Ξεχωριστό ενδιαφέρον είχαν οι πρώτες Ημερίδες που πραγματοποίησαν τα τέσσερα Κέντρα Αριστείας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Ψηφιακή Κληρονομιά

Στη συνάντηση εργασίας είχαν αρχικά εκδηλώσει ενδιαφέρον συμμετοχής περισσότερες από 25 ομάδες και εργαστήρια του ΕΚΠΑ από 15 πανεπιστημιακά Τμήματα ενώ ο συνολικός αριθμός συμμετεχόντων τελικά ξεπέρασε τους 60 αποτυπώνοντας το πλούσιο απόθεμα έρευνας, εκπαιδευτικών και αναπτυξιακών πρωτοβουλιών που σχετίζονται με τη Ψηφιακή Κληρονομιά και υλοποιούνται ή έχουν υλοποιηθεί στο ΕΚΠΑ.

Ο Πρύτανης του ΕΚΠΑ καθηγητής Μελέτιος – Αθανάσιος Δημόπουλος, ανοίγοντας την συνάντηση ευχαρίστησε τους συμμετέχοντες και τόνισε, μεταξύ άλλων, τη βούληση του ΕΚΠΑ να συνδυάσει δυνάμεις σε τομείς αιχμής όπου ήδη μεμονωμένα μέλη ΔΕΠ ή ακαδημαϊκές μονάδες προσφέρουν σημαντικό έργο, καθιστώντας τα Κέντρα Αριστείας νησίδες εξωστρέφειας και προσφοράς προς όφελος της Κοινωνίας, του Πολιτισμού και της Οικονομικής Ανάπτυξης.

Ο Καθ. Θ. Σφηκόπουλος στη τοποθέτησή του επισήμανε την ανάγκη για περαιτέρω εξέλιξη των Κέντρων Αριστείας σε τυπικές δομές του ΕΚΠΑ προκειμένου να ενδυναμωθούν οι δυνατότητές τους για παρέμβαση σε διεπιστημονικούς τομείς έρευνας και ανάπτυξης.

Στη συνέχεια παρουσιάσθηκαν συνοπτικά οι ερευνητικές ομάδες και εργαστήρια που συμμετέχουν στη διεπιστημονική αυτή πρωτοβουλία για τη Ψηφιακή Κληρονομιά ενώ ο Δντής του Εργαστηρίου Πολιτισμικής Τεχνολογίας του Τμήματος Πληροφορικής και Τηλ/νιών και μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής Δημήτρης Βαρουτάς παρουσίασε ποσοτικά και ποιοτικά στοιχεία σχετικά με τη αρχική εκδήλωση ενδιαφέροντος και καταγραφής προτάσεων.

Από την παρουσίαση των ερευνητών και των αποτελεσμάτων της αρχικής καταγραφή επιβεβαιώθηκε η σκοπιμότητα δημιουργίας του Κέντρου Αριστείας καθώς τεκμηριώθηκε η σημαντική προσπάθεια, το ταλέντο και η εμπειρία ομάδων, εργαστηρίων και δομών του ΕΚΠΑ στις ευρύτερες θεματικές περιοχές της Ψηφιακής Κληρονομιάς αλλά και η ανάγκη για ενίσχυση αυτών των πρωτοβουλιών.

Η πρωτοβουλία και η συνάντηση εργασίας ανέδειξε τις εμπειρίες και προσπάθειες στη χρήση της τεχνολογίας και των ψηφιακών μέσων στη πρωτογενή έρευνα των αρχείων, της ιστορίας, της πολιτισμικής και φυσικής κληρονομιάς αλλά και την ανάγκη για νέες εφαρμογές, μεθοδολογίες και εργαλεία της τεχνολογίας για τη προστασία, διατήρηση, ανάδειξη και προβολή τους.

