Σύμφωνα με την παιδαγωγική επιστήμη μια διαδικασία αξιολόγησης των μαθητών για να θεωρείται «καλή» πρέπει ικανοποιεί κάποια πολύ συγκεκριμένα παιδαγωγικά κριτήρια. Να είναι αδιάβλητη, έγκυρη, αντικειμενική και να παρέχει ίσες ευκαιρίες σε όλους τους μαθητές. Η για την άραγε ποια από τα παραπάνω κριτήρια ικανοποιεί;

Επιμέλεια Δημήτρης Τσιριγώτης. Φυσικός

Είναι αδιάβλητη; (το τυρί το είδες, τις τρύπες τις είδες;)

Και ενώ το κάθε φορά που θέλει να υπερασπιστεί το θεσμό των προβάλει ένα μόνο επιχείρημα, αυτό του αδιάβλητου της διαδικασίας, αίφνης αλλάζει εντελώς το τροπάριο όσον αφορά την e-αξιολόγηση των μαθητών για το πρώτο τετράμηνο της φετινής σχολικής χρονιάς. Εκτός αν θεωρεί πως μπορεί να τηρηθεί το αδιάβλητο με τους μαθητές να είναι με ανοικτά βιβλία, με καμία επιτήρηση την ώρα που θα απαντούν στα θέματα.

Το υπουργείο με την που εξέδωσε ζητάει από τους εκπαιδευτικούς να βάλουν διαφορετικά θέματα ώστε να αποφεύγονται συνεργασίες και αντιγραφές. Λες και είναι δύσκολο ένας γονέας, ένας φροντιστής ή ένας καλύτερος σε επίδοση συμμαθητής να παραλάβει τα θέματα και αφού τα λύσει να στείλει πίσω τις απαντήσεις. Τα μέσα υπάρχουν και, ας μην κοροϊδευόμαστε, υπάρχει και η πρόθεση (από πολλούς). Αλλά ακόμα και αν κάποιος μαθητής δεν έχει την πρόθεση να αντιγράψει γιατί να μπαίνει σε πειρασμούς με το βαζάκι από μέλι να είναι ορθάνοικτο μπροστά του;

Πολύ φοβάμαι πως με την e-αξιολόγηση δεν καλλιεργούμε στα παιδιά την τους αλλά νοοτροπίες και συμπεριφορές απαίδευτων ψευτών και απατεώνων. Και δεν είναι η πρώτη φορά που γίνεται κάτι παρόμοιο. Ας θυμηθούμε τον περασμένο Μάιο μετά την λήξη της πρώτης καραντίνας τι ακριβώς έγινε στα ερημωμένα από μαθητές . Με μαθητές που απουσίαζαν  λόγω των ψευδών υπεύθυνων δηλώσεων των γονέων πως είχαν δήθεν στο οικείο περιβάλλον κάποιον που ανήκει σε ευπαθή ομάδα ή με μαθητές που απουσίαζαν χωρίς υπεύθυνη δήλωση αφού είχαν το περιθώριο να κάνουν απουσίες μέχρι 114 συνολικά. Δηλαδή μαθητές που πορεύονταν και επισήμως με τον τίτλο των κοπανατζήδων. Και όλα αυτά εξαιτίας των λανθασμένων χειρισμών του υπουργείου.

Είναι έγκυρη και αντικειμενική; Έτσι είναι, αν έτσι νομίζετε

Μια αξιολόγηση χαρακτηρίζεται από εγκυρότητα όταν ελέγχει αυτό που είχε εξαρχής την πρόθεση να ελέγξει. Μια αξιολόγηση χαρακτηρίζεται αντικειμενική όταν δεν επηρεάζεται από άσχετους, ως προς την αξία του εξεταζομένου παράγοντες.

