Τον τελευταίο καρό διεξάγεται ο «Εθνικός και Κοινωνικός διάλογος για την Παιδεία». Άραγε, είναι αυτός ο διάλογος, ο σωστός διάλογος; Πληροί προϋποθέσεις; Θέτει τα αναγκαία και ικανά ερωτήματα με γενναίο τρόπο;

Περί χώρας…

Με τις κρίσιμες συνθήκες των καιρών μας, θα έπρεπε ένας εθνικός διάλογος για την Παιδεία να αποτελεί µέρος ενός άλλου ευρύτερου εθνικού διαλόγου µε κεντρικό ερώτημα «Τι είδους χώρα θέλουμε να έχουµε αύριο;» και να επιδιώκει την αναζήτηση για τις πιο εφικτές και βιώσιμες απαντήσεις και λύσεις για εφαρμογή στην αναβάθμιση της χώρας σε όλα τα επίπεδα. Για παράδειγμα:

-Θα θέλαμε μία χώρα που να παράγει πλυντήρια, αυτοκίνητα, υψηλή ραπτική, κρασιά, γαλακτομικά προϊόντα, τουρισμό, τύπου Ιταλίας ή Γαλλίας;

-Θα θέλαμε να παράγουμε και αεροπλάνα, ηλεκτρονικούς υπολογιστές και λογισμικά τύπου Ιαπωνίας ή «Σίλικον Βάλεϊ» τύπου ΗΠΑ ή Ινδίας;

-Μήπως θα θέλαμε να παρέχουμε υπηρεσίες και τριτοβάθμια εκπαίδευση με μεταπτυχιακά και διδακτορικά τύπου Βρετανίας ή Γερμανίας ή Σουηδίας; Είναι κακό να επιλέγαμε κάτι από τα παραπάνω και γιατί;

Εν ολίγοις, γνωρίζουμε ποιο μοντέλο βιώσιμης πολιτικής, οικονομικής, εκπαιδευτικής και κοινωνικής ανάπτυξης θέλουμε; Από όσα παρακολουθούμε φαίνεται ότι αυτό το ερώτημα δεν έχει τεθεί ως θέμα διαλόγου. Έστω…

Υπάρχει και ο Άνθρωπος.

Περί ανθρώπου…

Ερώτημα για το Άνθρωπο: Τι άνθρωπο θα θέλαμε για να «φτιάξει» μια τέτοια χώρα; Έναν υπάκουο υποτακτικό εργαζόμενο του κακού κεφαλαίου; Έναν υποταγμένο υπήκοο των αφεντικών; Έναν υπάκουο εργαζόμενο ενός μονοκομματικού κράτους; Έναν γενναίο αφισοκολλητή και μέλλοντα δημόσιο υπάλληλο; Θέλουμε κάποιον άνθρωπο που δεν φοβάται να παίρνει την ευθύνη και δεν κατηγορεί μόνον τους άλλους και, πάντα, κοιτά τον καθρέπτη του; Ξέρουμε τι τύπο ανθρώπου θέλουμε από μία νέα παιδεία; Δεν υπάρχουν άλλοι τύποι ανθρώπου; Και, εφόσον υπάρχουν, θέλουμε να εμφανισθούν; Ποιοι είναι αυτοί; Και εάν ναι, πώς θα γίνει αυτό; Ούτε αυτό το ζήτημα αποτελεί θέμα διαλόγου.

Σε κάθε περίπτωση σε αυτόν τον Διάλογο υπάρχουν και οι διάφορες επιτροπές που δαπανούν χρόνο για να παράγουν έργο.

…Οι επιτροπές του Διαλόγου ως έργα και ημέραι…

Για την υλοποίηση του Εθνικού και Κοινωνικού Διαλόγου για την Παιδεία τόσο στο Υπουργείο Παιδείας έχουν συγκροτηθεί επιτροπές με συγκεκριμένο έργο. Λέγονται όμως πολλά.

Λέγεται ότι τα μέλη αυτών των επιτροπών επιλέχθηκαν με γνώμονα την συμβατότητά τους με τον κυρίαρχο πολιτικό ‘λόγο’ και ‘πρακτική’.

Ακόμη, υπάρχει και η Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής· εκεί εμφανίζονται εκπρόσωποι οργανώσεων και φορέων και καθένας/καθεμία αναγιγνώσκει το κείμενό του, ουσιαστικά, εν είδει μονολόγου ή ποιήματος. Ο αρμόδιος απαντά σε ερωτήσεις, εάν κι εφόσον αυτό είναι εφικτό και η συνεδρίαση λύεται… Μία τηλεθέαση τέτοιων συνεδριάσεων αυτής της Επιτροπής Μορφωτικών Υποθέσεων του τηλεοπτικού καναλιού της Βουλής το αποδεικνύει.