Στα βασικά συμπεράσματα του ΚΑ θα πρέπει να συμπεριληφθεί η ανάγκη συνεργασιών, ενίσχυσης της έρευνας και δικτύωσης σε διεπιστημονικά αντικείμενα και θεματικές καθώς αναδείχθηκε το γεγονός ότι οι ανθρωπιστικές επιστήμες και εν γένει η κληρονομιά αντιμετωπίζουν σημαντικές τεχνολογικές προκλήσεις όπως η απαξίωση εξοπλισμού αλλά και οικονομικές όπως η έλλειψη χρηματοδότησης ή η υποχρηματοδότηση, γεγονός που αποτελεί σημαντική πρόκληση για τις υπηρεσίες του Κέντρου Αριστείας.

Επίσης θα πρέπει το ΚΑ να επιδείξει σημαντικές πρωτοβουλίες ώστε να αποδείξει τη βιωσιμότητά του εντός και εκτός του ΕΚΠΑ σε ένα ιδιαίτερα ανταγωνιστικό περιβάλλον.

Ενδεικτικά συζητήθηκαν οι παρακάτω άξονες παρέμβασης του Κέντρου Αριστείας:

· Υιοθέτηση/Δρομολόγηση πρωτοβουλιών, δραστηριοτήτων και έργων (εντός και εκτός ΕΚΠΑ) με ιδιαίτερη έμφαση σε έργα συγκεκριμένης στόχευσης και μεθοδολογίας όμως για να αναδειχθεί ο ρόλος του ΚΑ

· Δικτύωση με φορείς εντός και εκτός ΕΚΠΑ για ανταλλαγή τεχνογνωσίας, ενίσχυση της έρευνας και του κοινωνικοοικονομικού ρόλου

· Αναγνωρισιμότητα και πρόσβαση στους σχετικούς με το ΚΑ ενδιαφερόμενους φορείς

· Δυνατότητα προσαρμογής και ευθυγράμμισης των μελών και των θεματικών αντικειμένων του ΚΑ με τις αντίστοιχες προτεραιότητες του ΕΚΠΑ,

· Συνεχής ανάπτυξη του ρόλου, των υπηρεσίων και της λειτουργικής και επιχειρησιακής ικανότητας του ΚΑ

Για τις άμεσες επόμενες δράσεις του ΚΑ, συμφωνήθηκε η ανάγκη για άμεση 2η συνάντηση εργασίας δομημένη σε θεματικές ενότητες προκειμένου να υπάρχει επαρκής χρόνος για τους συμμετέχοντες να αναπτύξουν περαιτέρω τις παρεμβάσεις τους.

Επιπλέον συμφωνήθηκε να συνεχισθεί και εντατικοποιηθεί η καταγραφή των προτάσεων των επιστημονικών ομάδων και εργαστηρίων του ΕΚΠΑ που συμμετέχουν στη δημιουργία του ΚΑ ενισχύοντας με το τρόπο αυτό τη στρατηγική απόφαση της συντονιστικής επιτροπής για μια ανοικτή και συμμετοχική δομή έρευνας και καινοτομίας που θα διευρύνει τη συμμετοχή στο Κέντρο Αριστείας και θα εμπλουτίζει τις θεματικές ειδικεύσεις και συνεργασίες

Κατά το κλείσιμο της Συνάντησης Εργασίας, ο Πρύτανης του ΕΚΠΑ επεσήμανε ότι στόχος είναι το Κέντρο να λειτουργήσει ως σύμβουλος της Πολιτείας και να διασυνδεθεί με άλλους οργανισμούς στην Ελλάδα και το εξωτερικό αποτελώντας βασικό πυλώνα της Ψηφιακής Κληρονομιάς.

Αγροδιατροφή και Αυθεντικότητα Τροφίμων

Σκοπός της ημερίδας ήταν η παρουσίαση της διεπιστημονικής πρωτοβουλίας για το Κέντρο Αριστείας, των στόχων που έχουν τεθεί, καθώς και η συζήτηση για την οργάνωση, τη δομή, τη στρατηγική και τη βιωσιμότητα του. Βασικοί άξονες της ημερίδας εργασίαςήταν η ανάπτυξη του Κέντρου Αριστείας,της δομής και των υπηρεσιών του και η διεύρυνση της συμμετοχής ερευνητικών ομάδων και μελών ΔΕΠ με αποδεδειγμένη σχετική δραστηριότητα, με στόχο την περαιτέρω ενίσχυση της γνώσης, της έρευνας, της ανάπτυξης και της εκπαίδευσης στις θεματικές συνιστώσες της Αγροδιατροφής και την Αυθεντικότητα Τροφίμων.

