Του Νίκου Τσούλια
Το διάβασμα δεν είναι απλά και μόνο η εικόνα του αναγνώστη απέναντι από ένα ανοιχτό βιβλίο. Αυτό είναι η απλή επιφάνεια του γεγονότος. Κάτω απ’ αυτήν υπάρχουν αμέτρητες επιστρώσεις ιδιαιτερότητας: γενικές και προσωπικές, ιστορικές και σύγχρονες, κοινότοπες και απόλυτα ξεχωριστές και στιγμιαίες!
Όλοι αντιλαμβανόμαστε και γνωρίζουμε ότι η εκάστοτε ψυχική διάθεση που κάθε φορά μας συνοδεύει στο διάβασμα επηρεάζει το ίδιο το διάβασμα, το ίδιο και η πνευματική ετοιμότητα και η γενικότερη συναισθηματική μας κατάσταση.
Αλλά επειδή το διάβασμα είναι η πιο καθολική και διαχρονική ιεροτελεστία στοχασμού όπου γης και όπου χρόνου, επηρεάζεται ως ιεροτελεστία και από το όλο σκηνικό του διαβάσματος. Αλλιώς διαβάζεις στο γραφείο σου που έχει θέα ένα κομμάτι ουρανού της Αθήνας, αλλιώς στο γραφείο σου στο χωριό που έχει θέα τον Ερύμανθο από τη μια πλευρά και τη λίμνη φράγματος του Πηνειού ποταμού από την άλλη, αλλιώς στο γραφείο σου στο Λύκειο, αλλιώς στο κρεβάτι ξαπλωμένος, αλλιώς αν είσαι σκυφτός καθισμένος σε μια ξύλινη καρέκλα και αλλιώς αν κάθεσαι σε μια πολυθρόνα κοντά στο τζάκι με το σώμα σου γερμένο προς τα πίσω.
Αλλιώς διαβάζεις αν είσαι χειμωνιάτικα ντυμένος και αλλιώς αν είσαι ημίγυμνος – γιατί αλλάζει η συμπεριφορά του σώματος, αλλιώς αν είσαι ερωτευμένος και έχεις ένα επικείμενο ραντεβού και αλλιώς αν δεν έχει τίποτα να κάνεις. Αλλιώς διαβάζει ένα παιδί που η φαντασία του οργιάζει και αλλιώς ένας ηλικιωμένος που έχει τη σκέψη του αποικισμένη από την επαγγελματική δραστηριότητα, αλλιώς διαβάζει μια γυναίκα ντυμένη «μέχρι επάνω» σε ένα μοναστήρι, αλλιώς μια καλλονή στην παραλία με τον ηλιαχτίδες και με τα βλέμματα πάνω της και αλλιώς μια μαθήτρια που αγχώνεται με το σχολείο. Αλλιώς διαβάζεις αν έχεις λουλούδια στο γραφείο σου και όμορφη βιβλιοθήκη δίπλα σου κι αλλιώς αν το γραφείο είναι μονότονο και πληκτικό, αλλιώς αν είναι κάποιος δίπλα σου και αλλιώς αν είσαι μόνος σου ή αν είσαι μεταμεσονύκτιος ή απογευματινός αναγνώστης, αν διαβάζεις σε δημόσια πολυσύχναστη βιβλιοθήκη ή αν βρεθείς σε μια βιβλιοθήκη μοναστηριού με παλιά σπάνια βιβλία απέναντί σου. Αλλιώς διαβάζεις σε κάθε φάση της ηλικίας σου και ακόμα αλλιώς διαβάζεις την Κυριακή ή την Τετάρτη… Ατέλειωτα είναι τα «αλλιώς»…
Μπορώ να ισχυριστώ ότι κάθε φορά που διαβάζουμε είναι και μια ξεχωριστή περίπτωση, όχι απλά και μόνο γιατί κάθε φορά θα διαβάζουμε κάτι διαφορετικό ή γιατί είμαστε σε διαφορετική ψυχοσυναισθηματική κατάσταση αλλά και γιατί το σώμα μας και το «είναι» μας είναι κάθε στιγμή διαφορετικό και μοναδικό. Υπάρχει εξήγηση. Το διάβασμα δεν είναι μια εικόνα, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι με τον τίτλο «διάβασμα» αναφερόμαστε σε ένα κοινά αποδεκτό γεγονός. Το γεγονός του «διαβάσματος» είναι πολύ γενικό και η λέξη «διάβασμα» έχει ένα νόημα για να συνεννοηθούμε κατ’ αρχήν γιατί ο γλωσσικός κώδικας είναι πλασμένος με γενικούς τίτλους. Ουσιαστικά το διάβασμα επειδή περιλαμβάνει έντονους μετασχηματισμούς μας – συνειδητούς και μη -, ανά πάσα στιγμή είναι ένα ολόκληρο Σύμπαν άπειρων και διαφορετικών εικόνων, εξωτερικών και εσωτερικών. Κάθε στιγμή διαβάσματος είναι και μια ξεχωριστή περίπτωση γιατί το σώμα – δηλαδή ο αναγνώστης – βρίσκεται σε διαφορετική στάση και αυτό επηρεάζει την ανάγνωση. Κάθε στιγμή επίσης το πνεύμα μας συναντάει άπειρα και ιδιαίτερα μονοπάτια και ξέφωτα, άλλοτε γνωρίζει τόπους έκστασης και θαυμασμού, άλλοτε βρίσκεται σε γειτονιές γεωγραφικά ή ιστορικά μακρινές και βιώνει «παραστάσεις εποχής», άλλοτε βυθίζεται σε μελαγχολικές περιδινήσεις, άλλοτε εξοργίζεται από τη βαρβαρότητα ενός συμβάντος και άλλοτε γαληνεύει από τη δικαίωση ενός πόθου ή ενός ονείρου.
Διαβάζοντας με διαφορετικό τρόπο κάθε φορά μπορεί η ουσία του διαβάσματος να μην είναι απόλυτα διαφορετική αλλά και ποτέ δεν είναι ίδια – άλλωστε από το «απόλυτα διαφορετικό» μέχρι το «απόλυτα ίδιο», υπάρχει ένα άπειρο και συνεχές φάσμα που οι συχνότητές του συνθέτουν τη μοναδικότητα κάθε διαβάσματος και την ξεχωριστή γοητεία της στιγμής και όλες μαζί εκφράζουν την αρμονία του πνεύματος, την ομορφιά του στοχαζόμενου ανθρώπου…
Ακολουθείστε το iPaidia στο Google News