Το σημαντικό βιβλίο του Ε. Παπανούτσου “Η Παιδεία το μεγάλο μας πρόβλημα” (Εκδόσεις Δωδώνη) αποτελεί ένα επίκαιρο βιβλίο αν και εκδόθηκε το 1976. Μέσα από τις σελίδες του επιχειρείται να απαντηθούν ερωτήματα τα οποία, στην πλειοψηφία τους, απασχολούν μέχρι σήμερα τους εκπαιδευτικούς.
Στο κεφάλαιο με το ερώτημα: “Τι θα πει μαθαίνω”. Μέσα από παραδείγματα και περιγραφή καταστάσεων καταλήγει στο συμπέρασμα ότι:
“Η μάθηση μπορεί να είναι προμήθεια και απομνημόνευση μιας πληροφορίας (αυτό το είδος της ευδοκιμεί στα σχολεία μας) αλλά μόνο στην περίπτωση που πρόκειται να ικανοποιηθεί μια δευτερεύουσα και περαστική ανάγκη μας. Δεν είναι όμως αυτό απλώς ή αυτό κυρίως η μάθηση. Είναι η διερεύνηση και η εμβάθυνση της πληροφορίας με την προσωπική μας επεξεργασία (με την παρατηρητικότητα, τη φαντασία, την κρίση μας) για να κινητοποιήσει τις σχετικές με αυτήν γνώσεις μας και να ανοίξει προς κάθε διεύθυνση τον πνευματικό μας ορίζοντα εκτείνοντας και εντείνοντας τη θεωρητική και την πρακτική δραστηριότητά μας….
…Πρώτο λοιπόν χρέος του Δασκάλου είναι να δημιουργήσει μέσα στην τάξη τις προϋποθέσεις της απορίας, του προβληματισμού. Να ξυπνήσει δηλαδή στους μαθητές του την ανάγκη για μάθηση….
…όταν τύχει και αμφιβάλλεις για την ενημερότητά σου σε ό,τι σε ρωτούν, αμέσως και χωρίς καμία δυσκολία να τους δηλώνεις: -Δεν το ξέρω κ’ εγώ παιδιά. Αφήστε με να το ερευνήσω, να το σκεφτώ καλύτερα και όταν θα είμαι έτοιμος, θα σας ανακοινώσω την πληροφορία που μου ζητάτε. Έτσι, όχι μόνο το κύρος σου θα υψωθεί, οι μαθητές σου θα αναγνωρίσουν ότι είσαι ένας σοβαρός και ειλικρινής οδηγός, αλλά θα τους δώσεις κ’ ένα πολύτιμο μάθημα: ότι το να μη τα ξέρουμε όλα είναι ανθρώπινο και συγγνωστό – πραγματικά σοφός και έντιμος είναι εκείνος που αναγνωρίζει και ομολογεί την άγνοιά του. ..
…Η μάθηση, η αξία του του ονόματος και του προορισμού της, εκτείνει και εντείνει τόσο τη θεωρητική όσο και την πρακτική δραστηριότητα του ανθρώπου. Αυτό λέει πάρα πολλά πράγματα. Σημαίνει ότι η μάθηση αποβλέπει όχι σε ένα περιορισμένο σκοπό: να σε βοηθήσει να λύσεις ένα συγκεκριμένο πρόβλημα, να ικανοποιήσεις μια ορισμένη και περιορισμένη ανάγκη αλλά ανοίγοντας τον πνευματικό σου ορίζοντα να σε κάνει ικανό να λύνεις κάθε παρόμοιο ή σχετικό πρόβλημα που εμποδίζει την πρόοδο της σκέψης σου ή στενεύει την πρακτική σου δραστηριότητα”.