Του Άγγελου Χατζηνικολάου*
Ο Δενδροπόταμος στο Υπουργείο
στέλνει περήφανο χαιρετισμό
μιας νέας ζωής χτυπά η καμπάνα
μηνούν τα γράμματα το λυτρωμό.
Στα γράμματα στα γράμματα
Εμπρός στον αγώνα
Για την πολύτιμη τη μόρφωση
Με αυτούς τους στίχους -σε παράφραση του γνωστού τραγουδιού της Αντίστασης- μας χαιρέτισε η 65χρονη κ. Ευαγγελία Αντωνίου στην τελετή απονομής των απολυτηρίων δημοτικού σχολείου, που οργανώθηκε στο 5οΔιαπολιτισμικό σχολείο Μενεμένης στον Δενδροπόταμο.
Τη Δευτέρα 13 Ιουνίου στον Δενδροπόταμο οργανώθηκε ειδική εκδήλωση απονομής απολυτηρίων εξετάσεων σε 19 ενήλικες άνδρες και γυναίκες Ρομά και μη Ρομά. Χρόνια τώρα στο σχολείο οργανώνουμε απογευματινά μαθήματα γραμματισμού για γονείς θείους/ες, παππούδες και γιαγιάδες μαθητών/τριών μας σε εθελοντική βάση -αλλά συστηματικά- οι δάσκαλοι Άγγελος Χατζηνικολάου και Γιώργος Χατζηπαύλου. Φέτος αποφοίτησαν 19 άτομα, αφού στο τέλος της διαδικασίας γραμματισμού συμμετείχαν στις απολυτήριες εξετάσεις για απόκτηση απολυτηρίου τίτλου, όπως ορίζει ο νόμος.
Δάσκαλοι και μαθητές/τριες ενήλικες/οι του τμήματος γραμματισμού θεωρούμε σημαντική τη διαδικασία απόκτησης απολυτηρίου Δημοτικού Σχολείου, όχι μόνο ως επιστέγασμα των προσπαθειών τους, αλλά επιπλέον ως μια διαδικασία επικύρωσης του γραμματισμού στη βάση: Πρώτον, σεβασμού του δικαιώματος της εκπαίδευσης και των όποιων πλεονεκτημάτων (μικρών ή μεγάλων αντιστοιχούν με την απόκτηση του απολυτηρίου). Δεύτερον, ως δικαίωμα των ανθρώπων να συμμετέχουν σε ευκαιρίες ζωής που τους παρέχεται μέσω ενός τίτλου εκπαίδευσης (π.χ. εργασία, συμμετοχή σε επιδοτούμενα σεμινάρια ανέργων γυναικών κ.λπ.). Και τρίτο, και πιο ουσιαστικό, όπως το έθεταν και όλοι/ες στα μαθήματα μας, για το δικαίωμά τους να συμμετέχουν σε ευκαιρίες συνέχισης σπουδών, στο σχολείο δεύτερης ευκαιρίας.
Παρά την αγωνία επιβίωσής τους (και όχι απλώς διαβίωσης), δεν το «έβαλαν, κάτω», δεν παραιτήθηκαν. Με χιόνια, βροχές και κρύο, μετά από δουλειά, σε κάποια λαϊκή ή στην καθαριότητα του Δήμου προσπαθούσαν κάθε Τρίτη, Τετάρτη και Πέμπτη, από τις 4.30 μ.μ. έως τις 6.30 μ.μ. να είναι παρούσες/ντες. Και σαν να μην έφτανε αυτό, συμμετείχαν και σε σχολικές εκδηλώσεις μαζί με τα παιδιά ή τα εγγόνια τους ως «ηθοποιοί». Πείσμωναν και κάθε μορφωτική διαδικασία τη ζούσαν, γιατί γνώριζαν ότι μέσα από αυτήν κερδίζουν μορφωτικά και δεν πρέπει να τη χάσουν Συνεχώς έκριναν ότι η προσωπική τους εκπαίδευση και των παιδιών τους είναι ό,τι σπουδαιότερο στη ζωή τους, γι’ αυτό και δεν σταματούσαν μπροστά στα καθημερινά οδοφράγματα, που ορθώνονταν. Έκαναν τα αδύνατα δυνατά να τα προσπελάσουν. Κάποτε αυτά ήταν που τους στέρησαν την «πολύτιμη τη μόρφωση» και την προσωπική λύτρωση και αξιοπρέπεια.