Υπάρχει και η ad hoc Επιτροπή του Διαλόγου. Λέγεται κι εδώ ότι ο πολιτικός ‘λόγος’ και η ‘πρακτική’ της συνάδει με τον κυρίαρχο πολιτικό ‘λόγο’ και ‘πρακτική’.

Παράλληλα, η Ολομέλεια της Ελληνικής Βουλής νομοθετεί, κυρίως, για θέματα που σχετίζονται με τον διενεργούντα διάλογο.

Είναι δε, και κάποιοι «αντιδρώντες» οι οποίοι χαλούν κάθε δημόσια εκδήλωση αυτού του Διαλόγου. Τέλος, πρώην υπουργοί, μέλη ΔΕΠ, φορείς της εκπαίδευσης αρνούνται την συμμετοχή σε αυτόν τον διάλογο.

Τέλος, διάχυτη είναι η γενική αίσθηση ότι θα εφαρμοστούν προειλημμένες αποφάσεις, σε δύο επίπεδα·

πρώτον και, επισήμως, θα εφαρμοστούν οι συστάσεις των εκθέσεων διεθνών οργανισμών (ΟΟΣΑ και ΕΕ). Πιο συγκεκριμένα, πρόκειται για τις βασικές δεσμεύσεις της Ελλάδας για την ελληνική εκπαίδευση όπως αυτές αναφέρονται στο 3ο Μνημόνιο (Νόμος υπ’ αριθμ. 4336/2015 (ΦΕΚ 94 τ. Α’, 14-08-2015, σ.σ. 1026-1027)) για συγκεκριμένα εκπαιδευτικά ζητήματα. Ωστόσο, εάν αυτό υλοποιηθεί δίχως ουσιαστική μελέτη για το πλαίσιο αναφοράς των εκπαιδευτικών, κοινωνικών και πολιτισμικών συνθηκών της χώρας θα καταλήξει σε μεταρρύθμιση τεχνικού χαρακτήρα. Θα αφήσει αναπάντητα ερωτήματα ουσίας.

Δεύτερον, μία ανεπίσημη πολιτική αλλαγής της, όντως, συντηρητικής ελληνικής εκπαίδευσης και κοινωνίας. Κάτι σαν «παράλληλο πρόγραμμα» όπου θα επικρατεί ο αυστηρός κρατικός έλεγχος σε όλους τους εκπαιδευτικούς οργανισμούς και των τριών εκπαιδευτικών βαθμίδων, αλλά με τον μανδύα της δημοκρατικής και λαϊκής εξουσίας, όπου καθένας θα έχει λόγο για όλα τα θέματα της εκπαίδευσης, ανεξάρτητα από το εάν έχει γνώση για αυτά.

Σε μία τέτοια συνθήκη, πολλοί αναρωτούνται για το εάν υπάρχει ή πώς θα μπορέσει να οικοδομηθεί το απαραίτητο αμοιβαίο κλίμα εμπιστοσύνης. Εάν έτσι είναι τα πράγματα, τότε ουσιαστικά, οι επιτροπές, ίσως, να αγνοούν το συνολικό πλαίσιο και περνούν τις ημέρες τους σαν σε θεατρικό έργο με το κείμενό του σαν έτοιμο ήδη από καιρό…

Τα Πρόσωπα της Παιδείας

Στον μέχρι τώρα διάλογο δεν φαίνεται ότι έχει γίνει η διάκριση των Προσώπων και των Πραγμάτων της Παιδείας και των αιτημάτων τους.

Ποια είναι τα Πρόσωπα;

1. Μαθητές/σπουδαστές/φοιτητές
2. Εκπαιδευτικοί κάθε εκπαιδευτικής βαθμίδας και μη διδακτικό/ερευνητικό προσωπικό
3. Γονείς
4. Φορείς.

Τα ελάχιστα Πράγματα είναι οι πόροι, υλικοί (σχολικά κτίρια, εποπτικά και εκπαιδευτικά μέσα, υλικοτεχνική υποδομή) και οικονομικοί. Οι πόροι συνδέονται με την απόκτηση ή αλλιώς εξασφάλιση και την διαρκή συντήρησή τους.

