«Ο Έλληνας καθηγητής φέρνει το προσωπικό laptop στο σχολείο, και διεκδικεί από τους συναδέλφου του 1 φορητό βιντεοπροβολέα από τους 2 ή 3 που στην καλύτερη περίπτωση διαθέτει το σχολείο και αφιερώνει τα 5 λεπτά του διαλείμματος για να στήσει το σύστημα, Ο Φινλανδός καθηγητής χρειάζεται απλώς να πατήσει ένα κουμπί και εμφανίζεται στην οθόνη της αίθουσας ο χάρτης ή η εικόνα που του χρειάζεται για να πλαισιώσει την διδασκαλία του».

Φινλανδικό εκπαιδευτικό σύστημα: Τα δύο τρία πράγματα που θα ήθελα να ξέρω για αυτό.

Από τις 11 ως τις 17 Σεπτεμβρίου μια ομάδα 5 μαθητών και 2 καθηγητριών αντιπροσώπευσε το σχολείο μας στην συνάντηση στο Siilinjarvi της Φινλανδίας

Ενας από τους πολύ συνειδητούς στόχους αυτού του ταξιδιού ήταν να διαπιστώσουμε ιδίοις όμμασι τι είναι αυτό που κάνει το Φινλανδικό εκπαιδευτικό σύστημα τόσο εξαιρετικό. Ποιο είναι το μυστικό της επιτυχίας των Φινλανδών εκπαιδευτικών που οδηγεί τα σχολεία τους σε πολύ υψηλές θέσεις στην παγκόσμια κατάταξη του διαγωνισμού PISA (Programme for International Student Assessment). Παρά τις όποιες ενστάσεις-πολλές από τις οποίες δικαιολογημένες- μπορούν να διατυπωθούν για το περιεχόμενο και την σκοπιμότητα αυτών των αξιολογικών διαδικασιών, γεγονός παραμένει ότι οι Φινλανδοί μαθητές τα καταφέρνουν καλύτερα σε σχέση με τους Έλληνες συνομηλίκους τους, παρόλο που οι τελευταίοι θεωρούνται ως οι σκληρότερα «εργαζόμενοι» μαθητές, ιδιαίτερα στην τελευταία τάξη του Λύκειο. Το ερώτημα λοιπόν ήταν διαρκές από την πρώτη στιγμή που πατήσαμε το πόδι μας στον περίβολο του σχολείου στην μικρή πόλη Sinlijarvi της Κεντρικής Φινλανδίας.

Πρώτη και αδιαμφισβήτητη αλλά και εν πολλοίς αναμενόμενη απάντηση ήταν οι εξαιρετικές υποδομές κτιριακές και υλικοτεχνικές: κτίριο σχετικά καινούριο με υψηλής ποιότητας κατασκευή, άψογα συντηρημένο, ευρύχωρες αίθουσες διδασκαλίας, πολλοί κοινόχρηστοι χώροι διαμορφωμένοι για να καλύπτουν διαφορετικές ανάγκες των μαθητών, τεράστια τραπεζαρία όπου όλοι οι μαθητές απολαμβάνουν καλής ποιότητας μεσημεριανό φαγητό που παρέχεται δωρεάν, εξαιρετική αίθουσα εκδηλώσεων με εγκαταστάσεις που θα τις ζήλευαν κρατικές θεατρικές σκηνές της πόλης μας κλπ. Και φυσικά όλες οι αίθουσες διδασκαλίας εξοπλισμένες με βιντεοπροβολέα ή διαδραστικό πίνακα παράλληλα με ένα σύστημα φορητών υπολογιστών για όλους τους μαθητές της τάξης που μπορεί να χρησιμοποιήσει ο εκπαιδευτικός αν κρίνει ότι χρειάζεται για το συγκεκριμένο μάθημα. Προλαβαίνουμε τις ενστάσεις του τύπου «οι υλικοτεχνικές υποδομές δεν είναι καθοριστικές για την ποιότητα του μαθήματος» ή «στις προηγμένες χώρες ξαναγυρίζουν στον μαυροπίνακα και την κιμωλία». Δεν ξέρω κατά πόσο οι εραστές της κιμωλίας και του μαυροπίνακα έχουν ποτέ χρησιμοποιήσει ένα διαδραστικό χάρτη στην ιστορία ή την γεωγραφία ή ένα εκπαιδευτικό βίντεο σε ένα κεφάλαιο τέχνης, ξέρω όμως ότι να κουβαλάς το προσωπικό laptop στο σχολείο, να διεκδικείς από τους συναδέλφους σου 1 φορητό βιντεοπροβολέα από τους 2 ή 3 που στην καλύτερη περίπτωση διαθέτει το σχολείο και να αφιερώνεις τα 5 λεπτά του διαλείμματος για να στήσεις το σύστημα, απέχουν πάρα πολύ από το πάτημα ενός κουμπιού για να εμφανιστεί στην οθόνη της αίθουσας ο χάρτης ή η εικόνα που σου χρειάζεται για να πλαισιώσεις την συγκεκριμένη διδασκαλία. Ο Φινλανδός καθηγητής λοιπόν χρειάζεται απλώς να πατήσει ένα κουμπί, ωστόσο ούτε ο μαυροπίνακας καταργήθηκε ούτε τα laptop έχουν αντικαταστήσει τα σχολικά εγχειρίδια, όπως συχνά ακούγεται για το Φινλανδικό σχολείο. Αλλά οι τεχνολογίες είναι εκεί στην διάθεση του εκπαιδευτικού για να λειτουργήσουν παράλληλα και υποστηρικτικά με την παραδοσιακή διδασκαλία.