Μπορεί να προτείνει και ανοικτού τύπου θέματα (θέματα ανάπτυξης) όσον αφορά τα τεστ και τα διαγωνίσματα του τετραμήνου όμως ένας εκπαιδευτικός  με χρήση της στοιχειώδους συλλογιστικής θα καταφύγει τελικά στη λύση: όλα τα θέματα να είναι κλειστού τύπου (Πολλαπλής επιλογής, Συμπλήρωσης κενών, Αντιστοίχισης και  Σωστό/Λάθος). Και είναι λογικό να πράξει κάτι τέτοιο μπαίνοντας απλά στη θέση των μαθητών εκείνων που λόγω της ηλεκτρονικής συσκευής στην οποία πρέπει να χρησιμοποιήσουν δεν έχουν την δυνατότητα ή την ευχέρεια να γράφουν κείμενα ή να παραθέτουν τις αριθμητικές πράξεις που χρησιμοποίησαν (στα μαθήματα που περιέχουν μαθηματικά).

Φανταστείτε ένα μαθητή να χρειάζεται να χρησιμοποιήσει μαθηματικά σύμβολα ή να σχεδιάζει γεωμετρικά σχήματα σε υπολογιστή ή ακόμα χειρότερα σε κινητό. Από πολύ δύσκολο μέχρι αδύνατο το εγχείρημα. Οπότε ο εκπαιδευτικός ακόμα και για μια άσκηση που απαιτεί μαθηματικά θα κάνει χρήση των θεμάτων της πολλαπλής επιλογής του τύπου: «επιλέξτε τη σωστή απάντηση για το αποτέλεσμα που βρήκατε λύνοντας την άσκηση». Τι σημαίνει αυτό; α) Πως ο εκπαιδευτικός δεν θα έχει καμία εικόνα της πορείας της συλλογιστικής του μαθητή παρά μόνο για το τελικό αποτέλεσμα β) αν ο μαθητής έχει κάνει και το παραμικρό λαθάκι θα βρίσκει λάθος το τελικό αποτέλεσμα γ) πρακτικά κάθε θέμα θα κρίνεται ως απόλυτα σωστό ή ως απόλυτα λάθος χωρίς καμία ενδιάμεση διαβάθμιση και βαθμολόγηση (με άλλα λόγια η προσπάθεια δεν αποφέρει τίποτα αν το τελικό αποτέλεσμα δεν βγει σωστό). Όσοι εκπαιδευτικοί έχουν ήδη κάνει χρήση θεμάτων με κλειστού τύπου απαντήσεις σε μαθήματα που απαιτούν επίλυση με μαθηματικά θα έχουν σίγουρα διαπιστώσει την παταγώδη αποτυχία της συντριπτικής πλειοψηφίας των μαθητών.

Φανταστείτε τώρα έναν μαθητή να γράφει διαγώνισμα ή τεστ σε ένα πιο θεωρητικό μάθημα και να καλείται να απαντήσει σε ερωτήσεις ανάπτυξης με τη χρήση του πληκτρολογίου αφής ενός κινητού ή τάμπλετ. Και σε αυτήν την περίπτωση ο εκπαιδευτικός που έχει ενσυναίσθηση για τους μαθητές του θα διστάσει να ζητήσει «πολλά λόγια» και θα καταφύγει στα θέματα σύντομης απάντησης θυσιάζοντας πολλά που είναι απολύτως απαραίτητα για τους μαθητές του. Ας φανταστούμε επί παραδείγματι έναν φιλόλογο να θυσιάζει το «λόγο» γιατί δεν γίνεται αλλιώς. Πραγματική αλλοίωση του σκοπού του μαθήματος παρόμοια με εκείνη του μαθηματικού που θυσιάζει τον «τρόπο σκέψης» στην επίλυση ενός προβλήματος.

Παρέχει ίσες ευκαιρίες στους μαθητές; Ναι, απλά σε κάποιους πιο ίσες

Είναι προφανές πως μια αξιολόγηση για να θεωρηθεί καλή πρέπει να παρέχει ίσες ευκαιρίες σε όλους τους μαθητές. Η e-αξιολόγηση κατηγορηματικά δεν μπορεί να προσφέρει κάτι τέτοιο. Και αυτό γιατί υπάρχουν πάρα πολλές διαβαθμίσεις όσον αφορά την πρόσβαση των μαθητών και στην τηλεκπαίδευση και στην τηλε-αξιολόγηση.