Ας περιοριστούμε στα Πρόσωπα. Ποια είναι τα αιτήματα των Προσώπων;

Ο καθένας και η καθεμία αιτείται ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ.

Τι είδους ανάπτυξη;

Μαθητές/φοιτητές: Ανάπτυξη τριπλή (γνωστική, κοινωνική και ηθική/συναισθηματική). Από γνωστική άποψη, να μαθαίνουν αυτορρυθμιζόμενοι, να καλλιεργούν την δημιουργική και την κριτική σκέψη και να μαθαίνουν πώς να μαθαίνουν ατομικά και ομαδοσυνεργατικά.

Από κοινωνική άποψη, να μαθαίνουν πώς να συνάπτουν και να διατηρούν ή να διαλύουν κοινωνικές σχέσεις με ειλικρινή και ειρηνικό τρόπο.

Από ηθική και συναισθηματική άποψη, να μαθαίνουν να αναπτύσσουν την συναισθηματική τους νοημοσύνη, να βιώνουν την ηθική της δημιουργίας, της ανοχής και του σεβασμού στην διαφορετικότητα αντί του ατομισμού και του ρατσισμού.

Εκπαιδευτικοί: Ανάπτυξη τριπλή (γνωστική/επαγγελματική, ηθική/συναισθηματική, οικονομική)

Από γνωστική/επαγγελματική άποψη, να μαθαίνουν να αυτοαξιολογούν το παρεχόμενο εκπαιδευτικό έργο, να μαθαίνουν αυτορρυθμιζόμενοι και ετεροπαρατηρούμενοι από συναδέλφους προς συναδέλφους αντί των ανιαρών σεμιναρίων.

Από ηθική/συναισθηματική άποψη, να επανασυνδεθούν μέσω κινήτρων με το λειτούργημα και το επάγγελμά τους όλοι -κυριολεκτικά- οι εκπαιδευτικοί, να αναβαθμιστεί το κύρος του εκπαιδευτικού επαγγέλματος και να βρεθούν τρόποι αποφυγής της επαγγελματικής εξουθένωσής τους.

Από οικονομική άποψη, να αμείβονται για κάθε έργο τους, να δημιουργηθούν νέα περιγράμματα εργασίας και καθηκόντων διότι οι περισσότεροι, όχι όλοι, προσφέρουν υπηρεσίες που δεν αποτιμώνται και δεν τις γνωρίζει παρά ο στενός κύκλος του οικείου σχολικού περιβάλλοντος.

Μη διδακτικό προσωπικό: Ανάπτυξη τριπλή (γνωστική/επαγγελματική, ηθική/συναισθηματική, οικονομική)

Από γνωστική/επαγγελματική άποψη, να μαθαίνουν να αυτοαξιολογούν το παρεχόμενο έργο τους με αγάπη για τον χώρο και τα πρόσωπά του.

Από ηθική/συναισθηματική άποψη, να επαινούνται όταν εργάζονται φιλότιμα.

Από οικονομική άποψη, να αμείβονται για κάθε έργο τους με νέα περιγράμματα εργασίας και καθηκόντων.

Γονείς: Ανάπτυξη τριπλή (γνωστική, κοινωνική και ηθική/συναισθηματική)

Να μπορούν να έχουν άμεση γνώση της πορείας της τριπλής ανάπτυξης των παιδιών τους, ακόμη και στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Να συνεργούν με άλλους γονείς δίχως κομματικές ή συνδικαλιστικές παρεμβάσεις που επιχειρούν να επιβάλλουν κομματικές επιταγές.

Να αισθάνονται ότι στο δύσκολο έργο της πρώτιστης ευθύνης τους για την αγωγή των παιδιών τους έχουν το σύνολο του εκπαιδευτικού συστήματος ως αρωγό με συγκεκριμένες υπηρεσίες.

Φορείς – δημόσιοι και ιδιωτικοί: Δήμοι, συνδικαλιστικοί φορείς της εκπαίδευσης, φορείς (δημόσιοι και ιδιωτικοί) συναφείς με την εκπαίδευση και εταιρείες που θα συνεισέφεραν στην δημόσια εκπαίδευση με μόνο αντάλλαγμα μία ευχαριστήρια επιστολή προς το τύπο μπορούν να συμβάλουν στην τριπλή ανάπτυξη καθενός από τους ανωτέρω εμπλεκόμενους με την εκπαίδευση μακριά από κομματικές καθοδηγήσεις με σκοπό τον προσπορισμό ψήφων και την προαγωγή της αναξιοκρατίας.