Δέκα ερευνητικές ομάδες του ΕΚΠΑ από τα Τμήματα Χημείας, Φαρμακευτικής, Βιολογίας, Ιατρικής, Γεωλογίας και Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης,που δραστηριοποιούνται σε σχετικούς τομείς με τους στόχους του Κέντρου Αριστείας,ανταποκρίθηκαν θετικά και παρουσίασαν τις ερευνητικές τους δραστηριότητες, καθώς και τις προτάσεις τους για τη συμμετοχή τους στο Κέντρο Αριστείας. Οι ομάδες παρουσίασαν το έργο τους στην ανάπτυξη μεθόδων και την εφαρμογή τους στην τεκμηρίωση της αυθεντικότητας τροφίμων εθνικής προτεραιότητας και στην ταυτοποίηση ποικιλιών, τον έλεγχο νοθείας, την ανάπτυξη και διαχείριση ηλεκτρονικών βάσεων δεδομένων περιεκτικότητας τροφίμων σε θρεπτικά συστατικά, την καταγραφή και συστηματική μελέτη παραδοσιακών τροφίμων και συνταγών, την ανάπτυξη νέων καινοτόμων τροφίμων και τη σχετική διαδικασία αδειοδότησης τους, την ανάπτυξη νέων προϊόντων στη γεωργία (εδαφοβελτιωτικά, εντομοαπωθητικά και προϊόντα ηλιοπροστασίας), την κοινωνικο-οικονομική σημασία της Αγροδιατροφής στην Ελλάδα διαχρονικά, και στην τεκμηρίωση της διατροφικής αξίας και την ευεργετική δράση των τροφίμων εθνικής προτεραιότητας καθώς και τις μελέτες διατροφικών συνηθειών των Ελλήνων καταναλωτών.

Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην ανάπτυξη και εφαρμογή μεθοδολογιών της αυθεντικότητας των τροφίμων με χρήση τεχνολογιών αιχμήςomics, όπως τα γαλακτοκομικά προϊόντα, η φέτα, το μέλι, ο οίνος και το ελαιόλαδο. Ιδιαίτερη συζήτηση έγινε για το βιοδραστικό περιεχόμενό τους, τον σχεδιασμό και την ανάλυση πειραματικών επιδημιολογικών μελετών απαραίτητων για την τεκμηρίωση των βιοδραστικών συστατικών του τροφίμων και την υποβολή αιτήσεων για τη σύνδεση τροφίμων με ισχυρισμούς υγείας και την αξιολόγηση τους από την Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA).

Τονίστηκε η ανάγκη για την υποστήριξη της Πολιτείας σε Εθνικό αλλά και Περιφερειακό και Τοπικό επίπεδο για την διαμόρφωση και χάραξη της πολιτικής στα αγροδιατροφικά προϊόντα και την προώθηση τους με βάση την τεκμηρίωση ποιότητας, αυθεντικότητας/μοναδικότητας και ισχυρισμών υγείας, αλλά και την υποστήριξη κάθε ενδιαφερόμενου φορέα σε θέματα ανάπτυξης νέων καινοτόμων τροφίμων, συμπληρωμάτων διατροφής, ιατροτεχνολογικών ή/και προϊόντων περιποίησης, βασισμένων σε προϊόντα της Ελληνική Γης, καθώς και παροχή εκπαίδευσης – κατάρτισης – ενημέρωσης σε σχετικά θέματα μέσω εκπαιδευτικών προγραμμάτων, συνεδριών και εκδηλώσεων.

