ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗ ΦΥΛΑΚΗ: ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΥΣ – ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ

Του Πέτρου Δαμιανού*

Στο Νομοσχέδιο για την Ίδρυση του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής που ψηφίζεται αύριο (Δευτέρα 26/2/2018) στη Βουλή υπάρχει και το άρθρο 31, που αφορά στην Εκπαίδευση στις Φυλακές. Δεν έχει γίνει πολύς λόγος, ακόμα, για το άρθρο αυτό, παρόλο που πρόκειται για μία ριζοσπαστική τομή, ένα σταθμό στον πολιτισμό μας, μία κατάκτηση της Κοινωνίας. Επιτρέψτε μου τις εκφράσεις, κι ας μη θεωρηθούν υποκειμενικές, λόγω της 24ετούς εμπλοκής μου στην Εκπαίδευση στη φυλακή.

Για του λόγου το αληθές, αντιγράφω απόσπασμα από το κείμενο που δημοσιεύτηκε, μετά την ολοκλήρωση των εργασιών της Επιτροπής Μορφωτικών Υποθέσεων:

Άρθρο 31: Αναβάθμιση και επέκταση της λειτουργίας των σχολείων των φυλακών

[…] Σε κάθε κατάστημα κράτησης και στο ίδρυμα αγωγής ανηλίκων αρρένων Βόλου ιδρύονται σχολικές μονάδες πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (Δημοτικό Σχολείο, Γυμνάσιο ή ΣΔΕ, ΓΕΛ, ΕΠΑΛ), Δημόσια Ινστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης (Δ.Ι.Ε.Κ.), Δ.Ι.Ε.Κ. ενηλίκων αποφοίτων υποχρεωτικής εκπαίδευσης ευαίσθητων κοινωνικών ομάδων και Τμήματα εκμάθησης της Ελληνικής Γλώσσας […]

Από τις πρώτες γραμμές του άρθρου, απόσπασμα του οποίου μόλις παρέθεσα, γίνεται κατανοητό ότι πρόκειται για ένα μεγάλο βήμα. Σε κάθε φυλακή τις χώρας, ιδρύονται όλες οι μονάδες εκείνες, που μπορούν να προσφέρουν συνέχιση ή έναρξη φοίτησης σε όλους τους κρατούμενους που το επιθυμούν, ανάλογα με το επίπεδο εκπαίδευσης που ανήκουν. Με ενιαία διοίκηση και Σύλλογο Διδασκόντων για κάθε φυλακή, δίνοντας τη δυνατότητα να λειτουργήσουν όσες μονάδες κριθούν αναγκαίες, σύμφωνα με τις εκπαιδευτικές ανάγκες των κρατουμένων – μαθητών- εκπαιδευομένων. Τα παραπάνω, με αριθμούς, σημαίνουν ότι ιδρύονται στις 35 φυλακές της χώρας και λειτουργούν δυνητικά πάνω από 200 σχολικές μονάδες, εγκαθιστώντας 35 διοικήσεις για τη λειτουργία τους.

Με άλλα λόγια γίνεται πράξη το δικαίωμα του κάθε κρατούμενου στην εκπαίδευση και την γνώση. Ένα δικαίωμα που παραμένει σε ισχύ για τους κρατούμενους, βάσει του Συντάγματος και του Σωφρονιστικού κώδικα στη χώρα μας.

Αξίζουν επομένως συγχαρητήρια στις Ηγεσίες των Υπουργείων Παιδείας και Δικαιοσύνης για την τολμηρή παρέμβαση στην Εκπαίδευση στις φυλακές που επιχειρείται στο συγκεκριμένο νομοσχέδιο. Διότι, εκτός από «δικαίωμα» είναι ένα ακόμα «εργαλείο» αξιοποίησης, προς όφελος της κοινωνίας, αφού η εκπαίδευση αποτελεί τον κυριότερο μοχλό επανένταξης ή καλύτερα κοινωνικοποίησης των συγκεκριμένων συνανθρώπων μας. Φαντάζομαι ότι ολόκληρη η «έξω» κοινωνία και κάθε ομάδα της ξεχωριστά κατανοεί ότι, ακόμα και αν δεν ενδιαφέρεται για την ομαλή πορεία του πρώην κρατούμενου, ενδιαφέρεται τουλάχιστον για τα αποτελέσματα παράνομων ενεργειών του. Όμως, για την αποτροπή έκνομων ενεργειών, χρειάζεται η βοήθεια της πολιτείας και της κοινωνίας στην επανένταξή του. Και η επανένταξη αρχίζει από την πρώτη μέρα της φυλάκισης.

