Τι δείχνουν τα στοιχεία της UNESCO για το ελληνικό brain drain σε – Η αυξητική τάση και η μερίδα του λέοντος που παίρνει η Μεγάλη Βρετανία – Τι λένε οι έλληνες φοιτητές για την επιλογή τους

Σύμφωνα με Το Βήμα, θα ανακόψουμε την έξοδο των Ελλήνων για σπουδές στο εξωτερικό με το άνοιγμα της αγοράς στην ανώτατη εκπαίδευση της χώρας; Και πόσοι είναι τελικά οι νέοι και οι νέες από τη χώρα μας που σπουδάζουν σήμερα στο εξωτερικό; Σύμφωνα με τα στοιχεία της UNESCO, το 2021 οι καταγεγραμμένοι έλληνες φοιτητές στο εξωτερικό ήταν 40.595.

Για να έχουμε ένα μέτρο σύγκρισης, ο αντίστοιχος αριθμός των ισπανών φοιτητών που φοιτούν σε Ιδρύματα εκτός Ισπανίας (με πληθυσμό τετραπλάσιο της Ελλάδας) είναι περίπου 35.000 και των φοιτητών της Πορτογαλίας (με πληθυσμό περίπου όσο η Ελλάδα) είναι 13.000.
Η Ελλάδα φοιτά στα ξένα πανεπιστήμια

Η φυγή ελλήνων φοιτητών σε πανεπιστήμια του εξωτερικού, σύμφωνα με την έκθεση της ΑΔΙΠ (Αρχή Διασφάλισης και Πιστοποίησης της Ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση) του 2017, αυξάνεται διαρκώς τα τελευταία χρόνια.

Το 2011 οι Ελληνες που κατέφυγαν στο εξωτερικό για τις σπουδές τους ήταν 29.577, με τον δείκτη να σημειώνει συνεχώς ανοδική πορεία. Ενδεικτικά αναφέρουμε: ο αριθμός τους ήταν 34.120 το 2012, 37.092 το 2015, 37.484 το 2017, για να φτάσουμε στον σημερινό αριθμό που ξεπερνά τις 40.000.

Οπως μάλιστα αναφέρεται στον επίλογο της έκθεσης: «Η Ελλάδα έχει το μεγαλύτερο ποσοστό φοιτητών που σπουδάζει στο εξωτερικό σε σχέση με τον πληθυσμό της, καθώς και το μεγαλύτερο ποσοστό φοιτητών που σπουδάζει στο εξωτερικό από
τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες».

Μετρήσεις του αριθμού ξένων φοιτητών σε κάθε χώρα κάνουν τακτικά τόσο ο ΟΟΣΑ όσο και η Eurostat και οι ανά χώρα στατιστικές ή εκπαιδευτικές υπηρεσίες. Επειδή, όμως, τα στοιχεία είναι αποσπασματικά, χρησιμοποιήσαμε ως βάση για την έρευνα του «Βήματος» τα δεδομένα της UNESCO, καθώς είναι τα μόνα που παρουσιάζουν μια συνολική εικόνα των χωρών στις οποίες σπουδάζουν οι Ελληνες με βάση τις καταγραφές που έχουν γίνει ως το 2021.
Πτωτική τάση στη Βρετανία

Πρώτη χώρα εκπαιδευτικής «αφαίμαξης» των νέων από τη χώρα μας, σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά, είναι το Ηνωμένο Βασίλειο, με τη Γερμανία, την Κύπρο, τη Βουλγαρία, την Τουρκία, τη Γαλλία, τις ΗΠΑ, την Ιταλία, τη Ρουμανία και την Ελβετία να ακολουθούν.

Οι συζητήσεις περί Brexit μέχρι και την οριστική αποχώρηση της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ενωση την 1.1.2021, βέβαια, είχαν ως αποτέλεσμα να μειωθεί κατά πολύ ο εκεί αριθμός των ελλήνων φοιτητών. Οι έλληνες φοιτητές το ακαδημαϊκό έτος 2017-2018 στα βρετανικά πανεπιστήμια ήταν 10.270. Από εκεί και μετά η πορεία ήταν πτωτική, με αποτέλεσμα το ακαδημαϊκό έτος 2021-2022 να καταμετρώνται 7.100 έλληνες φοιτητές.