Μεγάλο ποσοστό των μαθητών δεν έχει υπολογιστή και συνδέεται με κινητό ή τάμπλετ που κάνει την παρακολούθηση αλλά και την απάντηση στα θέματα της αξιολόγησης εξαιρετικά δύσκολη. Επίσης πολλοί μαθητές έχουν προβλήματα σύνδεσης: δεν ακούνε ή δεν ακούγονται ή κόβεται συνεχώς η σύνδεσή τους.

Για να μην αναφερθούμε σε εκείνους τους μαθητές που δεν έχουν καμία πρόσβαση στην τηλεκπαίδευση είτε γιατί δεν έχουν πρόσβαση στο ιντερνέτ είτε γιατί δεν έχουν συσκευή είτε γιατί πρέπει να μοιραστούν τη συσκευή με τους γονείς που κάνουν τηλεργασία ή τα αδέλφια τους που επίσης συμμετέχουν σε τηλεκπαίδευση. Τέλος αξίζει να αναφερθούμε στους μαθητές εκείνους που έχουν μαθησιακές δυσκολίες και δικαιούνται να εξετάζονται προφορικά πως καμία τέτοια πρόβλεψη δεν υπάρχει από την νέα εγκύκλιο που αφορά την e-αξιολόγηση.

Το «τι» και το «γιατί» της τηλε-αξιολόγησης (φάγανε το μαθητή)  

Αυτά δυστυχώς συμβαίνουν όταν η πολιτική του υπουργείου Παιδείας αντιμετωπίζει την εκπαίδευση ως αξιολογική κρησάρα διαχωρισμού των μαθητών σε κατηγορίες και τίποτα παραπάνω. Όταν η αξιολόγηση γίνεται αυτοσκοπός και μονομανία αντί να αποτελεί ένα  εργαλείο ανατροφοδότησης και βελτίωσης. Είναι φανερό πως η ηγεσία του υπουργείου κάνει ό, τι μπορεί για να δοθεί στην κοινή γνώμη μια εικόνα κανονικότητας ακόμα και σε μια πραγματικότητα ειδικών συνθηκών όπως είναι αυτή της τηλεκπαίδευσης. Δεν εννοεί να δεχτεί πως οι ειδικές συνθήκες απαιτούν ειδική αντιμετώπιση. Πως οι εκπαιδευτικοί δεν μπορούν να αξιολογήσουν σωστά τους μαθητές τους από την στιγμή που η εικόνα που έχουν από εκείνους είναι ανεπαρκής και από την στιγμή που η ίδια η εκπαιδευτική διαδικασία λόγω της μη φυσικής παρουσίας είναι προβληματική.

Ακόμα και αν επαληθευτούν οι γνώμες αρκετών λοιμωξιολόγων πως , που σημαίνει πως δεν θα υπάρχει χρόνος για να γραφούν διαγωνίσματα δια ζώσης πριν τελειώσει το πρώτο τετράμηνο, δεν θα συμβεί και τίποτα το τρομερό αν οι μαθητές δεν πάρουν ελέγχους πρώτου τετραμήνου. Τουλάχιστον όχι πιο τρομερό από αυτό που έχει ήδη συντελεστεί λόγω της καραντίνας. Με άλλα λόγια, η ζημιά έχει ήδη γίνει για αυτές τις γενιές μαθητών και δεν μπαλώνεται με μία παρωδία βαθμολόγησής τους και επίδοσης ελέγχων προόδου. Τουναντίον, επιβαρύνεται περισσότερο. Φυσικά και οι εκπαιδευτικοί θα κάνουμε ό, τι μπορούμε  για να «σώσουμε οτιδήποτε αν σώζεται», κοιτώντας όμως την πραγματικότητα θαρραλέα στα μάτια. Όπως οφείλουμε να κάνουμε και με τους μαθητές μας.