Η καταγραφή των προτάσεων των επιστημονικών ομάδων του ΕΚΠΑ είχε σαν σκοπό να διευρύνει την συμμετοχή στο Κέντρο Αριστείας ως ανοικτή διεπιστημονική και συμμετοχική ερευνητική δομή και να εμπλουτίσει τις θεματικές ειδικεύσεις και συνεργασίες

Ο Πρύτανης του ΕΚΠΑ καθηγητής Μελέτιος – Αθανάσιος Δημόπουλος ευχαριστώντας τους Επιστήμονες για τη συμμετοχή τους τόνισε, μεταξύ άλλων, τη βούληση του ΕΚΠΑ να συνδυάσει δυνάμεις σε τομείς αιχμής όπου ήδη μεμονωμένα μέλη ΔΕΠ ή ακαδημαϊκές μονάδες προσφέρουν σημαντικό έργο, καθιστώντας τα Κέντρα Αριστείας νησίδες εξωστρέφειας και προσφοράς έργου αιχμής προς όφελος της Κοινωνίας και της Οικονομικής Ανάπτυξης.

Διαχείριση Φυσικών Καταστροφών

Mέλη ΔΕΠ και εκπρόσωποι ερευνητικών ομάδων και εργαστηρίων του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών έδωσαν το παρών στην Ημερίδα, παρουσιάζοντας το μέχρι τώρα έργο και την εμπειρία τους, αλλά και τις δυνατότητες συμβολής τους στους 8 βασικούς στόχους – άξονες δράσης του Κέντρου.

Εκπρόσωποι από τα Τμήματα Ιατρικής, Νοσηλευτικής, Γεωλογίας & Γεωπεριβάλλοντος, Φυσικής, Ψυχολογίας και από το Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης παρουσίασαν εξειδικευμένες μελέτες και δράσεις, καθώς και στοχευμένα εργαλεία καλύπτοντας όλο το φάσμα ενεργειών πρόληψης και διαχείρισης καταστροφικών γεγονότων, από την εκπαίδευση μέχρι τις πρώτες βοήθειες και από την πληροφόρηση σε πραγματικό χρόνο μέχρι την ψυχολογική υποστήριξη.

Έγινε αναφορά από τους συμμετέχοντες στην δυνατότητα συνδρομής του Κέντρου Αριστείας σε όλα τα στάδια μιας καταστροφής (προκαταστροφικό, συγκαταστροφικό, μετακαταστροφικό) και στην ωφελιμότητα δημιουργίας ενός Σώματος Εθελοντών, το οποίο θα μπορεί να συμβάλει μέσα από διεπιστημονική και διεπαγγελματική εκπαίδευση σε επισυμβείσες κρίσεις και καταστροφές.

Τονίστηκε η ανάγκη να ληφθούν όλα τα επιμέρους είδη καταστροφών στον σχεδιασμό των δράσεων. Ενδεικτικά αναφέρθηκαν οι υδρομετεωρολογικές καταστροφές, οι οποίες εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής οδηγούν συχνά σε ακραία καιρικά φαινόμενα, με καταστροφικά αποτελέσματα για την κοινωνία και δυσχεραίνουν την ανταπόκριση του συστήματος.Παράλληλα επισημάνθηκε η ανάγκη για μελέτες σεισμικής επικινδυνότητας και για τον καθορισμό τρόπων απόκρισης σε ένα αντίστοιχο καταστροφικό συμβάν. Τονίσθηκε, επίσης,ότι θα πρέπει να δοθεί η δέουσα σημασία σε θέματα βιολογικών κινδύνων, οι οποίοι πέρα από τις φυσικές καταστροφές, δίνουν μια άλλη διάσταση στην έννοια της καταστροφής και δυσχεραίνουν ιδιαίτερα την απόκριση σε μια τέτοια κατάσταση.

Οι δράσεις θα πρέπει να διασυνδέουν την έρευνα με τους φορείς, για την στήριξη της κοινότητας, τόσο στο επίπεδο της απόκρισης στην κρίση-καταστροφή, όσο και με σκοπό την επαναφορά στην προτέρα κατάσταση και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας.