Δεν είναι όμως μόνο οι σαφώς ανώτερες υλικοτεχνικές υποδομές που κάνουν το φινλανδικό σχολείο να ξεχωρίζει. Είναι η οργάνωση του συστήματος μέσα στο οποίο λειτουργούν όλοι οι συμμέτοχοι στην εκπαιδευτική διαδικασία: μαθητές, καθηγητές, βοηθητικό προσωπικό, διευθυντές. Για παράδειγμα η προσέλευση ή μη των μαθητών ελέγχεται από ένα αυτοματοποιημένο σύστημα που περιλαμβάνει αυτόματη ειδοποίηση των γονέων. Αυτό σημαίνει ότι η χρονοβόρα και γραφειοκρατική διαδικασία των προσθαφαιρέσεων απουσιών και το ανομολόγητο παζάρεμα που συχνά γίνεται στο ελληνικό σχολείο εξ ορισμού δεν υπάρχουν εκεί. Οι περιπτώσεις συγκρούσεων μεταξύ των συμμαθητών αντιμετωπίζονται τις περισσότερες φορές με μια πρακτική διαμεσολάβησης από συνομήλίκους ή λίγο μεγαλύτερους συμμαθητές (peer mediation). Η έγκαιρη προσέλευση στο μάθημα, ο σεβασμός στους χώρους του σχολείου είναι αυτονόητα για τους Φινλανδούς μαθητές. Για όσους αντιμετωπίζουν μαθησιακά προβλήματα προβλέπεται εντός του σχολείου ενισχυτική διδασκαλία με στόχο να καλυφθούν οι τυχόν ελλείψεις και ο μαθητής να μπορέσει να συμπλεύσει με τους ρυθμούς της υπόλοιπης τάξης. Οι μαθητές έχουν να κάνουν δουλειά στο σπίτι ιδίως των τάξεων του γυμνασίου και του λυκείου και αξιολογούνται από τους καθηγητές τους με γραπτά τεστ όχι όμως με εξετάσεις εθνικής εμβέλειας του τύπου των προαγωγικών εξετάσεων του Μαΐου. Εξετάσεις εθνικής εμβέλειας σε περιορισμένο αριθμό μαθημάτων. δίνουν μόνο για την απόκτηση απολυτηρίου (matriculation examination) που συνιστά και δικαίωμα εισόδου σε Πανεπιστήμια και Πολυτεχνικές σχολές.
Τα διδακτικά εγχειρίδια είναι σύγχρονα και στο σχεδιασμό των γραφικών και στο περιεχόμενο. Αυτό δεν είναι τυχαίο αφού το εθνικό πρόγραμμα σπουδών της Φινλανδίας υποχρεωτικά ανανεώνεται περίπου κάθε 10 χρόνια. Για παράδειγμα το βιβλίο ιστορίας για βαθμίδα αντίστοιχη με την γ γυμνασίου φτάνει μέχρι τον πόλεμο του Κόλπου και ως προς τα γραφικά μοιάζει περισσότερο με περιοδικό παρά με σχολικό εγχειρίδιο. Εξάλλου πρέπει να σημειωθεί ότι ο εκπαιδευτικός είναι ελεύθερος να διαλέξει από μια σειρά εγχειριδίων ποιο θα χρησιμοποιήσει για το μάθημά του.
Ο εκπαιδευτικός προσλαμβάνεται από τον διευθυντή του σχολείου και αξιολογείται από αυτόν στο τέλος κάθε σχολικής χρονιάς. Αν δεν θεωρηθεί επαρκής στην εκπαιδευτική διαδικασία, προβλέπονται επιμορφώσεις με στόχο να του δώσουν κίνητρα και μεθόδους ώστε να βελτιώσει τον τρόπο διδασκαλία του. Αξίζει να σημειωθεί ότι το επάγγελμα του εκπαιδευτικού χαίρει υψηλής κοινωνικής εκτίμησης και είναι περιζήτητο στην Φινλανδία. Για παράδειγμα μόνο 10% όσων κάνουν αίτηση για μία θέση σε Δημοτικό σχολείο καταφέρνουν τελικά να προσληφθούν και για τις περισσότερες θέσεις απαιτείται εκτός από το πτυχίο και μεταπτυχιακό δίπλωμα (Master’s degree)
Το συμπέρασμα είναι προφανές. Υπάρχει εξαιρετική υλικοτεχνική υποδομή αλλά κυρίως ένα σύστημα που πείθει όλους τους εμπλεκόμενους, μαθητές και καθηγητές ότι στο σχολείο γίνεται μια δουλειά που όλοι την παίρνουν στα σοβαρά και την πραγματοποιούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
Βιβλιογραφία
Finish Education in a nutshell, 2012, Ministry of Education and Culture, Finish National Board of Education.
http://www.studyinfinland.fi/destination_finland/education_system
Θ.Γλαράκη