Το συγκεκριμένο Νομοσχέδιο είναι η αρχή μιας μεγάλης αλλαγής. Η εκπαίδευση στις φυλακές δεν ξεκίνησε σήμερα. Εδώ και είκοσι χρόνια η προσπάθεια είναι μεγάλη. Τα τελευταία τρία χρόνια εντατικοποιήθηκε. Είναι μεγάλη υπόθεση η δημιουργία ενός π.χ. Σχολείου Δεύτερης ευκαιρίας σε μια φυλακή, που δε λειτουργεί κανενός είδους εκπαίδευση. Μεγάλη και επίπονη. Τι γίνεται, όμως, για όλους αυτούς τους κρατούμενους που δεν ανήκουν στη συγκεκριμένη βαθμίδα Εκπαίδευσης; Εδώ ακριβώς βρίσκεται η αξία της συγκεκριμένης νομοθετικής παρέμβασης. Στην καθολικότητά της. Αναφέρεται σε όλες τις φυλακές και όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης. Αφορά σε όλους τους κρατούμενους που επιθυμούν να σπουδάσουν.

Μεγάλη σημασία έχουν και οι χώροι που θα στεγάσουν τα Σχολεία. Ένα σχολείο, όμως, δεν είναι το κτήριο, ούτε οι τοίχοι των αιθουσών του. Είναι οι άνθρωποι που θα εμπλακούν και θα το στηρίξουν. Είναι οι Διοικήσεις των φυλακών, το Επιστημονικό τους προσωπικό, οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι και κυρίως οι μαθητές και οι συνάδελφοι εκπαιδευτικοί.

Στους τελευταίους θέλω να σταθώ για το σημαντικό εγχείρημα που πραγματοποιείται αυτές τις μέρες. Είχα και έχω την τύχη να συνεργάζομαι, κατά τη διάρκεια της τελευταίας εικοσαετίας, με αρκετούς και αξιόλογους συναδέλφους, μόνιμους και αναπληρωτές, στο δύσκολο έργο της εκπαίδευσης στη φυλακή, που έδωσαν και δίνουν κομμάτι από την ψυχή τους, αποκτώντας την απαιτούμενη εμπειρία στον ιδιαίτερο χώρο της φυλακής. Το ίδιο συνέβη και στα υπόλοιπα σχολεία που, εν τω μεταξύ, δημιουργήθηκαν σε κάποιες φυλακές της Ελλάδος. Αξιόλογοι Διευθυντές, πλαισιωμένοι από αξιόλογους συναδέλφους, που αγωνίζονται για ένα υψίστης σημασίας εκπαιδευτικό έργο. Μία αξιοσημείωτη παρακαταθήκη έμπειρων εκπαιδευτικών που χρειάζεται, όμως, επιπλέον ενίσχυση ώστε να καρποφορήσει η επιχειρούμενη τομή στην Εκπαίδευση στα Σχολεία των Φυλακών. Επειδή, κανείς δεν περισσεύει σ’ αυτήν την προσπάθεια, κάνω έκκληση στην εκπαιδευτική κοινότητα, στους συναδέλφους μου, να πλαισιώσουν το νέο εγχείρημα και, παραμερίζοντας τις δυσκολίες, ξεφεύγοντας από την καθημερινή συνήθεια και τη βολή που έχουμε, ίσως, συνηθίσει για κάποια χρόνια, να δώσει το παρόν, όταν και όποτε ζητηθεί για τη στελέχωση των νέων μονάδων. Μια τέτοια απόφαση έχει μεν τις δυσκολίες της αλλά έχει και πολλές ομορφιές. Γιατί στους χώρους της φυλακής η παιδεία γράφεται με Π κεφαλαίο.

* Ο Πέτρος Δαμιανός Σπούδασε Μαθηματικά – ΜΔΕ στην Ιστορία και Φιλοσοφία της Επιστήμης και της Τεχνολογίας. Είναι Διευθυντής του Γυμνασίου και Λυκείου που λειτουργεί εντός του Ειδικού Καταστήματος Κράτησης Νέων Αυλώνα (ΕΚΚΝΑ), από την ίδρυση του το 2000 ως σήμερα. Είναι, επίσης, μέλος του ΔΣ του Ιδρύματος Μαραγκοπούλου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΙΜΔΑ), Μέλος του ΔΣ του ΚΕΘΕΑ, Μέλος του ΔΣ της Επανόδου, Εθελοντής με εκπαιδευτική δραστηριότητα σε ιδρύματα που εποπτεύονται από το Υπουργείο Δικαιοσύνης (Παιδικές Στέγες, Ιδρύματα Αγωγής, Φυλακές Ανηλίκων και Νέων), από το 1994 ως σήμερα, Μέλος του Δ.Σ. της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Εκπαίδευση στις Φυλακές (EPEA) με ευθύνη τη Νότια Ευρώπη, από το 2005 ως το 2013 και Περιφερειακός Σύμβουλος Αττικής Βόρειος Τομέας Αθηνών.