Ειδική μνεία έγινε στην ομάδα στόχο-παιδιά. Μέσω του Κέντρου Αριστείας μπορούν να οργανωθούν δράσεις στη σχολική κοινότητα, αλλά και επιμορφώσεις των εκπαιδευτικών και των σχολείων που αντιμετωπίζουν προβλήματα και έχουν πληγεί από κρίσεις και καταστροφές, στηριζόμενοι σε ένα διεθνές μοντέλο με βάση τις εκπαιδευτικές και πολιτισμικές ιδιαιτερότητες της κάθε κοινότητας.

Τέλος τονίστηκε η ανάγκη για κεντρικό συντονισμό στα θέματα ψυχικής θωράκισης της κοινότητας μετά από μία κρίση ή καταστροφή. Όποια μορφή και αν έχει μια κρίση, θα πρέπει να υπάρχει εκείνη η ψυχική και ψυχολογική ενίσχυση που να συνδράμει στην καλύτερη αντιμετώπιση της κατάστασης.

Ο Πρύτανης του ΕΚΠΑ καθηγητής Μελέτιος – Αθανάσιος Δημόπουλος ευχαριστώντας τους Επιστήμονες για τη συμμετοχή τους τόνισε, μεταξύ άλλων, τη βούληση του ΕΚΠΑ να συνδυάσει δυνάμεις σε τομείς αιχμής όπου ήδη μεμονωμένα μέλη ΔΕΠ ή ακαδημαϊκές μονάδες προσφέρουν σημαντικό έργο, καθιστώντας τα Κέντρα Αριστείας νησίδες εξωστρέφειας και προσφοράς έργου αιχμής προς όφελος της Κοινωνίας.

«Η αποτελεσματική και αποδοτική διαχείριση έχει αποδειχτεί στην πράξη ότι προϋποθέτει συνεργασία, ομαδικότητα και οριζόντιεςσυνέργειες όλων των εμπλεκόμενων φορέων. Το ΕΚΠΑ για μια ακόμη φορά πρωτοπορεί σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα» σχολίασε ο Καθηγητής Ιατρικής και μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής του Κέντρου Αριστείας Εμμανουήλ Πικουλής, ενώ κλείνοντας την ημερίδα ο Πρόεδρος του Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος και μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής Καθηγητής Ευθύμης Λέκκας, τόνισε τη σπουδαιότητα της σύμπλευσης του Πανεπιστημίου με την κοινωνία και της δράσης του Κέντρου Αριστείας στην υπηρεσία των κοινωνικών αναγκών.

Κλιματική Αλλαγή – Προσαρμογή και Μετριασμός

Στη Συνάντηση Εργασίας συμμετείχαν 36 επιστημονικές ομάδες του ΕΚΠΑ που εκδήλωσαν το ενδιαφέρον τους να συμμετάσχουν στις εργασίες του Κέντρου Αριστείας και να υποστηρίξουν το Πρόγραμμα Δράσης του. Οι ομάδες αυτές προέρχονται από τη Σχολή Θετικών Επιστημών, την Ιατρική Σχολή, τη Φιλοσοφική Σχολή, τη Νομική Σχολή, τη Σχολή Πολιτικών και Οικονομικών Επιστημών, τη Σχολή Επιστημών Αγωγής και τη Σχολή Επιστήμης Φυσικής Αγωγής, γεγονός που όπως επεσήμανε ο Πρύτανης του ΕΚΠΑ Καθηγητής Αθανάσιος – Μελέτιος Δημόπουλος «όχι μόνο αποτυπώνει τη δυναμική του ΕΚΠΑ να υποστηρίξει ποιοτικά και με συνέπεια ένα απαιτητικό διεπιστημονικό αντικείμενο, όπως αυτό της Κλιματικής Αλλαγής αλλά και διαμορφώνει εξαιρετικές προϋποθέσεις για δράσεις που έχει ανάγκη η κοινωνία και εν γένει η Πολιτεία.»