Ο Αρης Σιώτης είναι ένας από αυτούς. Φοιτά στο τμήμα Μηχανικής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Γιατί επέλεξε το εξωτερικό; «Γιατί ξέρω ότι το σύστημα δουλεύει σωστά, δεν βιώνω όσα βιώνουν οι έλληνες φοιτητές, π.χ. φίλοι μου που έκαναν αιτήσεις για μεταπτυχιακά δεν θα μπορέσουν να έρθουν λόγω των καταλήψεων αυτό το εξάμηνο. Επίσης, οι σπουδές μου δεν έχουν κανένα πολιτικό και κομματικό στοιχείο. Οσον αφορά δε την έρευνα, υπάρχουν περισσότερες ευκαιρίες – ειδικά για εμένα που σπουδάζω θετικές επιστήμες. Τέλος, αποφάσισα να έρθω στην Οξφόρδη θεωρώντας ότι το επίπεδο είναι καλύτερο, πως τα πράγματα που θα μάθαινα θα ήταν πιο άμεσα συνδεδεμένα με την αγορά εργασίας. Στην Ελλάδα το πρόγραμμα σπουδών είναι λιγο απαρχαιωμένο».
Εβδομη χώρα οι ΗΠΑ

Με 2.091 φοιτητές οι ΗΠΑ είναι η 7η χώρα στη λίστα της UNESCO για το 2021, ενώ σύμφωνα με στοιχεία το 2023 αυξήθηκαν στις 2.539. Ο Γιώργος Χατζάκος, μεταπτυχιακός φοιτητής θετικών επιστημών στο UC Berkeley, επέλεξε να φύγει στο εξωτερικό «γιατί μου επιτρέπει να εκμεταλλευτώ τις δυνατότητές μου, να συνδεθώ με την αγορά (κάτι που δεν συμβαίνει στην Ελλάδα) και να έχω καλύτερες προοπτικές αποκατάστασης. Επίσης, να αποκτήσω χρήσιμες γνώσεις σε σχέση με τον τομέα μου (όχι απλώς ακαδημαϊκές) και να συναναστραφώ με πολλά άτομα από όλον τον κόσμο» συνεχίζει. «Η αλήθεια είναι ότι δεν θα πήγαινα σε κάποιο πανεπιστήμιο στο εξωτερικό που να μην είναι στα 50 καλύτερα. Επαιξε, επίσης, ρόλο η εμπειρία του να ζω σε μια ξένη χώρα. Πολλές φορές είμαστε προκατειλημμένοι μεγαλώνοντας στην μικρή ελληνική κοινωνία και εύκολα κατανοεί κανείς αν είναι βάσιμες οι απόψεις αυτές αν έχει μέτρο σύγκρισης. Π.χ. το σύστημα Υγείας».
Ολλανδία, η ανερχόμενη δύναμη

Στον «χάρτη» της UNESCO διαπιστώνουμε ένα μεγάλο κενό. Η Ολλανδία, λόγω έλλειψης στοιχείων, δεν καταγράφεται. Είναι όμως μια χώρα στην οποία φοιτούν πολλοί νέοι Ελληνες. H Nuffic είναι ένας μη κερδοσκοπικός ολλανδικός οργανισμός για τη διεθνοποίηση της εκπαίδευσης και συνεργάζεται με το εκεί υπουργείο Παιδείας.

Ανατρέχοντας στα στοιχεία του ανακαλύψαμε πως η χώρα μας είναι μέσα στην πρώτη δεκάδα χωρών προέλευσης φοιτητών: 4.406 άτομα στο ακαδημαϊκό έτος 2022-2023. Από τους 2.953 φοιτητές (861 για bachelor και 2.072 για master) που καταγράφονταν το 2018, το 2021 ήταν 3.858 και το 2022 έφτασαν τους 4.406.
Θέμα και στη διαβούλευση

Ο μεγάλος αριθμός των ελλήνων φοιτητών στο εξωτερικό έχει προβληματίσει το υπουργείο Παιδείας. Το θέμα αναφέρεται, επίσης, από πολλούς παρεμβαίνοντες στη δημόσια διαβούλευση του νομοσχεδίου, η οποία έληξε το απόγευμα της Κυριακής, στις 7.