Όλες/οι (οι γυναίκες και άνδρες Ρομά) είναι η απάντηση στον κυρίαρχο λόγο που χρόνια τώρα προσπαθεί να επιβάλλει ιδεολογήματα περί δήθεν πολιτισμικής ασυμβατότητας των Ρομά με την εκπαίδευση: «Οι Ρομά δεν αγαπάνε τα γράμματα, δεν τα έχουν στο αίμα τους, στον πολιτισμό τους, στην κουλτούρα τους». Φράσεις που ακούγονται πολλές φορές και από «επίσημα χείλη» προκειμένου να καλύψουν τη σκόπιμη -πολλές φορές διαχρονική- αδιαφορία των θεσμών και της πολιτείας εις βάρος των Ρομά. Γι’ αυτό και «ο Δενδροπόταμος στο υπουργείο (Παιδείας) στέλνει περήφανο χαιρετισμό» συνειδητοποίησης. Ο κ. Κωσταντίνος Τεμέλογλου, μη Ρομά, μαθητής και αυτός στα 58 του χρόνια, στον χαιρετισμό του στην τελετή θα πει: «Έτσι ξαφνικά, από το πουθενά, βρέθηκα να πηγαίνω σχολείο. Δεν είναι τίποτε αφύσικο, αλλά για ένα άτομο στα 58 του χρόνια να πηγαίνει στο σχολείο δεν είναι και τόσο φυσικό… έτσι βρέθηκα μαθητής στα σχολικά θρανία και η έκπληξή μου ήταν μεγάλη, γιατί όλοι οι συμμαθητές μου ήταν Ρομά. Ξέρετε ότι τους Ρομά η κοινωνία τους έχει υποβαθμισμένους. Αλλά εγώ που τους έζησα ως συμμαθητές έχω διαφορετική άποψη. Είναι άξιοι και αξιότεροι από πολλούς γκατζιέ (μη Ρομά)».
Η φοίτηση και η προσπάθειά τους έδωσε ιδιαίτερη αξία στο σχολείο, αλλά και στο έργο μας, των δασκάλων (και προσωπικά τού γράφοντος). Πλούτισαν με τη δυναμική τους την κοινωνική διάσταση του ρόλου του σχολείου. Ένα σχολείο που φέρει τον επιθετικό προσδιορισμό «διαπολιτισμικό» στη συνοικία του Δενδροποτάμου Θεσσαλονίκης με 80% πληθυσμό Ρομά. Η συμμετοχή τους σε εκδηλώσεις του σχολείου διαμόρφωσαν το πραγματικό περιεχόμενό του, όπως αυτό τίθεται στη συνείδηση των ανθρώπων ως ιστορικός προορισμός του σχολείου: Ένα σχολείο της υπόσχεσης και της ελπίδας. Ταυτόχρονα πλούτισαν την κοινωνική και πολιτική διάσταση της ιστορίας του σχολείου ως έναν ανθρώπινο θεσμό, ανοιχτό στην κοινωνία με στόχο την κοινωνική δικαιοσύνη, τον καθημερινό αγώνα για διεύρυνση της Δημοκρατίας και ένα σχολείο ευαίσθητο στην αγωνία των ανθρώπων για μόρφωση.
Η εκδήλωση έχει μια ιδιαίτερη σημασία. Στην επίσημη γλώσσα των θεσμών της εκπαίδευσης λέγεται τελετή απόδοσης απολυτηρίων (πτυχίων). Λες και κάποιος τα χαρίζει. Σε μια τελετή χωρίς επισήμους, γιατί επίσημοι είναι οι ενήλικες/οι μαθήτριες/τες, τα απολυτήρια δεν τα παραδίδει κανείς/μία. «Δεν τους τα χαρίζουν, τους τα χρωστούσαν». Τα πήραν με την αξία, τη θέλησή τους «και με το σπαθί τους», κατά τη λαϊκή ρήση.
Αν ήταν να τους τα παραδώσει κάποιος ή κάποια, έπρεπε να αναρωτηθεί: γιατί τώρα και σε αυτήν την ηλικία; Ποιες οι ευθύνες μου; Ξέρω ότι ανέβηκαν αργά στο σκαλί και το ανέβηκαν αργά τουλάχιστον τέσσερις από το βάρος των χρόνων των πόνων και των κόπων της δουλειάς. Ως δάσκαλος οφείλω, αν μπορώ να εκπροσωπήσω το σύνολο της εκπαίδευσης ύστερα από 32 χρόνια υπηρεσίας, να ζητήσω συγγνώμη γι’ αυτήν την καθυστέρηση, γιατί ξέρω πως ο χαμένος χρόνος χωρίς το δικαίωμα στην εκπαίδευση δεν γυρίζει πίσω και δεν προστίθεται.
* Ο Άγγελος Χατζηνικολάου είναι δάσκαλος στο 5ο Διαπολιτισμικό Δημοτικό σχολείο Μενεμένης στον Δενδροπόταμο, δρ Παιδαγωγικής ΠΤΔΕ/ΑΠΘ
Ακολουθείστε το iPaidia στο Google News