Κατά τη Συνάντηση Εργασίας, ο Καθηγητής του Τμήματος Φυσικής και μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής του Κέντρου Αριστείας Κων/νος Καρτάλης παρουσίασε τις διεθνείς και εθνικές προτεραιότητες που συναρτώνται με το αντικείμενο του Κέντρου, όπως αυτές προκύπτουν από τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Κλίμα, τη Συμφωνία των Παρισίων, τη στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ενωσης για μία κλιματικά ουδέτερη οικονομία το 2050, τη Συμφωνία των Δημάρχων για σχέδια προσαρμογής και μετριασμού, το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα, κ.α. Όπως επεσήμανε οι προτεραιότητες αυτές διαμορφώνουν με τη σειρά τους τους κεντρικούς στόχους του Κέντρου Αριστείας:

Στόχος 1. Η αξιοποίηση νέων ερευνητικών μεθοδολογιών στην προετοιμασία:

(α) σχεδίων μετριασμού της κλιματικής αλλαγής και προσαρμογής σε αυτή[1],

(β) καινοτόμων κλιματικών υπηρεσιών και συστημάτων προειδοποίησης και διαχείρισης φυσικών καταστροφών,

(γ) σχεδίων και μέτρων απανθρακοποίησης (decarbonization) της ελληνικής οικονομίας.

Στόχος 2. Η υποστήριξη της Πολιτείας και κάθε ενδιαφερόμενου φορέα σε θέματα κλιματικής αλλαγής και των επιπτώσεων της, ειδικότερα δε η υποστήριξη στην κατάρτιση σχεδίων και μέτρων για την προσαρμογή και το μετριασμό της.

Στόχος 3. Η εκπαίδευση και συνεχιζόμενη κατάρτιση, καθώς και η ευαισθητοποίηση του κοινού.

Κατά τη Συνάντηση, αποτυπώθηκαν επίσης οι διεθνείς πρωτοβουλίες που ήδη υποστηρίζονται από το ΕΚΠΑ στο αντικείμενο της Κλιματικής Αλλαγής, όπως το Κέντρο Κλιματικής Διπλωματίας της UNESCO, η συμμετοχή στο Επικουρικό Όργανο των Ηνωμένων Εθνών για την εφαρμογή της Σύμβασης για το Κλίμα και της Συμφωνίας των Παρισίων, η λειτουργία γραφείων – παραρτημάτων στην Ελλάδα διεθνών οργανισμών όπως το Δίκτυο Λύσεων για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη των Ηνωμένων Εθνών και το Κέντρο Καινοτομίας για το Κλίμα, οι πιστοποιημένοι σταθμοί παρατήρησης των Ηνωμένων Εθνών και του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού, κ.α. Όπως επισημάνθηκε από τους συμμετέχοντες, ο συντονισμός των πρωτοβουλιών αυτών με τις δραστηριότητες των επιστημονικών ομάδων του ΕΚΠΑ, θα διαμορφώσει ένα ιδιαίτερα ευνοϊκό κλίμα για το έργο του Κέντρου Αριστείας.

Κατά το κλείσιμο της Συνάντησης Εργασίας, ο Πρύτανης του ΕΚΠΑ επεσήμανε ότι στόχος είναι το Κέντρο να λειτουργήσει ως σύμβουλος της Πολιτείας και να διασυνδεθεί με άλλους οργανισμούς στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Ανέφερε δε ότι ένα 1ο επίπεδο συνεργασίας αποτελεί το «Πανεπιστήμιο Πολιτών της Ευρώπης» με τον τίτλο CIVIS, στο οποίο συμμετέχει το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
[1]στους τομείς της ενέργειας, τουρισμού, γεωργίας, μεταφορών, υγείας, πολιτιστικής κληρονομιάς καθώς και των αστικών περιοχών, παράκτιων ζωνών, των δασών και περιοχών Natura 2000, κ.α.