«Είμαι υπέρ της δημιουργίας μη κρατικών πανεπιστημίων, πάντα εφόσον με αυστηρά κριτήρια θα δημιουργηθούν και έχοντας στόχο την εξυπηρέτηση και προαγωγή της ανώτατης εκπαίδευσης στο διηνεκές» σημειώνει πολίτης που συμμετέχει στη διαβούλευση. Και συνεχίζει: «Με αυτόν τον τρόπο πετυχαίνουμε να μη φεύγουν νέοι για σπουδές στο εξωτερικό σε σχολές με κύκλους σπουδών που δεν αφορούν πάντα την ελληνική πραγματικότητα, αλλά και να προσελκύσουμε φοιτητές σε εκπαιδευτικά αντικείμενα που σχεδόν «αξιωματικά» συνδέθηκαν με αυτή, όπως φιλολογία, φιλοσοφία, θεατρικές σπουδές».

Εκφράζεται φυσικά και αντίλογος: «Επαναπατρισμός φοιτητών: πρόκειται για αστικό μύθο που δεν θα γίνει ποτέ. Γιατί ένα μεγάλο μέρος αυτών σπουδάζει σε σημαντικά πανεπιστήμια του εξωτερικού, δεν θα έρθει να σπουδάσει στα παραρτήματα της Κύπρου. Εκτός αν έχετε την ψευδαίσθηση πως θα έρθει το ΜΙΤ, το οποίο έχει τους καλύτερους φοιτητές στον κόσμο, για να πάρει τα ελληνόπουλα που έχουν γράψει κάτω από τη βάση στις Πανελλαδικές».
Πόσα ξένα ΑΕΙ έρχονται

Αυτή τη στιγμή και παρά τις φήμες, άγνωστο παραμένει ποια ακριβώς ξένα πανεπιστήμια έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον για την ίδρυση παραρτημάτων στη χώρα μας. Κάποιοι μιλούν για παραρτήματα φημισμένων πανεπιστημίων όπως η Sorbonne, το Yale, το Johns Hopkings, το Duke και το NewYork University, ενώ άλλοι επιμένουν ότι τα μεγάλα πανεπιστήμια δεν έχουν στην πολιτική τους το να ιδρύουν παραρτήματα σε άλλες χώρες, παρά μόνο τις συνεργασίες μέσω καλοκαιρινών προγραμμάτων ή ερευνητικών κέντρων και σίγουρα όχι προσφέροντας προπτυχιακές σπουδές.

Σύμφωνα με τις πληροφορίες, παράρτημα στη χώρα μας ετοιμάζεται να δημιουργήσει το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου και μάλιστα με δύο σχολές του, Νομική και Ιατρική. Να σημειωθεί ότι το συγκεκριμένο Ιδρυμα έχει ήδη ιδρύσει παράρτημα Ιατρικής στη Γερμανία και συγκεκριμένα στη Φρανκφούρτη το 2022. Επίσης, σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες, ενδιαφέρον για την ίδρυση παραρτήματος στη χώρα μας και στην Ιατρική έχει εκδηλώσει και το Πανεπιστήμιο Λευκωσίας σε συνεργασία με μεγάλο ιατρικό όμιλο στη χώρα.

Οσο για τις πληροφορίες που θέλουν το Πανεπιστήμιο της Σορβόννης να ιδρύει παράρτημα στη χώρα μας σε συνεργασία με το Γαλλικό Ινστιτούτο, αυτές διαψεύδονται κατηγορηματικά από το Ινστιτούτο, στελέχη του οποίου κάνουν λόγο για παρεξήγηση. Οπως αναφέρουν μιλώντας στο «Βήμα», «το Πανεπιστήμιο της Σορβόννης ήρθε στην Αθήνα για να συμμετάσχει στην έκθεση για τις σπουδές στη Γαλλία που έκανε εφέτος το Ινστιτούτο και είχαμε μάλιστα μεγάλη συμμετοχή δημόσιων πανεπιστημίων. Δεν έγινε κάποια συζήτηση για ίδρυση παραρτήματος σχολής της Σορβόννης στην Ελλάδα και εμείς σαν Ινστιτούτο δεν συμμετέχουμε σε κάτι ανάλογο. Το μόνο που έγινε ήταν η υπογραφή μνημονίου συνεργασίας μεταξύ της Σορβόννης και του Πανεπιστημίου Αθηνών. Τα υπόλοιπα είναι απλά παρεξήγηση».