Οι Ψυχικές και Ορθολογικές Προϋποθέσεις του Διαλόγου για την Παιδεία

Ο γόνιμος διάλογος λειτουργεί ως εργαλείο λύσεων. Απαιτείται όμως η ικανοποίηση κάποιων προϋποθέσεων.

Ένας διάλογος χρειάζεται ανθρώπους με γνώση, λόγο και πράξεις οι οποίοι να μπορούν να αλλάζουν κατεστημένους λόγους και πράξεις.

Η σκέψη τους να είναι ανοικτή. Οι ιδεολογικές θέσεις των μελών του διαλόγου δεν πρέπει να ακουμπούν σε ιδεολογήματα της αλλοτινής εφηβείας ή μετεφηβείας τους ή βεβαιότητες της μέσης ηλικίας ούτε σε πραγματικότητες της αλλοδαπής με διαφορετικά δεδομένα και ζητούμενα. Σε κάθε περίπτωση, τούτα δεν σημαίνουν ότι προτείνεται ο εθνικός εγκλεισμός μας σε ένα πολιτικό, κοινωνικό, οικονομικό και εκπαιδευτικό περίκλειστο ούτε την απόρριψη γνώσεων και εμπειριών εκπαιδευτικών συστημάτων του εξωτερικού. Προπαντός, χρειάζεται βηματισμός στο μέλλον με τα μάτια και τα αυτιά ανοικτά και όχι βήμα σημειωτόν στο παρελθόν. Κατά νου πρέπει να υπάρχει και η αίσθηση ότι πρέπει να σκεπτόμαστε με βάση τη θέση της χώρας στον κόσμο. Δεν υφιστάμεθα ως κέντρο του κόσμου ούτε εν κενώ ωσάν να ζούμε μόνοι στον πλανήτη.

Καταντά μονόλογος ένας διάλογος με φανατικούς, ημιμαθείς, λαϊκιστές ή δίψυχους ανθρώπους δίχως ικανότητα ακρόασης προτάσεων που δεν τους αρέσουν και δίχως ανοικτότητα οριζόντων ή όταν προκρίνονται ιδιοτελή συμφέροντα χαϊδεύοντας, παράλληλα, τα αυτιά των ανθρώπων που δεν γνωρίζουν από εκπαίδευση προς άγρα ψήφων. Δυστυχώς, οι άνθρωποι δύσκολα αλλάζουν και, μάλιστα, όσο μεγαλώνουν πετρώνουν· και οι υπόλοιποι φθειρόμαστε μάταια με τόσους πετρωμένους ανθρώπους γύρω μας…

Ευκρινής πρέπει να είναι ο σκοπός προς την εξατομίκευση. Ο διάλογος για τον εκπαιδευτικό σχεδιασμό δεν πρέπει και, πλέον, δεν μπορεί να φυλακίσει τη νεολαία ούτε σε ιδεολογήματα κάποιου ιδεατού κόσμου – εκ δεξιών ή εξ ευωνύμων – που θα στερεί την απελευθέρωση του ατόμου από την ομάδα (κόμματα, θρησκευτικά δόγματα, σόγια, πελατειακές σχέσεις) ούτε σε εγκιβωτισμό του νεαρού ατόμου στον εαυτό του ή στα υλικά αγαθά.

Ο σχεδιασμός χρειάζεται προεργασία. Χρειάζεται ανθρώπους οι οποίοι θα εστιάσουν σε σαφές και συγκεκριμένο όραμα, θα αντιλαμβάνονται το πλαίσιο αναφοράς του παρόντος και θα προσπαθούν να σχεδιάσουν το μέλλον της χώρας.

Θα αποσαφηνίζουν τις γενικές αρχές του νέου εκπαιδευτικού συστήματος, θα καταγράφουν τις ανάγκες όλων των ανθρώπων του συστήματος (γνωστικές, ηθικές, συναισθηματικές, κοινωνικές), θα διερευνήσουν τα οικονομικά της εκπαίδευσης και τον διαρκή προσπορισμό των εκπαιδευτικών οργανισμών σε υλικά μέσα και πόρους και θα έχουν ισχυρή πολιτική βούληση. Ακόμη, θα κατανοούν ότι προϋποτίθεται χρόνος πολύς υπομονή περίσσεια και επιμονή σε πειραματισμούς.

Χρειάζεται, τέλος, αμοιβαία εμπιστοσύνη για τις προθέσεις της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας, προοπτική ενδυνάμωσης του ατόμου αλλά και της ομάδας και έμπρακτη συμμετοχή της ελληνικής εκπαίδευσης στο ευρωπαϊκό εκπαιδευτικό γίγνεσθαι.

Εάν αυτές οι προϋποθέσεις για τον εθνικό διάλογο για την παιδεία απουσιάζουν, τότε αίρεται το όλο εγχείρημα…

Ερωτήματα που δεν τίθενται …

Εάν διασφαλιστούν οι ανωτέρω προϋποθέσεις, έρχεται η ώρα να τεθούν ουσιώδη ερωτήματα. Ορισμένα από αυτά θα μπορούσαν να είναι τα ακόλουθα:

1. Γιατί χρειαζόμαστε τα σχολεία και τα πανεπιστήμια; Τι προσδοκούν τα άτομα και οι φορείς από τη συμμετοχή τους στο επίσημο τυπικό εκπαιδευτικό σύστημα; Ποιες παθογένειες προκαλούν δυσλειτουργία και, τελικώς, ακύρωση των προσδοκιών των προσώπων; Εάν διαψεύδονται κάποιες προσδοκίες, πώς μπορεί αυτό να αλλάξει;

(ΠΡΟΣΔΟΚΙΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ)

1. Ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος, τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις των μαθητών/φοιτητών, των εκπαιδευτικών, των στελεχών εκπαίδευσης, των γονέων/κηδεμόνων, των ΟΤΑ και των συνδικαλιστικών φορέων; Θα δημιουργηθούν όλα αυτά σε νέα περιγράμματα και θα κατοχυρωθούν σε νόμο; (ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ)
2. Ποια οργάνωση και διοίκησης των εκπαιδευτικών μονάδων και στις τρεις βαθμίδες εκπαίδευσης μπορεί να βοηθά στις καλύτερες, από κάθε άποψη, λύσεις και δράσεις για το εκπαιδευτικό όφελος των ανθρώπων της εκπαίδευσης; Πρέπει να συνεχιστεί ο υπερσυγκεντρωτισμός ελέγχου και εξουσιών του Υπουργείου Παιδείας; Πώς μπορεί να αποκεντρωθεί το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας; Πώς θα επιτευχθεί η αυτονομία, η λογοδοσία και η αποτελεσματική διοίκηση των εκπαιδευτικών οργανισμών; Η ηγεσία αφορά μόνον τα στελέχη εκπαίδευσης; Χρειάζεται κάθε εκπαιδευτικός οργανισμός ή πρέπει να εξεταστεί το ενδεχόμενο συγχωνεύσεων; (ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ)
3. Πώς λειτουργούν τα σύγχρονα οικονομικά διαχειριστικά συστήματα στις ανεπτυγμένες από εκπαιδευτική άποψη χώρες; Πώς αποκτώνται οι πόροι και πώς διασφαλίζεται η διαρκή συντήρησή τους; Πώς θα αυξηθούν οι πόροι; Ποιος ο ρόλος των ΟΤΑ για την συντήρηση και επισκευές των σχολείων; (ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ)
4. Τι ισχύει με το πλαίσιο της οργάνωσης και λειτουργίας των σχολικών μονάδων και των μονάδων της πρωτοβάθμιας, της δευτεροβάθμιας και της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και τι πραγματικά πράττεται; (ΠΛΑΙΣΙΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΩΝ ΒΑΘΜΙΔΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ)
5. Πώς θα επιτευχθεί η επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών κάθε βαθμίδας και η δημιουργία επαγγελματικών κοινοτήτων μάθησης; (ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΕΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ)
6. Πώς θα επιλέγονται οι εκπαιδευτικοί και πώς θα προάγονται; (ΕΠΙΛΟΓΗ & ΠΡΟΑΓΩΓΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ)
7. Ποιους «στόχους», «αξίες» και «περιεχόμενο» προωθεί το υφιστάμενο εκπαιδευτικό σύστημα; (τι άνθρωπο και τι εκπαίδευση θέλουμε;) (ΗΘΙΚΗ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ)
8. Τι εισρέει στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα κάθε σχολικό έτος ανά τομέα και βαθμίδα εκπαίδευσης; (ΕΙΣΡΟΕΣ)
9. Ποιες είναι οι δομές και ποιες οι διαδικασίες της παρεχόμενης εκπαίδευσης που συμβάλλουν στην ποιότητα του παρεχόμενου εκπαιδευτικού έργου ανά τομέα και βαθμίδα εκπαίδευσης; (ΔΟΜΕΣ & ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ)
10. Τι εκρέει από το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα κάθε χρόνο ανά τομέα και βαθμίδα εκπαίδευσης; (ΕΚΡΟΕΣ)
11. Τι ισχύει με τον προγραμματισμό και την ανατροφοδότηση του εκπαιδευτικού έργου; Τι ισχύει με την αξιολόγηση των μαθητών και φοιτητών, του έργου των εκπαιδευτικών κάθε βαθμίδας, του εκπαιδευτικού έργου κάθε εκπαιδευτικής μονάδας καθώς και του συνόλου εκπαιδευτικού συστήματος ως προς την ισχύουσα εκπαιδευτική νομοθεσία, τον πολιτικό λόγο και την πρακτική των διεθνών οργανισμών, της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου παιδείας, των κομμάτων και της ηγεσίας των συνδικαλιστικών φορέων της ελληνικής εκπαίδευσης; (ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ & ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ)
12. Οι τυχούσες παθογένειες αφορούν μόνον την ελληνική εκπαίδευση ή σχετίζονται και με άλλους τομείς όπως την λειτουργία της οικογένειας και ιδίως των γονέων, την ηθική κρίση του πολιτικού παραδείγματος και την οικονομική κρίση; (ΕΞΩ-ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ)
13. Ποιες θα μπορούσαν να είναι οι ψυχικές, οι πολιτικές και οι κοινωνικές προϋποθέσεις στην προσπάθεια οικοδόμησης εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης; (ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗΣ)
14. Ποιο εκπαιδευτικό σύστημα θα μπορούσε να προταθεί από ανθρώπους που επιθυμούν:

-τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό της χώρας ώστε να προχωρά προς το μέλλον όχι με την πλάτη αλλά με το πρόσωπο,

-την δημιουργία θέσεων εργασίας,

-την δημιουργία νέων ανθρώπων που σκέπτονται δημιουργικά με κριτήρια αληθείας,

-την προάσπιση όλων των δικαιωμάτων και την ευθύνη όλων των υποχρεώσεων για κάθε πληθυσμιακή ομάδα και

-την προώθηση της δικαιοσύνης για κάθε άνθρωπο και την ίδια την κοινωνία; (ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΜΟΝΤΕΛΟΥ)

Κλείνοντας, για κάποιους ανθρώπους της ελληνικής εκπαίδευσης, το σηµερινό εκπαιδευτικό σύστηµα λειτουργεί ως μηχανή αποστήθισης γνώσεων και πληροφοριών, στείρο πεδίο κομματικής εκμετάλλευσης, καλλιέργειας και αναπαραγωγής ιδεολογημάτων, εκτροφείο «ηρωικών αγωνιστών» για κάθε είδους «ΟΧΙ», λύση για τα βιοποριστικά προβλήματα αδιορίστων. Πρόκειται για ανθρώπους οι οποίοι δεν έχουν την αίσθηση του χρόνου. Από την άλλη πλευρά, τα κόμματα δεν φαίνεται να έχουν συγκεκριμένες προτάσεις με αρχή, μέση και τέλος, με εκτίμηση συνεπειών, με όραμα και, γενικά, να έχουν μελετήσει και προβληματιστεί να καταρτίσουν κάποιο σχέδιο. Έτσι, φαίνεται ότι η χώρα, από εκπαιδευτική άποψη, δεν μπορεί να βρει τα πατήματά της από την απογοήτευση του παρόντος προς θαρραλέες αλλαγές στο μέλλον. Όλα τα παραπάνω και πολλά περισσότερα ερωτήματα πρέπει να αναδυθούν, να λάβουν απαντήσεις και να αναληφθούν δράσεις. Ταυτόχρονα, ο χρόνος μετρά τη σκιά του βαριά αδιαφορώντας για ρητορείες. Όταν καθαρίσουμε από τις «βεβαιότητές» μας και κοιτάξουμε ο ένας τον άλλο με ηρεμία και με κριτήρια αληθείας για την εκπαίδευση των ανθρώπων αυτής της χώρας βάζοντας το «πρώτα όλοι» και όχι «πρώτα ο μαθητής» ούτε «πρώτα ο εκπαιδευτικός» ή όποιος άλλος, τότε δημιουργούμε ερωτήματα, έχουμε λόγο με λογική, αλλιώς μιλούμε σε άλογο, παράλογο, κενόλογο διάλογο. Προς το παρόν, τέτοιος διάλογος φαίνεται ότι αγνοείται…

Βασίλειος Αναγνώστου Αθήνα, 23/02/2016